SIBO to choroba dotykająca jelita cienkiego. Może powodować nudności, wzdęcia i biegunki, a nieleczona negatywnie wpływa na cały organizm. Przeczytaj, jak wygląda diagnostyka zespołu rozrostu flory bakteryjnej.

Spis treści

Co to jest SIBO? 

Szacuje się, że mikroflora dorosłego człowieka składa się z około 40 bilionów bakterii, co stanowi 1–3 proc. masy ciała (1–2 kg). Drobnoustroje kolonizują jamę ustną, skórę, drogi rodne, układ oddechowy, układ moczowy, ale zdecydowana większość, bo aż 95 proc., znajduje się w dolnym odcinku przewodu pokarmowego. 

Choć dane te mogą przerażać, nie ma powodu do niepokoju. Flora bakteryjna jest nieodłącznym elementem życia człowieka i ma pozytywny i niezastąpiony wpływ na prawidłowe funkcjonowanie ludzkiego organizmu. Bierze udział w procesach trawienia i fermentacji, a także w syntezie witamin (np. witaminy K, witaminy B12, kwasu foliowego). Ma wpływ na procesy naprawcze nabłonka jelit oraz pobudza ich perystaltykę. Mikroflora reguluje także działanie układu odpornościowego, a także chroni organizm przed rozwojem patogenów chorobotwórczych. 

SIBO (ang. Small Intestinal Bacterial Overgrowth) to zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego. Istotą tej jednostki chorobowej jest kolonizacja jelita cienkiego bakteriami, które bytują w jelicie grubym. Fizjologicznie w jelicie cienkim występuje niewielka ilość bakterii z rodziny Lactobacillus, Enterococcus oraz Gram-dodatnich bakterii beztlenowych i tlenowych, natomiast u pacjentów cierpiących na chorobę SIBO dochodzi do zasiedlenia jelita cienkiego bakteriami głównie z rodzaju Escherichia, Shigella, Aeromonas i Pseudomonas. Obecność tych bakterii wywołuje szereg dolegliwości gastrycznych oraz zaburzeń trawienia i wchłaniania, a nieleczona i przedłużająca się kolonizacja może prowadzić do negatywnych skutków ogólnoustrojowych. 

Pacjenci często szukają informacji i pytają lekarzy co to jest SIBO i czy można się nim zarazić. Zespołem przerostu flory bakteryjnej jelita cienkiego nie da się zarazić, ponieważ jest to schorzenie, gdzie własna flora bakteryjna wywołuje niepożądane skutki gdy zawodzą mechanizmy obronne organizmu. 

SIBO (ICD-10: K63.821) można podzielić na kilka podtypów. 

  • Wodorowe – spowodowana obecnością bakterii wytwarzających gazowy wodór. Głównym objawem tego podtypu są biegunki. 
  • Metanowe – nazywane także IMO (ang. Intestinal Methane Overgrowth), wywołana przez obecność archeonów, czyli jednokomórkowych organizmów, które rozkładają dwutlenek węgla (CO2) do metanu. Dominującym objawem są zaparcia. 
  • Mieszane – w jelicie cienkim znajdują się zarówno bakterie wodorowe oraz archeony. Biegunka i zaparcia występują zamiennie. 
  • Siarkowodorowe – jest efektem kolonizacji bakteriami wydzielającymi siarkowodór. Do typowych objawów tego rodzaju SIBO są gazy o zapachu siarki oraz biegunki. 

Jakie są przyczyny przerostu flory bakteryjnej jelit? 

Organizm człowieka nieustannie narażony jest na negatywny wpływ czynników zarówno zewnętrznych, jak i wewnętrznych, jednak wyposażony jest w liczne mechanizmy obronne, których prawidłowe funkcjonowanie jest kluczowe dla utrzymania dobrostanu organizmu.  

W warunkach fizjologicznych bakterie bytujące w jelicie grubym nie przedostają się do jelita cienkiego, lecz niektóre zaburzenia mogą prowadzić do rozwoju rozrostu flory bakteryjnej.  

Do przyczyn i czynników ryzyka SIBO należy wymienić takie jak: 

  • hipochlorydia – czyli niedokwaśność żołądka, zbyt wysokie pH soku żołądkowego 
  • zaburzenia czynności motorycznej jelit (np. w zespole jelita drażliwego (IBS), chorobie Parkinsona, twardzinie układowej, cukrzycy, 
  • nieprawidłowości anatomiczne (zrosty pooperacyjne, nieprawidłowa budowa zastawki krętniczo-kątniczej, operacje bariatryczne, zwężenie jelita), 
  • zaburzenia trawienia – np. w przebiegu mukowiscydozy lub zapaleniu trzustki), 
  • choroby autoimmunologiczne – np. choroba Leśnioweskiego-Crohna, celiakia, 
  • stosowanie niektórych leków – np. inhibitory pompy protonowej (IPP), opioidy, 
  • niedobory odporności – niedobór IgA, AIDS, niedożywienie, 
  • nosicielstwo Helicobacter pylori, 
  • marskość wątroby, 
  • niewydolność nerek, 
  • podeszły wiek, 

Eliminacja przyczyny lub terapia choroby podstawowej powinna być podstawowym elementem leczenia SIBO, ponieważ bez tego przerost flory bakteryjnej może nawracać. 

