Odbijanie po jedzeniu - normalny objaw czy powód do niepokoju?

Odbijanie po jedzeniu jest naturalną reakcją organizmu na zgromadzone w czasie posiłku powietrze w układzie pokarmowym. Jeśli jednak pojawia się zbyt często lub mamy do czynienia z tzw. pustym odbijaniem na czczo czy odbijanie kwasem warto skonsultować się z lekarzem. Dowiedz się, jakie są przyczyny tego objawu i kiedy warto udać się do lekarza. 

Co oznacza odbijanie po jedzeniu? 

W czasie normalnej wielkości posiłku do żołądka dostaje się od 100 do 200 ml powietrza. Odbijanie jest zatem naturalnym odruchem pozbywania się tego zgromadzonego w żołądku lub przełyku powietrza. 

Po posiłku napięcie zwieracza przełyku jest obniżone, natomiast motoryka żołądka oraz napięcie jego ścian się zwiększa, co sprawia, że połknięte powietrze zostaje wydalone. Jest to odruch fizjologiczny, który odbywa się bez woli człowieka. 

Odbijanie po jedzeniu występuje zazwyczaj do około godziny po posiłku, aż do całkowitego opróżnienia układu pokarmowego z powietrza. Warto wspomnieć, że dolny zwieracz przełyku automatycznie rozluźnia się kilkukrotnie w ciągu dnia, co umożliwia uwolnienie nagromadzonego w żołądku powietrza na zewnątrz. 

Odbijanie się po jedzeniu może przybierać różne formy. Puste odbijanie po jedzeniu i piciu charakteryzuje się brakiem nieprzyjemnego zapachu i jest zwykle nieszkodliwe. Natomiast odbijanie kwasem po jedzeniu może świadczyć o problemach z trawieniem lub refluksie żołądkowo-przełykowym. 

Częste odbijanie powietrzem - choroba czy naturalny odruch? 

Zazwyczaj nadmierne odbijanie jest naturalnym odruchem, który nie jest spowodowany żadną chorobą gastrologiczną, a jedynie niewłaściwą dietą. 

Zdarza się jednak, że nadmierne połykanie powietrza wynika z aerofagii, czyli przypadłości osób chorych na nerwicę. Jest to nawyk połykania powietrza, co sprawia, że gromadzi się ono w dużych ilościach w przełyku i żołądku. Taki stan wywołuje nie tylko częste odbijanie i gazy, ale również dodatkowy stres. 

Jeśli odbijanie i mdłości występują po jedzeniu należy skonsultować się z lekarzem, gdyż może to być oznaka nieprawidłowości gastrologicznych. 

Ciągłe odbijanie po jedzeniu i piciu może być objawem przewlekłych problemów z układem pokarmowym. Jeśli utrzymuje się przez dłuższy czas, warto rozważyć konsultację z gastroenterologiem. 

Co oznacza odbijanie kwasem? 

Odbijanie kwasem jest objawem stanu chorobowego. Towarzyszy  mu wówczas nieprzyjemne cofanie się treści żołądka, które może świadczyć o zaburzeniach trawiennych żołądka lub uszkodzonej motoryce jelit. 

Odbijanie kwasem może być symptomem: 

• choroby refluksowej przełyku, 

• przetoki okrężniczo-żołądkowej, 

• gastroparezy, 

• przepuklina rozworu przełykowego - przepuklina ta może wpływać na funkcjonowanie dolnego zwieracza przełyku, co skutkuje refluksem kwasu żołądkowego do przełyku. 

Długotrwałe zaleganie pokarmów w układzie pokarmowym sprawia, że zaczynają one wytwarzać dodatkowe gazy, które są również wydalane przez odbijanie. Towarzyszy temu nieprzyjemny zapach i niekomfortowe uczucie w przełyku. 

Przyczyny odbijania po jedzeniu 

Puste odbijanie to odbijanie, któremu nie towarzyszy nieprzyjemny zapach z układu pokarmowego i jest ono również spowodowane gromadzeniem się powietrza w żołądku i przełyku. Jeśli występuje na czczo może być objawem choroby wrzodowej. 

Częste odbijanie może być wywołane przez: 

• zbyt tłuste i ciężkie posiłki, 

• zbyt obfite posiłki, 

• zbyt słodkie posiłki, 

• aerofagię, 

• niestrawność, 

• refluks żołądkowo-przełykowy, 

• chorobę wrzodową żołądka i dwunastnicy, 

• gastroparezę, 

• przerostowe zwężenie odźwiernika, 

• zmiany hormonalne u kobiet, 

• otyłość. 

