Biegunka po posiłku – kiedy powinna zaniepokoić?

Występowanie biegunek bezpośrednio po konsumpcji posiłków to objaw, którego nie należy ignorować. Może on świadczyć między innymi o nietolerancjach, alergiach czy chorobach zapalnych jelit. Może wynikać również z zatrucia lub zakażenia na skutek kontaktu z nieświeżą, niezdatną do spożycia żywnością. Warto poznać najczęstsze przyczyny biegunek po posiłku. 

Czym jest biegunka po jedzeniu i jakie są jej przyczyny? 

Biegunka to zgodnie z definicją oddawanie, co najmniej 3 luźnych lub wodnistych stolców na dobę. Ze względu na czas trwania dzieli się ją na ostrą (<14dni), przetrwałą (14-29 dni) i przewlekłą (>30dni). Jej występowanie można powiązać z wieloma czynnikami. Najczęstszymi przyczynami biegunek zaraz po jedzeniu i nie tylko są: zatrucia, zakażenia przewodu pokarmowego, stosowanie niektórych leków, nietolerancje pokarmowe i alergie, niektóre choroby przewlekłe przewodu pokarmowego czy nadmierne spożycie składników żywności takich jak np. ksylitol.  

W przypadku biegunek przewlekłych często ich obecność jest powiązana z nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit, celiakią, zespołem jelita drażliwego czy krótkiego jelita, niekiedy też nowotworem jelita grubego, nadczynnością tarczycy czy zapaleniem trzustki. Pojawiająca się biegunka po jedzeniu to informacja, że na którymś z etapów procesu trawienia doszło do zaburzeń. Jedną z częstszych przyczyn tego objawu bezpośrednio po spożyciu pokarmów jest kontakt przewodu pokarmowego z czynnikami szkodliwymi np. pleśnią czy toksynami bakteryjnymi.  

Rozwolnienie po jedzeniu może także wynikać z konsumpcji pokarmów, które zawierają składniki trudne do strawienia i wchłonięcia takie jak np. laktoza przy istniejącej jej nietolerancji. Biegunka po jedzeniu przyczyny może mieć również w zaburzeniach czynnościowych przewodu pokarmowego takich jak zespół jelita drażliwego. Może także towarzyszyć chorobom trzustki i wątroby. Po jedzeniu biegunka pojawiać się może też w przypadku nieswoistych chorób zapalnych jelit takich jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego oraz nowotworu jelita grubego. W sytuacji powtarzających się objawów świadczących o dysfunkcji przewodu pokarmowego należy udać się do lekarza. Występująca przewlekle biegunka po jedzeniu może być sygnałem wielu poważnych schorzeń. Jednorazowa biegunka zaraz po zjedzeniu natomiast zazwyczaj nie powinna budzić poważnego niepokoju. 

Rodzaje biegunki po jedzeniu i towarzyszące im objawy 

Ból brzucha i biegunka po jedzeniu to częsty objaw zatrucia pokarmowego. Warto jednak pamiętać, że przyczyny rozwolnień po spożyciu pokarmów mogą być złożone. Jak wspomniano wcześniej objaw w postaci biegunki dzielimy ze względu na kryterium czasu trwania na ostry, przetrwały i przewlekły. Kolejnym kryterium klasyfikacji jest też mechanizm ich powstawania. Rozwolnienie może mieć charakter osmotyczny, zapalny czy sekrecyjny. Zazwyczaj ciągłej biegunce po jedzeniu towarzyszą inne objawy takie jak ból brzucha, wzdęcia, nudności czy nawet wymioty. Wygląd oddawanego stolca jest bardzo ważnym elementem ustalenia przyczyn rozwolnienia.  

• Biegunka wodnista – najczęściej występująca na skutek zakażenia bakteryjnego czy wirusowego lub stosowanych leków. 

• Biegunka tłuszczowa – rozwija się, gdy stolec ma kolor żółty, oleisty lub luźny z charakterystycznym połyskiem o gnilnym zapachu, przyczyną są zazwyczaj zaburzenia trawienia i wchłaniania (niewydolność trzustki, choroby wątroby, SIBO, celiakia, stosowanie niektórych leków). 

• Biegunka z krwią – ma miejsce, gdy stolec jest z domieszką krwi, występującą w związku z zakażeniami bakteryjnymi, ale też np. chorobami jelit, zawsze wymaga konsultacji lekarskiej. 

U części osób biegunka pojawia się po tłustym lub ostrym jedzeniu. W przypadku pokarmów smażonych a tym samym ciężkostrawnych może to świadczyć o zaburzeniach pracy przewodu pokarmowego o różnym charakterze.  

Gdy mówimy o pokarmach pikantnych mamy do czynienia z związkami chemicznymi o działaniu drażniącym np. kapsaicyną, które mogą u niektórych osób powodować przyspieszoną perystaltykę jelit i rozwolnienie. Jak wspomniano wcześniej przewlekły ból brzucha po jedzeniu i biegunka, która mu towarzyszy powinny być konsultowane z lekarzem. 

