Nietolerancja laktozy – objawy u niemowląt, dorosłych i prawidłowa dieta

Nietolerancja laktozy rzadko występuje u niemowląt i dzieci. To dobrze, bo laktoza odgrywa w rozwijającym się organizmie bardzo ważną rolę. Z czasem jednak, gdy enzym trawienny odpowiedzialny za rozkład laktozy zanika, u młodzieży i dorosłych może dojść do nietolerancji pokarmowej. Niezbędne jest wtedy ułożenie prawidłowej diety, która złagodzi objawy nietolerancji laktozy.

Laktoza odgrywa bardzo ważną rolę w odżywianiu niemowląt i małych dzieci. To unikalny cukier (składa się z glukozy i galaktozy), który znajdziemy tylko w mleku ssaków. Laktoza dostarcza energii, jest niezbędna przy budowie tkanki mózgowej. Dodatkowo pomaga wchłaniać się wapniowi, sprzyja regeneracji błony śluzowej jelita, wpływa korzystnie na mikroflorę jelitową oraz zwiększa syntezę kwasów tłuszczowych.

Działanie laktozy jest dobroczynne pod jednym jednak warunkiem - w organizmie musi występować enzym trawienny zwany laktazą, który pozwala na prawidłowy rozkład laktozy na glukozę i galaktozę. Gdy laktazy jest za mało (tzw. hipolaktazja) lub nie występuje w ogóle (tzw. alaktazja) zaczynają się kłopoty z trawieniem, laktoza ulega fermentacji w jelicie grubym i mamy objawy nietolerancji laktozy.

Nietolerancja laktozy objawy

Objawy nietolerancji laktozy wiążą się przede wszystkim z dolegliwościami układu trawiennego, ponieważ w wyniku fermentacji w jelicie grubym powstają gazy, które drażnią błonę śluzową jelita. Im pacjent starszy tym dolegliwości bardziej doskwierają, czasem są to objawy o charakterze ogólnym, które można przypisać także innym chorobom. Pacjenci z nietolerancją laktozy obserwują u siebie:

• wzdęcia,
• uczucie głośnego przelewania w brzuchu,
• bóle brzucha,
• gazy,
• biegunki,
• zaparcia (metanol wstrzymuje motorykę jelit),
• kolki,
• nudności,
• bóle i zawroty głowy,
• bóle mięśni i stawów,
• zaburzenia rytmu serca,
• owrzodzenia w jamie ustnej,
• apatię i rozdrażnienie.

Objawy nietolerancji mleka krowiego stają się silniejsze, jeśli w diecie znajdują się duże ilości laktozy. Trzeba jednak pamiętać, że dolegliwości nie muszą wystąpić od razu, mogą pojawić się nawet kilka godzin po wypiciu mleka.

Nietolerancja laktozy u niemowląt

Nietolerancja laktozy u niemowląt i małych dzieci występuje bardzo rzadko, szacuje się, że dotyka zaledwie w 1,5 procent tej populacji. Może się zdarzyć w wyjątkowych sytuacjach, gdy dziecko urodzi się przed 34.tygodniem ciąży (to tzw. rozwojowy niedobór laktazy) lub gdy dziecko cierpi na wrodzony niedobór laktazy (tzw. pierwotna hipolaktazja), który jest uwarunkowany genetycznie. Nietolerancja laktozy u niemowląt objawia się najczęściej biegunką osmotyczną, której towarzyszą częste odparzania pośladków.

Nietolerancja laktozy u dorosłych

Niedobór laktazy może występować w postaci wtórnej i towarzyszy wtedy chorobom przy których dochodzi do uszkodzenia kosmków jelitowych, takich jak:

• celiakia,
• lamblioza,
• przerost bakteryjny jelita cienkiego,
• choroba Leśniowskiego-Crohna.

U dorosłych i dzieci powyżej 3. roku życia najczęściej występuje jednak pierwotny niedobór laktazy (tzw. hipolaktazja typu dorosłych). Objawy nietolerancji laktozy z wiekiem dają o sobie znać, bo aktywność laktazy ulega systematycznemu zmniejszaniu się od okresu wczesnego dzieciństwa, do wieku dorosłego. U osób rasy białej stężenia laktazy może zaczynać się zmniejszać około 5. roku życia, u mieszkańców Europy Północnej ok. 10. roku życia. W Polsce szacuje się, że na nietolerancję laktozy cierpi ok. 25 proc. dorosłych osób.

Nietolerancja laktozy badania

Prostym testem na nietolerancję laktozy jest tzw. test oddechowy, który polega na pomiarze wodoru w wydychanym powietrzu. Badanie trwa 3 godziny, w tym czasie co pół godziny pacjent musi dmuchać do urządzenia, które monitoruje stężenie wodoru w wydychanym powietrzu. U osób z nietolerancją laktozy normy wodoru są przekroczone, ma to związek z tym, że laktoza zamiast rozkładu ulega fermentacji w jelicie grubym.

Można również wykonać badanie pH stolca (przy nietolerancji odczyn jest kwaśny), zbadać stężenie glukozy we krwi po podaniu laktozy, czy pobrać do badania wycinek jelita cienkiego za pomocą endoskopu.

Nietolerancja laktozy - dieta

Dieta w nietolerancji laktozy jest skuteczną formą leczenia, bo wycisza istniejące objawy i zapobiega powstawaniu nowych, ale nie oznacza to, że wszyscy muszą całkowicie wyeliminować z diety produkty zawierające laktozę. Na taki krok muszą się zdecydować tylko osoby z wrodzonym niedoborem laktazy lub te, u których postać nietolerancji jest bardzo ciężka. U większości osób z pierwotnym i nabytym niedoborem laktazy dopuszczalne są małe dawki laktozy, ok. 5-10 g. Taką ilość znajdziemy w:

100-200 ml mleka krowiego,
10-20 g mleka w proszku
100-200 g jogurtu naturalnego
120-240 g kefiru
100-200 g maślanki
160-320 g twarogu,
150-300 g serka ziarnistego
250-500 g serka typu fromage

W aptekach dostępne są tabletki, które pomagają w trawieniu laktozy (przyjmuje się je przed posiłkiem mlecznym). Dzięki nim w diecie nadal mogą znajdować się produkty mleczne bogate w wapń, a pacjent nie jest narażony na dodatkowe dolegliwości. To ważne, bo często u osób z nietolerancją laktozy typu dorosłego zmniejszone jest przyswajanie wapnia, co może prowadzić do osteoporozy.

Można także poszukać innych wartościowych zamienników mleka krowiego i włączyć do diety np. mleka roślinne (sojowe, migdałowe, orzechowe, ryżowe, owsiane). Przy układaniu diety dla osoby z nietolerancją laktozy warto zwrócić się o pomoc do dietetyka, który zadba o to, by posiłki dostarczały choremu wszystkie potrzebne witaminy i składniki mineralne.