Ból zatok bez kataru – jak go leczyć domowymi sposobami?

Ból zatok pojawia się niezależnie od pory roku. Gdy dolegliwościom towarzyszy katar, sprawa jest prostsza – łatwiej o rozpoznanie i podjęcie działań. Gorzej w sytuacji, gdy dolegliwości bólowe nie występują łącznie z wydzieliną z nosa. Co przyczynia się do pojawienia się zatokowego bólu głowy bez kataru? Co wówczas zastosować? Co przyniesie pożądaną ulgę? 

Jak i gdzie bolą zatoki? 

Funkcją zatok jest ogrzewanie i nawilżanie wdychanego powietrza. Chronią także przed urazami. Zatoki szczękowe, klinowe, sitowe i czołowe mogą powodować przykre dolegliwości. Zazwyczaj odczucia bólowe mają charakter symetryczny, ale może zdarzyć się, że źródłem bólu jest tylko jedna z zatok. 

• Ból zatok szczękowych promieniuje do twarzy, w kierunku oczodołów, policzków, górnych zębów. Towarzyszy mu uścisk, zwłaszcza w momencie próby oczyszczenia zatok z wydzieliny. Może być np. ze stanem zapalnym miazgi zębowej. Bólowi często towarzyszy zatkany nos. 

• Ból zatok czołowych lokalizuje się nad brwiami i obejmuje swoim zasięgiem czoło. Może promieniować w kierunku skroni. Objawy bólowe nasilają się podczas pochylania głowy do przodu, podczas szybkiego wstawania. Może być mylony z migreną. 

• Ból zatok klinowych najczęściej lokalizuje się w centralnej części głowy, także w okolicach czołowych. Rzadziej promieniuje do jej szczytu i potylicy. Może także prowadzić do pogorszenia jakości widzenia. 

• Ból zatok sitowych ulokowanych jest w obrębie kącika oka i okolicy nosa. Ból może być odczuwany jako głęboki, tępy ból między oczami i wokół nasady nosa. Może towarzyszyć mu całe spektrum objawów przypominających grypę, w tym ból mięśni i stawów, gorączka oraz ogólne poczucie rozbicia. 

Jeżeli stan zapalny zatok ma charakter długotrwały i nawracający, mamy do czynienia z przewlekłym zapaleniem zatok i najczęściej też takimi dolegliwościami bólowymi. Nagłe pojawienie się nasilonych objawów oznacza, że jest to ostra forma zapalenia.  

Ból zatok u dzieci daje takie same objawy jak u dorosłych. Maluch może skarżyć się dodatkowo na uczucie zmęczenia, być marudne, rozkojarzone i płaczliwe. 

Dlaczego bolą zatoki – przyczyny 

Stanowi zapalnemu towarzyszy zwykle ból symetryczny, obustronny. Natomiast ból asymetryczny, jednostronny może mieć związek z obecnością cyst, nowotworów, urazów i powikłań po zabiegach operacyjnych.  

Obecność bólu ma źródło w zapaleniu zatok o charakterze bakteryjnym, grzybiczym lub wirusowym. To nierzadko także konsekwencja nieodpowiednio kontrolowanej alergii. Alergeny powodują reakcję zapalną, która prowadzi do obrzęku i przekrwienia błony śluzowej zatok, co może blokować odpływ śluzu i powodować ból.  

Czynnikiem szkodliwym są także substancje drażniące (np. pyły). Wystawienie na ich działanie sprzyja występowaniu podrażnień błony śluzowej. 

Dolegliwości opisywane przez pacjentów jako ból zatok pojawiają się także w wyniku oddziaływania temperatury i ciśnienia, np. w wyniku działania zimna, po locie samolotem.  

Ból zatok może stanowić powikłanie albo objaw różnych chorób, w tym grypy, covidu, a także wad anatomicznych, np. skrzywionej przegrody nosowej. Dolegliwość nierzadko ma związek z niepodjęciem na czas leczenia zębów albo też z niewłaściwie przeprowadzonym leczeniem kanałowym. Objaw może towarzyszyć również chorobom ogólnoustrojowym, np. ziarniniakowatości z zapaleniem naczyń. 

Ból zatok – jakie inne objawy mogą się pojawić? 

Pacjenci z chorymi zatokami często skarżą się na ból głowy podczas schylania się lub szybkiego wstawania. Charakter bólu zatokowego może się różnić od lekkiego dyskomfortu do silnego, trudnego do zniesienia bólu. Ból zatokowy zazwyczaj nie jest jednostajny; usunięcie czopów śluzowych, które blokują ujścia zatok, często przynosi chwilową ulgę. 

Inne dolegliwości towarzyszące bolącym zatokom to: 

• kaszel powodowany spływającą wydzieliną po tylnej ścianie gardła, 

• stan podgorączkowy, 

• uczucie zatkanego nosa, 

• obecność kataru lub wydzieliny z nosa o różnym charakterze zależnie od czynnika wywołującego infekcje,  

• kaszel wywołany spływaniem wydzieliny po tylnej ścianie gardła, 

• pogorszenie węchu, 

• opuchlizna w okolicach oczu, 

• wrażenie bólu zębów, 

• łzawienie. 

