Zapalenie krtani – jak skutecznie leczyć i łagodzić objawy?

Zapalenie krtani jest zespołem chorób o różnej etiologii, której wspólną cechą jest zaczerwienienie, stan zapalny i obrzęk krtani. Problem ten dotyczy wszystkich grup wiekowych, jednak szczególnie nasilony jest wśród dzieci do 6 roku życia. Związane jest to z mniej skutecznym działaniem układu odpornościowego dzieci, jak i różnicami anatomicznymi gardła w porównaniu do dorosłych. 

Czym jest zapalenie krtani i jakie są jego przyczyny? 

Zapalenie krtani to choroba układu oddechowego, w której dochodzi do rozwoju stanu zapalnego. Można podzielić chorobę na dwa typy – ostre i przewlekłe zapalenie krtani. Różnica jest taka, że stan zapalny o typie ostrym trwa do 3 tygodni (zwykle jednak około tygodnia). Z kolei objawy przewlekłego zapalenia obserwowane są powyżej 3 tygodni. Często bywa też, że ostre zapalenie krtani przechodzi następnie w postać przewlekłą.  

Dodatkowo można w postaci ostrej wyróżnić podgłośniowe lub nagłośniowe zapalenie krtani. Ostre podgłośniowe zapalenie krtani zdarza się głównie u dzieci i ma etiologię wirusową. Zwyczajowo choroba ta nazywana jest krupem. Z kolei ostre nadgłośniowe zapalenie krtani jest stanem zagrażającym życiu dzieci i dorosłych. Dochodzi tutaj do szybkiego stanu zapalnego i obrzęku tkanek okolicy nadgłośniowej krtani. Choroba ta może być śmiertelna z powodu niewydolności oddechowej, a przyczyną najczęściej jest bakteria Haemophillus influenzae. 

Głównymi przyczynami stanu zapalnego są nie tylko infekcje wirusowe i bakteryjne, ale także grzybicze (głównie w przypadku osób z zaburzeniami układu odpornościowego), alergeny oraz refluks żołądkowo-przełykowy (dochodzi do regurgitacji, czyli cofania się kwaśnej treści pokarmowej). Istotnym czynnikiem jest także zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego oraz dym tytoniowy, który bardzo mocno może podrażniać śluzówkę gardła i nasilać objawy wirusowego czy bakteryjnego zapalenia krtani. 

Jakie są objawy zapalenia krtani? 

Główne objawy zapalenia krtani to: 

• złe samopoczucie, czasami przebiegające z gorączką, 

• uczucie suchości w gardle powodujące chrypkę, 

• uczucie drapania w gardle i problemy z mówieniem.  

Bardzo częsty jest także ból krtani, który pojawia się przy połykaniu śliny, co może sprawiać duży dyskomfort choremu. Często także występuje przy zapaleniu krtani kaszel, który jest suchy i nieproduktywny. 

Zasadniczą różnicą między ostrym i przewlekłym zapaleniem krtani jest stopień nasilenia objawów i czas ich trwania. Przewlekłe zapalenie krtani objawia się głównie u dorosłych, którzy pracują głosem i wtedy dominuje głównie chrypka, suchość w gardle i problemy z mówieniem, z afonią włącznie, czyli inaczej bezgłosem.  

Tymczasem przy ostrym zapaleniu krtani objawy są bardziej nasilone i krótkotrwałe. Jednak w przebiegu tej odmiany choroby może dojść do zwężenia dróg oddechowych co prowadzi do tak zwanego stridoru, czyli świszczącego oddechu. Co powinno nas zawsze zaniepokoić, to jakiekolwiek problemy z oddychaniem, które mogą wynikać właśnie ze zwężenia górnych dróg oddechowych. Szczególnie jest to istotne przy zapaleniu krtani u dzieci. W ich przypadku zawsze trzeba udać się do lekarza, gdyż stan kliniczny maluchów potrafi pogorszyć się w bardzo krótkim czasie. 

Przebieg i czas trwania zapalenia krtani 

To, ile trwa zapalenie krtani, jest uzależnione od wielu czynników takich jak stan chorego oraz przyczyna choroby. Ostre zapalenie krtani rozwija się szybko i gwałtownie i trwa do trzech tygodni. Przeważnie jednak trwa około siedmiu do dziesięciu dni. Przewlekłe zapalenie krtani jest bardzo często powikłaniem ostrej odmiany i trwa z mniejszym nasileniem objawów, powyżej trzech tygodni.  