SIBO – jakie objawy powinny niepokoić? 

Zespół SIBO najczęściej kojarzony jest z objawami ze strony układu pokarmowego, jednak nieleczony przerost flory bakteryjnej jelit może także wywoływać objawy ogólnoustrojowe. Do najczęściej zgłaszanych dolegliwości gastrycznych u pacjentów cierpiących na zespół SIBO zaliczane są: 

  • wzdęcia – charakterystyczny, wzdęty i wypukły wygląd brzucha, 
  • powiększony obwód brzucha – może być spowodowany wzdęciami i poszerzonymi pętlami jelit, 
  • ból brzucha – głównie na wysokości jelita cienkiego, poniżej żołądka, 
  • gazy – często o nieprzyjemnym zapachu zależnym od rodzaju drobnoustroju wywołującego SIBO, 
  • biegunka – szczególnie biegunka tłuszczowa, która jest efektem zaburzenia trawienia lipidów, 
  • nudności, 
  • uczucie pełności, 
  • odbijania, 
  • refluks żołądkowo-przełykowy. 

W przypadku długotrwałego rozrostu flory bakteryjnej jelit może pojawić się: 

  • niedobór witamin rozpuszczalnych w tłuszczach – A, D, E, K oraz objawy wynikające z tych niedoborów, 
  • niedobór żelaza, niedobór witaminy B12, 
  • zaburzenia wchłaniania substancji odżywczych, np. białek i tłuszczy, 
  • niedokrwistość megaloblastyczna (z niedoboru witaminy B12), 
  • utrata masy ciała, 
  • zmiany skórne, 
  • zmęczenie, 
  • bóle głowy, 
  • wahania nastroju. 

 

Jakie są objawy skórne SIBO? 

Coraz częściej klinicyści zwracają uwagę na zmiany skórne w SIBO. Przerostowi flory bakteryjnej jelit towarzyszyć mogą takie zmiany jak trądzik, wysypki (osutki) plamisto-grudkowe, zaczerwienienie skóry, rumień guzowaty, zmiany łuszczycowe i łojotok. 

Nie jest do końca poznany patomechanizm oddziaływania rozrostu flory bakteryjnej na stan skóry. Naukowcy jako najbardziej prawdopodobną przyczynę wskazują zaburzenia pracy układu immunologicznego i przedłużające się stany zapalne w obrębie jelit. 

SIBO – badania, diagnostyka, testy 

Objawy SIBO są niespecyficzne i bez dokładnych badań nie jest możliwe zdiagnozowanie tego schorzenia. Ze względu na nieswoisty obraz zespołu rozrostu flory bakteryjnej kluczowa jest diagnostyka różnicowa, czyli wykluczenie innych możliwych przyczyn zgłaszanych przez pacjenta objawów. Podobny obraz kliniczny prezentują takie choroby jak zespół jelita drażliwego, choroba Leśnioweskiego-Crohna, nadwrażliwość pokarmowa, zakażenie Clostridium difficile, nieswoiste choroby zapalne jelit czy celiakia. 

Złotym standardem diagnostyki SIBO są testy oddechowe. Polegają one na pomiarze stężenia wodoru i metanu w wydychanym powietrzu po podaniu pacjentowi preparatu glukozy lub laktulozy. Opierają się one na założeniu, że jedynym źródłem tych gazów w organizmie człowieka jest fermentacja niestrawionych węglowodanów przez drobnoustroje jelitowe. 

Zaletą tego badania zdecydowanie jest jego nieinwazyjność i łatwość w przeprowadzeniu. Pacjenta obowiązuje odpowiednie przygotowanie się do testu tak, by maksymalnie zwiększyć prawdopodobieństwo uzyskania prawdziwego wyniku.  

Na 4 tygodnie przed badaniem nie wolno: 

  • stosować antybiotykoterapii, 
  • przeprowadzać kolonoskopii, 
  • przeprowadzać fluoroskopii. 

Na tydzień przed badaniem nie wolno: 

  • Stosować probiotyków 
  • Stosować leków przeczyszczających 
  • Stosować leków na zaparcia 
  • Stosować niektórych leków, np: inhibitorów pompy protonowej 

Dodatkowo na 24h przed testem nie powinno spożywać się produktów bogatych w węglowodany, a na samo badanie należy zgłosić się na czczo. Nie wolno także palić papierosów ani żuć gumy. 

Przebieg testu oddechowego jest stosunkowo prosty. Pacjent wydycha powietrze do specjalnego woreczka z ustnikiem, w którym gromadzi się próbka do badania. Pierwszy pomiar wykonywany jest na czczo, a kolejne, w odpowiednich odstępach czasu, po spożyciu preparatu z glukozą lub laktulozą. Badanie trwa kilka godzin (zazwyczaj około 3). 