Oprócz wymienionych przyczyn, częste odbijanie po jedzeniu może być spowodowane: 

• zbyt szybkim jedzeniem, 

• połykaniem dużych ilości powietrza podczas jedzenia lub picia, 

• żuciem gumy, 

• paleniem papierosów, 

• noszeniem zbyt ciasnych ubrań. 

Ból żołądka po jedzeniu i odbijanie mogą wskazywać na poważniejsze problemy zdrowotne, takie jak: 

• wrzody żołądka, 

• zapalenie błony śluzowej żołądka, 

• nietolerancje pokarmowe, np. nietolerancję laktozy, 

• zespół jelita drażliwego, 

• nadwrażliwość na gluten. 

Jeśli oprócz odbijania występują dodatkowo bóle i mdłości po jedzeniu, zgaga, biegunki, zaparcia lub wymioty należy niezwłocznie zgłosić się do specjalisty. 

Odbijanie po jedzeniu w ciąży 

Odbijanie jest niezależnym od człowieka procesem fizjologicznym, które towarzyszy mu na każdym etapie życia – w ciąży również. Jednak w tym stanie może być ono wzmożone, co staje się uciążliwe dla kobiety. Przyczyny zależne są od trymestru. 

• W pierwszym trymestrze przyczynia się do tego progesteron, który wpływa na rozluźnienie mięśni między przełykiem a żołądkiem. 

• W drugim oraz trzecim trymestrze odbijanie wywołane jest rozrastaniem się macicy, która uciska na żołądek powodując nie tylko odbijanie, ale również zgagę. Oprócz rozrostu macicy wpływ na to mają także ruchy dziecka. 

Odbijanie po jedzeniu w ciąży może być szczególnie uciążliwe. Aby uśmierzyć ten objaw, kobiety ciężarne mogą: 

• jeść częściej, ale mniejsze porcje, 

• unikać leżenia bezpośrednio po posiłku, 

• nosić luźne, wygodne ubrania. 

Jeśli odbijanie w ciąży jest wyjątkowo uciążliwe, warto zapytać lekarza prowadzącego o bezpieczne leki wspomagające trawienie. 

Można również skonsultować spożywanie ziół takich jak rumianek czy herbata z imbirem. Są one generalnie bezpieczne, ale mogą powodować interakcje z niektórymi lekami lub nasilać objawy u osób z refluksem żołądkowo-przełykowym. Przed rozpoczęciem ich stosowania, zwłaszcza w ciąży, zawsze warto skonsultować się z lekarzem. 

Warto także zastosować lekkostrawną dietę w formie 5 posiłków. 

Odbijanie u dzieci - po karmieniu i nie tylko 

Odbijanie po karmieniu jest zupełnie naturalne jednak jego częstotliwość zależny często od techniki karmienia. 

Dzieci, które są karmione piersią są mniej narażone na połykanie powietrza w czasie jedzenia. Dlatego też nie zawsze mają potrzebę odbicia. Należy obserwować dziecko – jeśli po odłożeniu do łóżeczka odczuwa dyskomfort, trzeba wziąć z powrotem maluszka na ręce i poczekać, aż mu się odbije. W przeciwnym razie zgromadzone powietrze będzie powodowało nieprzyjemne uczucie w brzuszku. 

Dzieciom karmionym butelką po każdym karmieniu powinno się odbić. W czasie picia z butelki dziecko połyka znacznie więcej powietrza niż przy karmieniu piersią. Jeśli odbicie nie nastąpi przed kolejnym karmieniem warto ponosić niemowlę przez kilka minut. 

Warto zauważyć, że odbijanie niemowlaka po jedzeniu jest niezwykle ważne dla jego komfortu. Jeśli dziecku nie odbija się po jedzeniu, może to prowadzić do kolki i dyskomfortu. Niektóre techniki, które mogą pomóc w odbijaniu niemowlaka to: 

• trzymanie dziecka pionowo przy ramieniu, 

• delikatne poklepywanie lub masowanie pleców dziecka, 

• zmiana pozycji dziecka. 

Należy pamiętać, że każde dziecko ma indywidualne potrzeby. Obserwacja pomaga na nie odpowiadać i zmniejszać uczucie dyskomfortu. 

Jak radzić sobie z odbijaniem po jedzeniu? 