Czy zapalenie krtani jest zaraźliwe? Tak, jeżeli jest ono spowodowane wirusem czy bakterią, to chory może z zarażać inne osoby ze swojego otoczenia. 

W przypadku nawracającego zapalenia krtani warto sprawdzić dlaczego tak się dzieje. Jednym z powodów może być obniżenie sprawności układu odpornościowego. Warto jednak przyjrzeć się środowisku, w którym żyjemy. Duże zanieczyszczenie powietrza, a także nadmierna ekspozycja na dym tytoniowy może powodować częste występowanie stanu zapalnego oraz nasilać jego objawy. 

Diagnostyka zapalenia krtani 

Diagnostyka zapalenia krtani opiera się głównie na objawach klinicznych. Często to właśnie lekarze pierwszego kontaktu rozpoznają chorobę mając do dyspozycji tylko podstawowe narzędzia laryngologiczne. Jeśli jednak dochodzi do ciągłych nawrotów choroby to warto zwrócić się o pomoc do specjalisty, jakim jest laryngolog. Ma on większe możliwości diagnostyczne, takie jak badanie stroboskopowe.  

Z badań dodatkowych na zapalenie krtani można wykonać morfologię krwi z badaniem poziomu białka CRP. Może to pomóc rozróżnić wirusowe zapalenie od bakteryjnego, co ułatwi wdrożenie odpowiedniego leczenia. 

Leczenie zapalenia krtani – leki bez recepty 

Leczenie zapalenia krtani może być niekiedy bardzo trudne i czasochłonne, jednak w aptekach dostępny jest szereg produktów pozwalających na prowadzenie skutecznego samoleczenia.  

Leki na zapalenie krtani bez recepty to głównie środki do stosowania miejscowego takie jak: pastylki do ssania, aerozole na gardło czy syropy do picia. To, jaką formę wybierzemy zależy głównie od naszych indywidualnych preferencji i upodobań. Do silnych środków miejscowo znieczulających i działających przeciwbólowo i przeciwzapalnie należą lidokaina, flurbiprofen, benzydamina, salicylan choliny czy diklofenak. Można także użyć preparatów na bazie chlorku benzalkoniowego czy chlorheksydyny, które to działają antyseptycznie i przeciwbakteryjnie. 

Wszystkie te substancje można znaleźć w lekach bez recepty na zapalenie krtani, które można kupić w aptekach. Jednak preparaty te, choć skuteczne, mogą nadmiernie wysuszać gardło. W przypadku stanu zapalnego, takie dodatkowe wysuszenie może jednak źle wpływać nie tylko na nasze samopoczucie, ale także na czas trwania leczenia. Warto więc zadbać również o odpowiednie nawilżenie. 

Pastylki, tabletki, spraye, inhalacje na zapalenie krtani 

Tutaj również mamy do wyboru pastylki do ssania, aerozole do gardła czy syropy do picia. Jednymi z częściej wybieranych produktów przez pacjentów są środki na bazie miodu czy propolisu. Miód zresztą jest bardzo często stosowany w domowych preparatach na zapalenie gardła. Poza tym, w polskich aptekach bardzo często można znaleźć preparaty na bazie porostu islandzkiego, prawoślazu oraz olejowych roztworów witaminy A i E. Warto także zwrócić uwagę na kwas hialuronowy, który jest coraz częściej dołączany do tego rodzaju preparatów, które dzięki temu lepiej nawilżają gardło, niwelują chrypkę i uczucie suchości. 

Jeśli środki dostępne bez recepty zawiodą, a gardło nie przestaje boleć, utrudniając codzienne funkcjonowanie, to należy zwrócić się o pomoc do lekarza. Może on przepisać silniejsze środki dostępne na receptę, lub specjalne płukanki na bazie witamin, glicerolu i olejku miętowego przygotowywane ex tempore (czyli na miejscu) w aptece. Mimo prostego składu, takie płukanki robione w recepturze są dostępne tylko na receptę lekarską. W uzasadnionych przypadkach, lekarz może również wystawić receptę na antybiotyk na zapalenie krtani, o czym szerzej będzie opisane w kolejnym akapicie. 

Inhalacje na zapalenie krtani 

Dodatkowo, warto sobie robić częste inhalacje na zapalenie krtani. Możemy wyróżnić dwa rodzaje inhalacji: parowe, oraz przy pomocy specjalnego urządzenia zwanego inhalatorem. Inhalacje parowe polegają na zalaniu miseczki wrzątkiem, a następnie wdychanie parującej wody (można się nakryć ręcznikiem dla zwiększenia efektu) – do takiej miseczki można wkroplić kilka kropel olejków eterycznych, na przykład olejku sosnowego, lawendowego czy z drzewa herbacianego.  