Dodatkowe badanie, które służy do wykrywania SIBO to badanie mikrobiologiczne i hodowla aspiratu treści jelitowej. Jest to badanie inwazyjne, wymagające pobranie treści z dwunastnicy podczas gastroskopii. Badanie jest czasochłonne, a na wynik czeka się kilka dni. Zdecydowaną zaletą tego badania jest określenie patogenu kolonizującego jelito cienkie i możliwość dobrania terapii celowanej. 

Skutek przewlekłego wpływu przerostu flory bakteryjnej na organizm można zaobserwować także w badaniach laboratoryjnych. W morfologii krwi obwodowej widoczna może być niedokrwistość megaloblastyczna, a w badaniach biochemicznych występuje niedobór witaminy B12, hipoalbuminemia (niedobór białka albuminy) oraz nadmiar kwasu foliowego. 

Jak się leczy SIBO? 

Leczenie SIBO polega na zmniejszeniu liczby bakterii w jelicie cienkim i wyeliminowaniu ich wpływu na organizm człowieka.  

Podstawowym działaniem jest antybiotykoterapia. Lekarz najczęściej decyduje się na leczenie empiryczne, tzn. wybiera antybiotyk o szerokim spektrum działania, który z powodzeniem może być stosowany na wiele rodzajów bakterii. Do takich preparatów zaliczamy np. amoksycylinę z kwasem klawulonowym. Często pacjenci skarżą się na nawroty choroby, dlatego nierzadko należy włączyć leki z innej grupy. Należy pamiętać, że antybiotyk to lek na receptę i stosuje się go tylko na zalecenie lekarskie. 

Dodatkowo kluczowa jest terapia choroby podstawowej, której następstwem jest kolonizacja jelita cienkiego przez drobnoustroje z jelita grubego lub eliminacja czynników ryzyka, takich jak przyjmowanie niektórych leków. 

Chorzy na SIBO stosują także leczenie objawowe, by podnieść komfort swojego życia. Mogą oni przyjmować leki na biegunkę, zaparcia i wzdęcia, a także na ból brzucha, nudności, refluks, czy występujące zmiany skórne. 

Klinicyści zwracają także uwagę, że w leczeniu SIBO duże znaczenie ma dieta. Modyfikacja jadłospisu może przynieść pacjentowi nie tylko ulgę polegającą na złagodzeniu objawów, ale także pomóc w wyleczeniu przerostu bakterii w jelicie cienkim. 

Jaka jest najlepsza dieta dla chorych na SIBO? 

Bardzo istotną rolę w terapii pacjentów cierpiących na SIBO jest odpowiednio skonstruowana dieta. Główna zasada tworzenia jadłospisu polega na ograniczeniu produktów łatwo podlegających fermentacji, czyli przede wszystkim polisacharydów, disacharydów i monosacharydów (Dieta LOW FODMAP, z ang. fermentable oligosaccharides, disaccharides, monosaccharides and polyols). 

Produkty, które są zakazane i których powinno się unikać to m.in.: 

  • jasne produkty pszenne, np. pieczywo, mąka pszenna, makarony, 
  • mleko i niektóre produkty mleczne, 
  • substancje słodzące, syropy glukozowo-fruktozowe, miód, 
  • niektóre owoce, np. jabłka, arbuzy, mango, wiśnie, śliwki, nektarynki, brzoskwinie, gruszki, 
  • niektóre warzywa, np.: cebula, czosnek, brokuły, szparagi , fasola, soczewica, ciecierzyca, 
  • suszone owoce i soki owocowe, 
  • słodycze. 

W diecie przy SIBO ważne są nie tylko wykluczenia, ale także wprowadzenie do jadłospisu produktów, które mają korzystny wpływ na florę bakteryjną jelit i łagodzą objawy choroby. Szczególną uwagę należy zwrócić na spożywanie: 

  • niektóre warzywa, np.: marchew, szpinak, ziemniaki, bakłażan, cukinia, rukola, jarmuż, pomidory, 
  • niektóre owoce, np. banany, kiwi, cytryny, truskawki, winogrono, 
  • chude mięso, np.: drób, 
  • ryby, 
  • jaja, 
  • ryż, płatki owsiane, komosa ryżowa. 

Pacjenci w razie trudności z ustaleniem diety mogą skorzystać z pomocy dietetyka, który ustali jadłospis i dobierze przepisy odpowiednie przy SIBO. Takie rozwiązanie może być szczególnie ważne dla osób, które cenią sobie kompleksowe rozwiązania oraz chcą czuć się zaopiekowani. 

 

 

Bibliografia: 

  • Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, A. Dembińska-Kieć, J. Naskalski, B. Solnica, wydanie 4 
  • Zespół rozrostu bakteryjnego – SIBO. Jak go diagnozować i leczyć w praktyce lekarza rodzinnego w świetle nowych wytycznych? Maciej Jabłkowski, Jolanta Białkowska-Warzecha, Aleksandra Jabłkowska 
share-icon Podziel się artykułem ze znajomymi
Komentarze
chevron-down