Zapalenie mięśnia sercowego to poważna choroba wywołana zakażeniem wirusowym. W skrajnych przypadkach może doprowadzić do rozległych uszkodzeń, a nawet niewydolności narządu. W tym artykule wyjaśniamy, jak wykryć zapalenie mięśnia sercowego, ile trwa oraz jak postępować w trakcie choroby. Dowiesz się też, jak powinna wyglądać rekonwalescencja.
Co to jest zapalenie mięśnia sercowego?
Zapalenie mięśnia sercowego (myocarditis) oznacza stan zapalny rozwijający się w środkowej części serca, czyli tzw. sierdziu. Wpływa on negatywnie na pracę narządu, a tym samym pełnione funkcje, takie jak skurcze komór i przedsionków oraz pompowanie krwi do naczyń krwionośnych i całego ciała. Najczęściej zapalenie mięśnia sercowego rozwija się w wyniku infekcji wirusowej. Zdarza się, że jest powikłaniem grypy, infekcji gardła czy dróg oddechowych. Mimo że u wielu chorych stan zapalny ustępuje po kilkunastu dniach i nie wymaga hospitalizacji ani specjalistycznego postępowanie, warto mieć na uwadze, że myocarditis jest obarczone ryzykiem powikłań. Nigdy nie należy go bagatelizować.
Zapalenie mięśnia sercowego a zawał
Zapalenie mięśnia sercowego często mylone jest z zawałem. To błąd, ponieważ są to dwa odrębne schorzenia, mimo że ich objawy bywają podobne. Warto jednak pamiętać, że zawał serca oznacza martwicę fragmentu mięśnia sercowego wskutek zamknięcia światła naczynia krwionośnego doprowadzającego krew. Zapalenie mięśnia sercowego jest zaś powikłaniem infekcji drobnoustrojowej i dotyczy większego fragmentu serca. Choroby różnią się więc mechanizmem powstawania oraz rozmiarem objętego obszaru.
Epidemiologia zapalenia mięśnia sercowego
Zapalenie mięśnia sercowego to choroba, która może dotknąć każdego człowieka bez względu na wiek i płeć. Nie ma związku z czynnikami genetycznymi i nie obserwuje się jej rodzinnego występowania. Dokładne statystyki i częstość występowania nie są znane, ponieważ brakuje oficjalnych kryteriów diagnostycznych. Śmiertelność związana z zapaleniem mięśnia sercowego jest najwyższa u najmłodszych pacjentów i wynosi ok. 5% u dzieci hospitalizowanych z powodu myocarditis.
Zapalenie mięśnia sercowego: objawy
Objawy zapalenia mięśnia sercowego niestety są niespecyficzne, co może utrudniać postawienie diagnozy. Co ważne, u ok. 90% chorych pojawiają się tzw. symptomy zwiastunowe, które poprzedzają wystąpienie myocarditis o kilka dni, a nawet tygodni. Są one zależne od rodzaju infekcji i mogą dotyczyć dolegliwości ze strony układu oddechowego lub pokarmowego. Wśród objawów zapalenia mięśnia sercowego wymienia się:
● Ból w klatce piersiowej,
● Szybkie, nieregularne bicie serca tzw. kołatanie,
● Duszności w spoczynku lub podczas wykonywania niewielkiej aktywności,
● Zmęczenie,
● Obrzęki kończyn dolnych,
● Ból głowy i mięśni,
● Gorączka,
● Biegunka.
Gdzie boli zapalenie mięśnia sercowego? Ból w klatce piersiowej najczęściej zlokalizowany jest za mostkiem, może promieniować do barków i szyi, a także nasilać się podczas leżenia. Symptomy występują głównie u pacjentów z ostrym i ciężkim zapaleniem. Zdarza się jednak, że przebieg choroby jest na tyle łagodny, że nie powoduje wystąpienia wymienionych objawów.
Sprawdź, co może oznaczać ból pod mostkiem.