Takie inhalacje są łatwe w przygotowaniu i nie potrzeba mieć specjalnego sprzętu jakim jest inhalator. Ten z kolei służy do podawania leków wziewnych w głębsze części układu oddechowego ale świetnie się też nada do nawilżania gardła i krtani preparatami na bazie soli fizjologicznej, ektoiny czy hialuronianu sodu. Trzeba tylko pamiętać, że do większości inhalatorów nie można dodawać olejków eterycznych. 

Antybiotykoterapia w zapaleniu krtani – kiedy jest konieczna? 

Czy antybiotyk pomoże na zapalenie krtani? Tak, tylko pod warunkiem, że zapalenie krtani spowodowane jest zakażeniem bakteryjnym. Jest to niezwykle ważne, gdyż na całym świecie dochodzi do nadmiernego zażywania antybiotyków w sytuacjach, kiedy nie są one skuteczne (chodzi głównie o zakażenia wirusowe, na które antybiotyki w ogóle nie działają). Z tego powodu stale rośnie liczba szczepów bakterii, które są antybiotykooporne, co może być niezwykle groźne dla naszego zdrowia, gdy taką bakterią się zarazimy. Dlatego też, antybiotyk na zapalenie krtani podajemy tylko i wyłącznie w przypadku, gdy mamy do czynienia z infekcją bakteryjną. O tym, jaki to będzie antybiotyk decyduje lekarz. Zazwyczaj lekiem pierwszego rzutu jest penicylina, a następne w kolejności są cefadroksyl lub antybiotyki makrolidowe. 

Domowe sposoby na łagodzenie objawów zapalenia krtani 

Domowe sposoby na zapalenie krtani mogą być bardzo przydatne i skuteczne. Warto je wdrożyć, dzięki czemu łatwiej będzie przetrwać okres choroby oraz możemy dzięki temu skrócić czas jej trwania. Do najlepszych domowych sposobów, których celem jest głównie nawilżanie podrażnionej śluzówki krtani należą: 

• picie ciepłych napojów z dodatkiem miodu, 

• wykonywanie częstych inhalacji na krtań preparatami na bazie chlorku sodu czy hialuronianu sodu (najlepiej wykonywać je przy pomocy specjalnych inhalatorów), 

• ograniczenie głośnego mówienia, nadwyrężania głosu, unikanie drażniących pokarmów i napojów (w tym alkoholowych) oraz rezygnacja z palenia wyrobów tytoniowych i papierosów elektronicznych, 

• nawilżanie powietrza w pomieszczeniach, zwłaszcza w sypialni, 

• unikanie przegrzewania pomieszczeń, temperaturą optymalną jest 21 stopni Celsjusza. 

Warto pamiętać także o odpowiedniej profilaktyce zapalenia krtani, która obejmuje zdrowe odżywianie się, by wspierać funkcjonowanie układu odpornościowego. 

Bardzo ważnym aspektem o którym muszą pamiętać rodzice małych dzieci jest fakt, że stan zdrowia maluchów potrafi się bardzo szybko pogorszyć. Częste są przypadki małych dzieci, które z powodu gwałtownego obrzęku krtani miały poważne problemy z oddychaniem. Rozwiązaniem jest oczywiście pojechanie na izbę przyjęć, ale żeby wcześniej poprawić nieco możliwość oddychania, można postawić dziecko przy otwartej zamrażarce, by wdychało stamtąd zimne powietrze. Takie postępowanie może schłodzić obrzmiałe tkanki i zmniejszyć obrzęk utrudniający oddychanie.  

Bibliografia:  

1. J. Sybilski; Pseudokrup – ostre zapalenie krtani; Alergoprofil; 2022; Vol. 18; Nr 1; 8-13
2. Ślączka, L. Zawadzka-Głos; Stany zagrożenia życia w ostrych zapeleniach krtani u dzieci- ocena epidemiologii; Nowa Pediatria; 2014; 1; 8-14
3. Ślączka, E. Basiewicz-Ślączka, L. Zawadzka-Głos, M. Mierzewska-Schmidt; Zapalenia krtani o ciężkim przebiegu u dzieci; Nowa Pediatria; 2015; 1; 9-14