Uczulenie na zimno: jak wygląda pokrzywka z zimna?

Uczulenie na zimno to nieprawidłowa reakcja skóry na ekspozycję na niską temperaturę. Zmiany skórne pojawiają się zazwyczaj kilka minut po zadziałaniu bodźca termicznego, choć zdarzają się też reakcje opóźnione. Mimo że objawy przypominają reakcję alergiczną, uczulenie na zimno nie jest tym samym co pokrzywka alergiczna. Bąble, pieczenie czy swędzenie skóry wywołuje bodziec fizyczny, dlatego mówi się o pokrzywce fizykalnej z zimna. Podobny mechanizm występuje w przypadku uczulenia na słońce.

Ważne! Zarówno w typowej alergii skórnej, jak i pokrzywce z zimna dochodzi do aktywacji i degranulacji komórek tucznych (mastocytów) oraz natychmiastowego uwolnienia histaminy. Jednak w przypadku alergii układ odpornościowy reaguje na konkretny alergen poprzez wytwarzanie przeciwciał IgE. W uczuleniu na zimno i innych pokrzywkach fizykalnych reakcję wywołuje bodziec mechaniczny lub fizyczny, bez wytwarzania przeciwciał.

Uczulenie na zimno: u kogo występuje?

Choć pokrzywka z zimna najczęściej dotyka młodych dorosłych (https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/cold-urticaria/symptoms-causes/syc-20371046), to niekiedy rozwija się też u dzieci. Im wcześniej pojawią się objawy, tym gorsze rokowanie w kwestii remisji. Niestety, choroba może utrzymywać się przez wiele lat.

Specjaliści wymieniają kilka czynników ryzyka wystąpienia uczulenia z zimna:

• młody wiek – pierwotna nabyta pokrzywka z zimna najczęściej dotyka młodych dorosłych;
• płeć żeńska – uczulenie na zimno 2-krotnie częściej występuje u kobiet;
• choroby współistniejące – wtórna nabyta pokrzywka z zimna pojawia się częściej u chorych na wirusowe zapalenie wątroby, ospę wietrzną, kiłę, mononukleozę zakaźną i inne wirusowe choroby układu oddechowego, krioglobulinemię czy nowotwory (przewlekła białaczka limfatyczna, chłoniak);
• podłoże genetyczne – niekiedy zdarza się również wrodzona postać pokrzywki z zimna. W takich przypadkach objawy można zaobserwować u innych członków rodziny.

Uczulenie na zimno: objawy

O uczuleniu na zimno mówimy, gdy pod wpływem niskiej temperatury na skórze pojawiają się czerwone, swędzące bąble, czyli pokrzywka. Wywołać może ją również zimny prysznic, dotykanie zimnych rzeczy (np. mrożonek) i spożycie chłodnych pokarmów, najczęściej jednak jest to skutek nagłego ochłodzenia ciała pod wpływem zmiany temperatury otoczenia. W związku z tym, uczulenie na zimno występuje najczęściej w okresie zimowym, jednak u szczególnie wrażliwych osób pojawia się ono również późną jesienią i wczesną wiosną.

W bardzo rzadkich przypadkach do pokrzywki spowodowanej zimnem dochodzi latem, np. na skutek różnicy temperatur między upałem na dworze a chłodem sklepowych lodówek. Oprócz pokrzywki, zimne powietrze może wywołać również napad kaszlu i duszności - dotyczy to jednak przede wszystkim osób chorych na astmę.

Zmiany skórne pojawiają się w różnych miejscach na ciele ciała, np.:

• uczulenie na zimno na dłoniach lub rękach (z powodu dotknięcia zimnego przedmiotu);
• uczulenie na zimno na twarzy, ustach, a w poważniejszych stanach również na języku i gardle (obrzęk po zjedzeniu lub wypiciu czegoś zimnego);
• pokrzywka i obrzęk na całym ciele, która w najcięższych przypadkach może mieć charakter anafilaksji.

Uczulenie na zimno (pokrzywka z zimna): przyczyny

Specjaliści nie wiedzą, co dokładnie powoduje pokrzywkę z zimna – to nadwrażliwość komórek skóry. Uczulenie na zimno nie jest związane z żadną konkretną temperaturą, ponieważ odczucie chłodu jest kwestią indywidualną. Choć pokrzywka jest efektem nagłego ochłodzenia ciała, zaobserwowano, że objawy zaostrzają się wskutek mniejszej różnicy temperatur, tj. gdy temperatura jest już relatywnie niska, ale jeszcze maleje (np. z -7 do -11 stopni Celsjusza).

Za uczulenie na zimno, podobnie jak inne reakcje alergiczne, odpowiedzialne jest nadmierne wydzielanie histaminy w organizmie. Dzieje się tak, gdy układ immunologiczny odbiera zastane warunki jako wrogie i chce się przed nimi uchronić. W niezwykle rzadkich przypadkach pokrzywka „z zimna” może być efektem powikłania infekcji wirusowej lub objawem tocznia układowego.