Zapalenie mięśnia sercowego: przyczyny
Główną przyczyną zapalenia mięśnia sercowego jest infekcja wirusowa. Chorobę może wywołać m.in. wirus grypy, SARS-CoV-2, a także inne wirusy atakujące drogi oddechowe. Zmiany zapalne w sercu mogą pojawić się również w konsekwencji zakażenia bakteryjnego np. gronkowcami, paciorkowcami, jak również bakterią Borrelia burgdorferi. Na ryzyko myocarditis narażone są w szczególności osoby z obniżoną odpornością i chorobami autoimmunologicznymi, np. toczniem rumieniowatym układowym. Zapalenie mięśnia sercowego może pojawić się również w wyniku kontaktu z czynnikami uszkadzającymi tkanki, np. promieniowaniem, niektórymi lekami, narkotykami, truciznami.
Zapalenie mięśnia sercowego: diagnostyka
Jak rozpoznać zapalenie mięśnia sercowego? Niestety nie istnieją pewne kryteria rozpoznania myocarditis, a diagnostyka opiera się na szczegółowym wywiadzie i obrazie klinicznym. W przypadku podejrzenia zapalenia mięśnia sercowego lekarz może zlecić badania, takie jak EKG, badania laboratoryjne krwi (morfologia, OB., CRP) lub RTG klatki piersiowej. Czy na EKG wyjdzie zapalenie mięśnia sercowego? Tak, u większości pacjentów zapis elektrokardiogramu jest nieprawidłowy. Dodatkowo w procesie diagnostycznym warto badać ciśnienie - przy zapaleniu mięśnia sercowego można zauważyć niewielką różnicę między wartościami ciśnienia skurczowego i rozkurczowego.
Zapalenia mięśnia sercowego: leczenie
Leczenie zapalenie mięśnia sercowego jest zależne od jego przyczyny, nasilenia objawów, wieku pacjenta oraz ogólnego stanu zdrowia. Większość osób z łagodnymi symptomami nie wymaga hospitalizacji ani leczenia farmakologicznego. Zalecany jest odpoczynek i unikanie intensywnej aktywności oraz treningów sportowych, odstawienie używek, dbałość o zdrową dietę nawodnienie i regenerację. Większość chorych wraca do zdrowia i sprawności w ciągu kilku tygodni. Natomiast osoby z ciężkim przebiegiem zapalenia mięśnia sercowego mogą zostać poddane hospitalizacji. Ile trwa pobyt w szpitalu? W zależności od ogólnego stanu i wieku pacjenta czas ten wynosi od kilku do kilkunastu dni.
Zapalenie mięśnia sercowego: leczenie farmakologiczne
Podczas zapalenia mięśnia sercowego można zastosować leki o działaniu objawowym po konsultacji z lekarzem. W przypadku podwyższonej temperatury ciała lub dolegliwości bólowych zalecane jest przyjęcie paracetamolu. Nie należy jednak stosować niesteroidowych leków przeciwzapalnych, ponieważ mogą nasilać zapalenie mięśnia sercowego zwłaszcza w pierwszej fazie choroby.
Zapalenie mięśnia sercowego: leczenie naturalne
Domowe sposoby na zapalenie mięśnia sercowego obejmują przede wszystkim odpoczynek i unikanie wysiłku oraz aktywności sportowej. Dzięki temu serce nie będzie nadmiernie obciążone, co pozwoli komórkom i tkankom na regenerację. Dodatkowo zalecane jest ograniczenie używek, takich jak alkohol i papierosy oraz dbałość o odżywczą dietę. Posiłki powinny być bogate w różnorodne warzywa i owoce, dobrej jakości białko z mięsa, ryb, strączków, nabiału i jaj, a także pełnoziarniste produkty zbożowe będące źródłem węglowodanów i energii. Można stosować również preparaty na układ krążenia i zioła na zapalenie mięśnia sercowego po wcześniejszej konsultacji z lekarzem. Mimo że są to surowce w pełni naturalne, mogą wchodzić w interakcje z przyjmowanymi lekami i powodować skutki uboczne. Zioła wspomagające pracę serca to m.in. naparstnica, głóg, melisa, krwawnik, serdecznik.