Co oznacza ból zatok bez kataru? 

Dolegliwość ta ma związek z przewlekłym stanem zapalnym zatok. Zatokowy ból głowy bez kataru objawia się uczuciem ucisku, kłucia w obrębie twarzoczaszki. Może towarzyszyć mu uczucie zatkanego nosa. 

Brak kataru to niekiedy konsekwencja tego, że wydzielinie z nosa trudno znaleźć ujście. Blokadę stanowią np. cysty, nowotwory, guzy, ale też nadmiernie nagromadzenie się kataru w przebiegu przewlekłego stanu zapalnego. Tym samym zalega ona w zatokach, co sprzyja dodatkowym nadkażeniom o różnorodnym podłożu, np. bakteryjnym czy grzybiczym. 

Z kolei, gdy borykamy się z bólem zatok bez kataru i zatkanego nosa, tak naprawdę możemy doświadczać innych dolegliwości, niemających związku z zatokami, np. z migreną albo polipami.  

Jak leczyć ból zatok? 

W pierwszej kolejności należy postawić na redukcję najbardziej uciążliwych objawów towarzyszących bólowi, a więc gorączki czy stanu zapalnego. W tym celu można sięgnąć po tabletki na zatoki, m.in. przeciwbólowe, a także po te o działaniu przeciwzapalnym i przeciwgorączkowym. W ich składzie znajdziemy m.in. takie substancje jak ibuprofen. Leków na ból zatok nie powinny przyjmować bez porozumienia z lekarzem dzieci oraz kobiety w ciąży. Dobrze jest też w ramach leczenia zatok działać od zewnątrz poprzez wykonywanie: 

• irygacji, czyli płukania zatok, np. roztworem soli fizjologicznej, 

• inhalacji z dodatkiem ziół albo soli fizjologicznej albo kwasu hialuronowego, 

• przyjęcie kropli do nosa zmniejszających miejscowo obrzęk błony śluzowej nosa, a tym samym udrażniające go (np. ksylometazolina). 

Aby ułatwić podawanie leków wziewnych, warto sięgnąć po nebulizatory, które przekształcają płynne substancje w aerozol do wdychania. Taki sposób jest polecany szczególnie w przypadku dzieci, które mogą bać się irygacji nosa. 

Jakie są skuteczne domowe sposoby na ból zatok? 

• Sprawdzić mogą się ciepłe okłady w okolicach zatok powodujących ból.  Przyda się niewielki termofor lub okład żelowy.  

• Brak spływającego kataru może mieć związek z jego zaleganiem w zatokach – wówczas warto zrobić sobie tzw. parówkę, która przyczyni się do przesunięcia się tej wydzieliny niżej. Wystarczy przygotować gorącą wodę np. z dodatkiem rumianku albo soli fizjologicznej, a następnie wdychać opary, mając jednocześnie głowę zakrytą ręcznikiem. Lepszym rozwiązaniem jest wspomniana nebulizacja. 

• Nie zapominajmy również o nawilżaniu śluzówki gardła, np. stosując w tym celu spraye do nosa i do gardła z dodatkiem ektoiny. 

• Warto też zadbać o ogólną jakość powietrza w pomieszczeniu, stosując nawilżacze i oczyszczacze powietrza. Zbyt suche powietrze może przyczyniać się do rozwoju stanów zapalnych i bólu zatok oraz gardła. 

Jakie badania wykonać przy bólu zatok? 

Jeżeli ból jest uciążliwy i wciąż nawraca, należy udać się do lekarza, który przeprowadzi diagnostykę różnicową i ustali, czy bolą zatoki, czy może występuje inna przypadłość, np. migrena. Aby rozpoznać, co stoi za opisywanym tu bólem, specjalista może zlecić tomografię komputerową, rynoskopię oraz wykonać wymaz z nosa.  

Gdy problem będzie miał podłoże bakteryjne, lekarz zaproponuje antybiotyk na zatoki. Nieleczone mogą prowadzić do wielu powikłań – ropnia oczodołu, obrzęku powiek czy zakrzepowego zapalenia zatoki jamistej mózgu.  

Bibliografia: 

1. J. Woś, A. Remjasz, Zapalenie błony śluzowej nosa i zatok przynosowych, Polski Przegląd Otorynolaryngologiczny, tom 8, nr 1 (2019), s. 16-26. 

1. N. Bhattacharyya, Contemporary assessment of the disease burden of sinusitis. Am. J. Rhinol. Allergy. 2009. 

1. R.M.Rosenfeld i wsp.: Clinical practice guideline: adult sinusitis. Otolaryn-gol. Head Neck Surg. 2007.  

1. M. Leszczyńska i inni, Zapalenie zatok przynosowych - diagnostyka i leczenie. Przewodnik Lekarza/Guide for GPs. 2003:10-17.  

1. M. Alouhah, Anatomy of nose and Paranasal Sinus, KSUMSC, https://ksumsc.com/download_center/Archive/4th/436/ENT/A/9-nose%20I%20.pdf, [dostęp: 23.06.2024].