Częste odbijanie, jeśli nie towarzyszą mu żadne inne niepokojące objawy należy zwalczać odpowiednią dietą i higieną spożywania posiłków. Warto zastosować poniższe zasady: 

• płyny oraz stałe pokarmy należy przyjmować często, ale w niewielkich ilościach, 

• posiłki trzeba spożywać bez pośpiechu, jeść niewielkimi kęsami, dokładnie je przeżuwając, 

• unikać rozmów w czasie posiłku, ponieważ sprzyjają połykaniu powietrza, 

• wyeliminować z diety napoje gazowane, 

• zaprzestać spożywania alkoholu, 

• ograniczyć picie kawy, 

• unikać produktów zawierających miętę oraz czekoladę, 

• unikać ciężkich, tłustych i słodkich potraw, 

• spożywać posiłki w pozycji wyprostowanej i pozostanie w tej pozycji przez co najmniej 30 minut po posiłku, 

• zrezygnować z żucia gumy i odstawić palenie papierosów po posiłku, 

• stosować technik relaksacyjnych, jeśli odbijanie po jedzeniu jest związane ze stresem, 

• stosować probiotyki, które mogą pomóc w poprawie trawienia i zmniejszeniu częstotliwości odbijania, 

• unikać spożywania dużych ilości płynów podczas posiłków, co może zmniejszyć ryzyko nadmiernego połykania powietrza. 

Należy pamiętać, że jeśli mimo wprowadzenia powyższych zasad częste odbijanie nadal występuje należy zgłosić się do gastrologa w celu dalszej diagnostyki. 

Kiedy zgłosić się do lekarza? 

Choć odbijanie po jedzeniu jest zazwyczaj nieszkodliwe, w niektórych przypadkach może wskazywać na poważniejsze problemy zdrowotne. Należy skonsultować się z lekarzem, jeśli: 

• odbijanie po jedzeniu jest bardzo częste i uciążliwe, 

• towarzyszy mu ból żołądka, 

• występują mdłości po jedzeniu, 

• pojawia się odbijanie kwasem po jedzeniu, 

• odbijanie po jedzeniu i piciu utrzymuje się przez dłuższy czas, 

• wstępuje znaczna utrata wagi. 

Lekarz może zalecić odpowiednie badania diagnostyczne i zaproponować leczenie, które może obejmować zmianę diety, leki lub, w rzadkich przypadkach, interwencję chirurgiczną. 

Jeśli odbijanie po jedzeniu jest częste i uciążliwe, lekarz może zalecić: 

• leki zmniejszające wydzielanie kwasu żołądkowego, takie jak inhibitory pompy protonowej, 

• leki prokinetyczne, które poprawiają motorykę w przewodzie pokarmowym, 

• zmianę diety i nawyków żywieniowych, 

• terapię behawioralną w przypadku aerofagii związanej ze stresem. 

Warto podkreślić, że ługotrwałe stosowanie inhibitorów pompy protonowej (IPP) może prowadzić do skutków ubocznych, takich jak niedobór witaminy B12 czy zaburzenia wchłaniania wapnia. Zaleca się regularne monitorowanie pacjentów stosujących te leki przez dłuższy czas. 

W niektórych przypadkach może być konieczne przeprowadzenie dodatkowych badań, takich jak gastroskopia lub badania obrazowe jamy brzusznej, aby wykluczyć poważniejsze schorzenia układu pokarmowego. W rzadkich sytuacjach wykonuje się również badanie ciśnienia w przełyku, czyli tzw. manometrię, a także badanie czynności elektrycznej żołądka -elektrogastrografię. 

Bibliografia: 

• Adam Kiciak, Krzysztof Bielecki, Odbijanie - patomechanizm i leczenie, Przew Lek, 2002, 5, 5, 49-53 https://www.termedia.pl/Odbijanie-patomechanizm-i-leczenie,8,819,0,1.html [data dostępu: 24.09.2024]. 

• Marta Słomka, Ewa Małecka-Panas, Wzdęcia i odbijania, Klinika Gastroenterologii, SP ZOZ USK nr 1 w Łodzi, ul. Kopcińskiego 22, 90153 Łódź. 

• Misiewicz J.J.: Dyspepsja. W: Sleisinger M. H. (red.): Gastrointestinal disease. Philadelphia 1993: 572579. 2. 

• Friedman L.S., Isselbacher K.J.: Nudności, wymioty i niestrawność. W: Interna Harrisona. Tom I, Czelej 2000: 340349. 3. 
• Yamada T.: Postępowanie u chorego ze wzdęciem i odbijaniem. W: Podręcznik gastroenterologii. Czelej 2007: 7683.