Uczulenie na zimno u dzieci

Uczulenie na zimno może mieć charakter nabyty lub wrodzony, przy czym pierwszy rodzaj występuje zdecydowanie najczęściej i zwykle utrzymuje się przez kilka lat, po czym samoistnie ustępuje. Zwykle ujawnia się on jeszcze przed ukończeniem 10. roku życia, jednak zdarza się, że pojawia się u osób dorosłych.

Wrodzone uczulenie na zimno ma charakter dziedziczny i występuje niezwykle rzadko. Objawy pojawiają się wówczas już w okresie niemowlęcym, dłużej się utrzymują i mogą dokuczać pacjentowi przez całe jego życie. U osób z wrodzonym uczuleniem na zimno, pokrzywce towarzyszą często bóle głowy i brzucha, a także gorączka, bóle stawów i zwiększone stężenie leukocytów we krwi.

Uczulenie na zimno: na co trzeba uważać?

Pokrzywka spowodowana zimnem zwykle utrzymuje się przez kilka godzin, po czym znika bez śladu. Choć sama wysypka nie zagraża życiu, osoby szczególnie wrażliwe, które zaobserwowały u siebie uczulenie na zimno, powinny zachować ostrożność podczas spożywania latem lodów czy zimnych napojów.

Nagłe ochłodzenie gardła i krtani może doprowadzić do obrzęku, który utrudni oddychanie, a w skrajnych przypadkach skończy się uduszeniem. Dla osoby uczulonej na zimno tragiczne w skutkach mogą okazać się również letnie kąpiele w basenie czy naturalnych zbiornikach wodnych. Wówczas, w efekcie wychłodzenia niemalże całej powierzchni ciała, może dojść do spadku ciśnienia tętniczego, utraty przytomności i utonięcia.

Ważne! Pacjenci z uczuleniem na zimno, którzy mają zaplanowany zabieg chirurgiczny, powinni poinformować o tym chirurga z odpowiednim wyprzedzeniem. Dzięki temu zespół medyczny będzie mógł podjąć odpowiednie kroki, żeby zapobiec wystąpieniu reakcji alergicznej podczas operacji.

Jak rozpoznać uczulenie na zimno?

Aby zdiagnozować uczulenie na zimno, lekarz przeprowadzi szczegółowy wywiad. Może również wykonać test z użyciem kostki lodu. Polega on na przyłożeniu do przedramienia pacjenta kostki lodu na około kwadrans. Jeśli w tym czasie pojawi się pokrzywka, będzie świadczyć to o uczuleniu, jednak brak objawów nie daje stuprocentowej pewności, że reakcja nadwrażliwości na zimno nas nie dotyczy. U niektórych osób symptomy uczulenia na zimno pojawiają się bowiem pod wpływem ochłodzenia większej powierzchni ciała.

Uczulenie na zimno: jak leczyć?

Leczenie uczulenia na zimno nie należy niestety do najprostszych zadań. Podobnie jak w przypadku innych alergii, pacjentom podaje się leki na alergię (np. leki przeciwhistaminowe) oraz maści do stosowania w razie wystąpienia pokrzywki (preparaty na alergię skórną). Czasami dodatkowo włącza się neuroleptyki, naświetlania PUVA albo lek antyleukotrienowy (montelucast).

Bardzo ważnym punktem leczenia jest profilaktyka, czyli ograniczenie sytuacji, w których mogłoby dojść do pojawienia się objawów nadwrażliwości. Choć najczęściej pacjentom zaleca się zminimalizowanie ekspozycji na zimno, niektórzy specjaliści zachęcają do hartowania organizmu, czyli stopniowego, systematycznego oswajania go ze zmianami temperatury. Proces ten musi przebiegać jednak pod kontrolą lekarską.

Uczulenie na zimno: domowe sposoby

Niestety, nie ma domowych metod leczenia pokrzywki z zimna, ponieważ jest to nadreaktywność skóry na zimno, a nie infekcja czy klasyczna alergia. Istnieją natomiast proste metody łagodzenia objawów i ograniczania napadów.

• Unikanie kontaktu z zimnem – zapobieganie nagłym zmianom temperatury, ubieranie się „na cebulkę”, zakrywanie dłoni i twarzy.
• Zażywanie leków przeciwhistaminowych – również profilaktycznie, np. 1-2 godziny przed wyjściem na zimno. Jeśli lekarz przepisał pen z epinefryną, należy zawsze mieć go przy sobie.
• Nawilżanie skóry – warto stosować kremy z ceramidami albo gliceryną przed ekspozycją na zimno.

Uczulenie na zimno: podsumowanie

Uczulenie na zimno to nadwrażliwość komórek skóry na niską temperaturę, która manifestuje się wystąpieniem piekącej lub swędzącej wysypki, a w rzadkich przypadkach – objawami ogólnymi. Leczenie polega przede wszystkim na unikaniu ekspozycji na zimno oraz przyjmowaniu preparatów przeciwhistaminowych.