Onycholiza paznokci: przyczyny, objawy i leczenie

Onycholiza paznokci to stan, w którym dochodzi do odseparowania paznokcia u rąk albo nóg od tkanki podporowej. W zależności od sytuacji można ją traktować zarówno jako chorobę, jak i objaw. Mimo że zazwyczaj jest bezbolesna, nie należy jej lekceważyć. Wczesne rozpoznanie i odpowiednia kuracja mogą zapobiec poważniejszym powikłaniom. Dowiedz się, dlaczego powstaje onycholiza i jak ją leczyć.

Co to jest onycholiza paznokci?

Onycholiza paznokci u nóg albo u rąk to częściowe lub całkowite oddzielenie się płytki paznokcia od łożyska w wyniku działania różnych czynników. Najczęściej odklejenie zaczyna się od dystalnej części, rzadziej z boku. Co ważne, na początku nie sprawia to bólu, a wielu osobom przeszkadza głównie ze względu na „nieelegancki” wygląd dłoni lub stóp. Jednak onycholiza to nie tylko kwestia estetyczna – powstające wolne przestrzenie stwarzają ryzyko infekcji bakteryjnych i grzybiczych oraz innych powikłań (np. trwałych deformacji paznokcia). Poza tym może świadczyć o poważnych chorobach ogólnoustrojowych.

Objawy onycholizy paznokci

Główne objawy onycholizy to:

●       Oddzielanie się paznokcia od łożyska, co powoduje pojawienie się białej, żółtej lub zielonkawej przestrzeni pod płytką paznokciową,

●       Zmiana kształtu paznokcia, jego kruchość lub rozwarstwienie,

●       Czasami ból lub dyskomfort w obszarze paznokcia, szczególnie przy nacisku albo w wyniku wtórnych zakażeń.

Czy onycholiza to grzybica?

Onycholiza i grzybica paznokci (onychomikoza) to dwa różne stany, które jednak mogą współwystępować. Z jednej strony oddzielenie się płytki od łożyska następuje z wielu przyczyn, a grzybica, czyli infekcja wywołana przez grzyby (najczęściej dermatofity, drożdżaki lub pleśnie), jest jedną z nich. Z drugiej strony onycholiza stwarza warunki sprzyjające gromadzeniu się i rozwojowi różnych patogenów, w tym grzybów. Oznacza to, że onycholiza bywa zarówno przyczyną, jak i skutkiem onychomikozy – i odwrotnie. Diagnoza grzybicy paznokci wymaga potwierdzenia badaniem mykologicznym, które pozwala na precyzyjne dobranie terapii.

Onycholiza paznokci: przyczyny

Przyczyny onycholizy są różnorodne:

●       Urazy mechaniczne – zarówno urazy ostre, jak i powtarzające się mikrourazy paznokci mogą osłabiać ich strukturę,

●       Urazy fizyczne lub chemiczne – kontakt (szczególnie długotrwały) z detergentami, wilgocią, rozpuszczalnikami i substancjami drażniącymi oraz nadmierne używanie lakierów do paznokci,

●       Ekspozycja na światło, zwłaszcza promieniowanie UV, w wyniku której dochodzi do reakcji fototoksycznej lub fotoalergicznej – niektóre składniki kosmetyków, leki i substancje chemiczne mają właściwości fotouczulające (np. pewne antybiotyki, leki przeciwgrzybicze, retinoidy, estrogeny). To również jedna z przyczyn onycholizy po hybrydzie (ale nie jedyna – równie często w grę wchodzą czynniki mechaniczne, chemiczne lub infekcyjne oraz indywidualne predyspozycje, np. cienka płytka),

●       Choroby skóry – łuszczyca, zespół Reitera, liszaj płaski, erytrodermia, choroby pęcherzowe, toksyczna nekroliza naskórka i łysienie plackowate,

●       Infekcje bakteryjne, grzybicze i wirusowe oraz mieszane paznokci – głównie zakażenia Pseudomonas aeruginosa (pałeczką ropy błękitnej), dermatofitami, drożdżakami (np. Candida) lub pleśniami oraz wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) wywołującego brodawki okołopaznokciowe,

●       Choroby ogólnoustrojowe – cukrzyca, choroby naczyń obwodowych, choroby tkanki łącznej, choroby tarczycy, anemia z niedoboru żelaza, niedobory witamin.

Choć odklejenie się płytki to stan chorobowy łożyska, czyli tkanki leżącej bezpośrednio pod paznokciem, która odpowiada za przytwierdzanie płytki do palca i jej odżywianie, patologie w obrębie struktur sąsiadujących również mogą przyczyniać się do onycholizy:

●       Uszkodzona macierz paznokcia,

●       Paronychia (zanokcica), czyli ostre lub przewlekłe zapalenie wałów paznokciowych,

●       Egzemy – przewlekłe zapalenie skóry, często wywołane alergią lub podrażnieniami.

W wielu przypadkach onycholiza jest idiopatyczna (o nieznanej przyczynie).

Onycholiza paznokcia: jak leczyć tę dolegliwość?