Biegunka po konkretnych posiłkach – śniadanie, obiad, kolacja 

Rozwolnienie może występować o różnych porach dnia i nocy. Często w przypadku objawu związanego z konsumpcją posiłków ma to związek z charakterem spożywanego pokarmu. Biegunka po śniadaniu zawierającym mleko krowie może być sygnałem nietolerancji laktozy. Warto zaznaczyć, że poranne wypróżnienie jest zjawiskiem pożądanym i nie powinno nas niepokoić. Spożycie płynów czy pokarmów uruchamia odruch żołądkowo-okrężniczy, co nasila się motorykę jelita grubego. Jednak poranna biegunka po śniadaniu powtarzająca się z dużą częstotliwością powinna budzić niepokój i skłaniać do konsultacji z lekarzem i odpowiedniej diagnostyki. W przypadku posiłków smażonych, ciężkostrawnych i tłustych mamy z kolei doczynienia z większym obciążeniem przewodu pokarmowego. Może to sprzyjać występowaniu biegunki po obiedzie. Także nadmierne spożycie pokarmów ogółem oraz tych wysokotłuszczowych przed snem może być w niektórych przypadkach przyczyną występowania rozwolnień. 

Diagnostyka przyczyn biegunki po jedzeniu – jakie badania zrobić? 

W przypadku częstych biegunek po jedzeniu zaleca się odbycie konsultacji lekarskiej celem znalezienia ich przyczyny i wdrożenia odpowiedniego leczenia. Szczególnie ważne będzie to w momencie, gdy rozwolnieniom towarzyszy odwodnienie, utrata masy ciała, wysoka gorączka, silne bóle brzucha lub zawartość krwi w stolcu. Wiele osób zastanawia się jak leczyć biegunkę po jedzeniu. Najpierw niezbędne jest poznanie przyczyny.  

W celu diagnostyki tego typu objawów zleca się różne badania takie jak zazwyczaj: morfologia, CRP, jonogram, hormony tarczycy czy poziom glukozy na czczo. Jeśli lekarz uznaje za konieczne wykonuje się również gastroskopię, kolonoskopię czy inne badania obrazowe. Szczególnie w przypadku występowania bulgotania w brzuchu oraz wodnistych biegunek u dzieci, ale nie tylko można także wykonać badania w kierunku alergii i niektórych nietolerancji pokarmowych. 

Leczenie biegunki po jedzeniu 

W pierwszej kolejności wdraża się leczenie objawowe polegające na odpowiednim nawadnianiu oraz zastosowaniu leków przeciwbiegunkowych. Dalsze postępowanie w kwestii tego jak leczyć biegunkę po jedzeniu jest zależne od jej przyczyn. W okresie biegunek zaleca się stosowanie diety lekko strawnej. Unika się w niej pokarmów smażonych, pikantnych, ciężkostrawnych, wzdymających. Wdraża się natomiast produkty o działaniu zapierającym takie jak: ryż biały, kleiki ryżowe, gotowaną marchew, kisiel, mąkę ziemniaczaną, sucharki, dojrzałe banany, kakao na wodzie, napar z suszonych jagód, gorzką herbatę. Ważne jest by potrawy przygotowywać technikami gotowania, pieczenia bez tłuszczu lub duszenia bez obsmażania. Każdego dnia należy planować 4-5 mniejszych objętościowo posiłków. Warto tutaj również dodać, że jeżeli przyczyną rozwolnień jest alergia lub nietolerancja należy zastosować dietę eliminacyjną. Wykluczenie określonego składnika będzie jednym z elementów leczenia biegunki po jedzeniu. 

Profilaktyka biegunki po jedzeniu 

W ramach profilaktyki biegunek ważne jest zachowanie właściwych warunków sanitarnych przy przygotowaniu posiłków. Warto pamiętać o odpowiednio częstym myciu rąk oraz naczyń kuchennych. Potrawy powinno się sporządzać wyłącznie ze składników świeżych unikając równocześnie produktów spleśniałych czy przeterminowanych. Posiłki warto spożywać mniejsze objętościowo, ale częstsze.  

Aby unikać biegunki po jedzeniu w restauracji należy wybierać lokale, które nie budzą wątpliwości, co, do jakości serwowanych tam potraw. Biegunka po pikantnym jedzeniu czy produktach smażonych jest sygnałem, że warto wdrożyć odpowiedni model żywienia, który będzie czerpał z zasad diety łatwo strawnej. Duże znaczenie w tym przypadku ma również stres. Oddziałuje on na rytm wypróżnień szczególnie w zaburzeniach czynnościowych przewodu pokarmowego. Odpowiednie zarządzanie stresem lub też zwrócenie się do specjalisty takiego jak lekarz psychiatra lub/i psychoterapeuta może być pomocne w istotnej poprawie komfortu życia. 

Bibliografia: 

• Redakcja naukowa Grzymisławski M., Gawęcki J., Żywienie Człowieka zdrowego i chorego. Wydawnictwo Naukowe PWN,2012. 

• 2019, Biegunka-zalecenia dietetyczne. Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej.  

•  Wasielica-Berger J., 2018. Ostra biegunka. Gastroenterologia Kliniczna, tom 10, nr 1, str. 14-22. 
• Gajewski P., Jaeschke R., Interna Szczeklika 2024,Kraków, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2024.