Zapalenie mięśnia sercowego: rehabilitacja
Pacjent po przebyciu zapalenia mięśnia sercowego może zostać skierowany na rehabilitację kardiologiczną. Jej celem jest stopniowy powrót do pełnej sprawności i aktywności fizycznej po kilku tygodniowym odpoczynku i oszczędzaniu organizmu. Rehabilitacja ma szczególne znaczenie u dzieci, osób starszych i pacjentów po myocarditis o ciężkim przebiegu. Pod okiem specjalisty pacjent wykonuje ćwiczenia wydolnościowe i oporowe m.in. chodzenie na bieżni, ćwiczenia gimnastyczne ze stopniowym wzrostem ich intensywności.
Pacjenci, którzy nie zostaną skierowani na specjalistyczną rehabilitację, również powinni unikać aktywności sportowej przez kilka tygodni, a nawet miesięcy po całkowitym wyleczeniu choroby. Powrót do intensywnych treningów powinien być stopniowy i dobrze zaplanowany. Należy zaczynać od krótkich jednostek o umiarkowanej intensywności i stopniowo wydłużać ich czas. Jeśli w trakcie pojawią się duszności, ból w klatce piersiowej lub kołatanie serca niezbędna jest konsultacja z lekarzem.
Zapalenie mięśnia sercowego: powikłania
Czy zapalenie mięśnia sercowego jest groźne? Większość pacjentów powraca do zdrowia w ciągu kilku tygodni i nie rozwijają się u nich żadne powikłania. Zdarza się jednak, że stan zapalny doprowadzi do tak rozległych i poważnych uszkodzeń, że dojdzie do rozwoju niewydolności serca, a nawet konieczności jego przeszczepu. Dlatego objawy sercowe nigdy nie powinny być bagatelizowane, zwłaszcza jeśli wcześniej wystąpiła infekcja wirusowa lub bakteryjna.
Profilaktyka zapalenia mięśnia sercowego
Niestety nie ma jednej skutecznej metody prewencji zapalenia mięśnia sercowego. Jedynym sposobem są szczepienia chroniące przed rozwojem infekcji, takich jak odra, grypa, różyczka czy świnka, których powikłaniem może być myocarditis.
Przeczytaj nasz artykuł „Profilaktyka chorób serca” i sprawdź, jak dbać o układ krążenia.
Podsumowanie
Zapalenie mięśnia sercowego rozwija się najczęściej jako powikłanie infekcji wirusowej, rzadziej bakteryjnej. Stan zapalny obejmuje całą część środkową (sierdzie), co odróżnia chorobę od zawału. Większość pacjentów nie wymaga hospitalizacji i powraca do zdrowia w ciągu kilku tygodni. Zdarza się jednak, że choroba ma ciężki przebieg i prowadzi do poważnych uszkodzeń i komplikacji. Ból w klatce piersiowej, duszności, osłabienie i kołatanie serca pojawiające się po przebytej infekcji powinny zostać skonsultowane z lekarzem, który przeprowadzi diagnostykę i zaplanuje odpowiednie leczenie.
Źródła:
1. Bilińska Z. Zapalenie mięśnia sercowego, https://www.mp.pl/pacjent/choroby-ukladu-krazenia/choroby/87627,zapalenie-miesnia-sercowego [dostęp: 13.01.2025]
2. Krenc Z. Zapalenie mięśnia sercowego, https://podyplomie.pl/wiedza/stany-nagle/570,zapalenie-miesnia-sercowego?srsltid=AfmBOoqyCbOut_adbB_T3t598XpHrG61O4nJbqmMkRftZS6p683SS6Aq [dostęp: 13.01.2025]
3. Spinczyk B., Reichman-Warmusz E., Wojniowicz R. Zapalenie mięśnia sercowego, https://journals.viamedica.pl/choroby_serca_i_naczyn/article/viewFile/18612/14636 [dostęp: 13.01.2025]
4. Myocarditis – symptoms and causes, https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/myocarditis/symptoms-causes/syc-20352539 [dostęp: 13.01.2025]
5. Brociek E., Tymińska A., Silvio-Giordani A. Myocarditis: Etiology, Pathogenesis, and Their Implications in Clinical Practice, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37372158/ [dostęp: 13.01.2025]
6. Sagar S., Liu P., Cooper L. Myocarditis, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22185868/ [dostęp: 13.01.2025]
Podziel się artykułem ze znajomymi