Jak wyleczyć onycholizę na paznokciach? W każdym przypadku zaleca się poszukiwanie i terapię choroby podstawowej oraz zapobieganie urazom paznokci. Poza tym należy krótko obcinać wolny brzeg, unikać agresywnego manipulowania pod płytką i odstawić drażniące produkty. Nigdy nie usuwaj uszkodzonej płytki samodzielnie, bo to pogłębi problem!

●       Choroby ogólnoustrojowe (np. cukrzyca, niedoczynność tarczycy itd.) wymagają kontroli i specjalistycznej farmakoterapii, a choroby skóry – leczenia pod opieką dermatologa i regularnego nawilżania skóry (np. kremy do rąk z emolientami).

●       Niedobory witamin i minerałów należy uzupełniać suplementacją pod kontrolą lekarza.

●       W kuracji grzybicy paznokci i związanej z nią onycholizy najważniejsze znaczenie ma konsekwentne i długotrwałe stosowanie terapii przeciwgrzybiczej oraz dbanie o higienę dłoni i stóp.

●       W zakażeniach bakteryjnych pomocne są miejscowe środki antyseptyczne (np. octenidyna, chlorheksydyna), a w cięższych przypadkach – doustna antybiotykoterapia zalecona przez lekarza.

●       Przy zakażeniach HPV można usuwać brodawek okołopaznokciowych metodami dermatologicznymi (np. krioterapia, preparaty keratolityczne).

Onycholiza: czy można malować paznokcie albo stosować zabiegi kosmetyczne?

Choć teoretycznie można malować paznokcie przy onycholizie, należy wybierać delikatne lakiery pozbawione składników drażniących i zachować umiar. Za to hybrydy, żele i akryle to dużo bardziej inwazyjne formy stylizacji. Są niewskazane, ponieważ mogą pogłębiać problem i opóźniać proces leczenia.

Przy onycholizie najlepiej skupić się na regeneracji i ochronie płytki. Jak wzmocnić paznokcie?

●       Zamiast stylizacji wybierz odżywki do paznokci zawierające witaminy (np. biotynę, witaminę E) i keratynę,

●       Stosuj olejki (np. z drzewa herbacianego lub migdałowy), aby poprawić kondycję płytki i wałów paznokciowych,

●       Unikaj mocnego piłowania, polerowania i głębokiego usuwania skórek, które mogą dodatkowo podrażnić paznokcie,

●       Uzbrój się w cierpliwość – pełna regeneracja płytki i łożyska trwa nawet 4-6 miesięcy u rąk i 9-12 miesięcy u nóg.

Jak zapobiegać onycholizie paznokci?

Zapobieganie onycholizie opiera się na świadomej pielęgnacji paznokci, ochronie przed urazami i chemikaliami oraz dbaniu o zdrowie ogólne. Warto również zwrócić uwagę na profilaktykę zakażeń grzybiczych stanowiących aż 50% wszystkich chorób paznokci (a tym samym zapobieganie onycholizie spowodowanej onychomikozą), która obejmuje m.in. unikanie chodzenia boso w miejscach publicznych, noszenie przewiewnego obuwia oraz dbanie o higienę stóp i dłoni (Malinowska i wsp., 2014). Można też po konsultacji z lekarzem stosować suplementy na paznokcie, np. z biotyną (witaminą B7). Regularna pielęgnacja i dbałość o zdrowie ogólne to najlepsze sposoby na zapobieganie onycholizie.

Onycholiza paznokci u rąk i nóg: podsumowanie

Onycholiza paznokci to schorzenie objawiające się oddzieleniem płytki paznokciowej od łożyska, które może być spowodowane wieloma przyczynami. Leczenie i zapobieganie obejmuje eliminowanie źródeł problemu, ochronę paznokci oraz dbanie o higienę, zdrowy styl życia i zbilansowaną dietę. Odpowiednia terapia i profilaktyka pozwalają przywrócić zdrowie paznokci i zapobiec nawrotom.

Źródła:

1.      Maciejewska J., Częściowe oddzielanie się płytki paznokciowej (onycholiza), 2013. https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/lista/82052,czesciowe-oddzielanie-sie-plytki-paznokciowej-onycholiza. [dostęp: 9.01.2025].

2.      Malinowska A., Nowicki R., Grzybica paznokci – terapia musi być konsekwentna, 2014. https://podyplomie.pl/dermatologia/17410,grzybica-paznokci-terapia-musi-byc-konsekwentna. [dostęp: 9.01.2025].

3.      Maciejewska J., Zakażenie paznokci bakterią Pseudomonas aeruginosa, 2017. https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/chorobyskory/170721,zakazenie-paznokci-bakteria-pseudomonas-aeruginosa. [dostęp: 9.01.2025].

4.      Cichewicz A., Wiercińska M., Budowa i choroby paznokci: grzybica paznokci, wrastający paznokieć, zanokcica, liszaj płaski, łuszczyca paznokci, inne Przyczyny, objawy i leczenie, 2022. https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/chorobyskory/73209,choroby-paznokci. [dostęp: 9.01.2025].

5.      Goldsmith L. A., Katz S. I., Gilchrest B. A., Paller A. S., Leffel D. J., Wolff K., Fitzpatrick’s Dermatology in General Medicine, 8^th edition, The McGraw-Hill Companies, Inc, 2012.