Pokrzywka na skórze – jakie są przyczyny, objawy i leczenie?

Pokrzywka może dotyczyć wierzchniej warstwy skóry, ale też zająć jej głębsze części. Zobacz, czym charakteryzuje się ta choroba. Kiedy stanowi zagrożenie dla życia i jak z nią walczyć? Czy jest zaraźliwa?

Co to jest pokrzywka?

Pod pojęciem „pokrzywka” kryje się choroba, która charakteryzuje się bąblami przypominającymi te, ujawniające się po poparzeniu pokrzywą. Stąd też jej nazwa nawiązująca wprost do określenia popularnej rośliny.

Poza podobieństwem wizualnym związanym z poparzeniem pokrzywą, pokrzywce na ciele towarzyszą podobne objawy jak po kontakcie ze wskazaną tu rośliną. Pierwsze wzmianki na jej temat pochodzą już z czasów Hipokratesa.

Chory doświadcza świądu lub pieczenia zmian, wykwitów i bąbli, które po jakimś czasie, np. po kilku tygodniach, znikają. Co istotne, pokrzywka na skórze nie boli, nie pozostawia blizn.

Jakie są przyczyny pokrzywki?

Aby określić konkretnie, co wpływa na pojawienie się tej dolegliwości, warto wskazać tu dwa główne typy pokrzywki – samoistna oraz indukowana. Ta pierwsza pojawia się bez wyraźnej lub bez znanej przyczyny. U co 4 pacjenta nie udaje się ustalić powodu jej wystąpienia.

Natomiast ta druga to konsekwencja działania czynników drażniących. Wśród nich wymienić można:

przyjmowanie leków takich jak: pyrazolony, niesteroidowe leki przeciwzapalne, np. zawierające ibuprofen, aspirynę, antybiotyki z penicyliną, z cefalosporynami, tetracykliną;

pokarmy, np. te wywołujące alergię: jaja kurze, orzechy, pszenica, ale też takie, które nie alergizują, lecz są zakażone bakteriami lub pasożytami (mięso), obecność dodatków do jedzenia, np. glutaminianu sodu;

alergeny – poza tymi pochodzącymi z jedzenia, warto wskazać na te z pyłków roślin, lateksu, odzwierzęcych, substancji chemicznych; znaczenie ma tu też działanie jadu owadów;

przyczyny fizykalne, np. z nadmiernym zimnem, ciepłem, działaniem słońca czy nacisku na ciało.

Choć dwa razy częściej dotyka kobiet niż mężczyzn. Rzadko borykają się z nią dzieci.

Jakie są rodzaje pokrzywki?

Wstępnie znamy już dwa podstawowe typy pokrzywki - podziału dokonano ze względu na to, czy przyczyna dolegliwości jest znana czy też nie (pokrzywka idiopatyczna, spontaniczna). Wchodząc w temat głębiej, można pokusić się o stworzenie dodatkowych kategorii związanych m.in. z konkretnym czynnikiem wywołującym alergię, a także czasem trwania choroby.

Ze względu na okres występowania objawów wyróżnia się pokrzywkę:

ostrą – symptomy znikają po 6 tygodniach,

przewlekłą – objawy utrzymują się dłużej niż 6 tygodni.

Z kolei ze względu na to, co wywołało problem wymienić można takie typy jak:

alergiczna – będzie to pokrzywka wywołana przez alergen m.in. pokarmowa, polekowa, kontaktowa,

fizykalna – wymienić tu można wodną, z ucisku opóźnionego, słoneczną, cieplną, z zimna, wodną, cholinergiczną, a więc pojawiającą się na skutek wydzielania potu,dermograficzną, czyli ujawniającą się w wyniku zadrapania. Podtypem pokrzywki fizykalnej jest pokrzywka wibracyjna, stanowiąca chorobę uwarunkowaną genetycznie, która pojawia się w odpowiedzi na stymulację skóry, np. wibracjami albo tarciem. U niektórych pacjentów z tą chorobą pojawia się zaczerwienienie twarzy, ból głowy i metaliczny posmak w ustach.

Co ciekawe, czynnikiem wyzwalającym może być również stres prowadzący do wystąpienia tzw. pokrzywki stresowej. Związana jest ona z tym, co konkretna osoba w danym momencie przeżywa i jak reaguje na stresory.

Ustalenie bezpośredniej przyczyny pokrzywki jest wymagające, z uwagi na to, że - jak twierdzi dr n.med. Grażyna Durska - dotychczas wyodrębniono ponad 50 rodzajów pokrzywek, a często zdarza się, że u jednego pacjenta współwystępuje kilka ich typów. Innymi słowy, pokrzywka u jednej osoby może mieć jednocześnie np. podłoże stresowe i fizykalne.

Pokrzywka alergiczna

Do wystąpienia tej dolegliwości przyczyniają się alergeny – pokarmowe, kontaktowe i wziewne. Pokrzywka alergiczna stanowi więc jeden z objawów alergii. Aby jej uniknąć należy całkowicie zrezygnować z jedzenia czy kontaktu z czynnikiem drażniącym, zwłaszcza, że oprócz objawów skórnych może on wywołać także inne dolegliwości odpowiadające alergii jak m.in.:

duszności,

opuchliznę,

katar,

kaszel,

świąd.

Zazwyczaj nie różni się swoimi cechami wizualnymi od innych typów. Znaczenie ma jednak lokalizacja zmian. W przypadku alergii kontaktowej bladoróżowe bąble ujawniają się zwykle w miejscu bezpośredniego kontaktu z alergenem. Natomiast w sytuacji zjedzenia pokarmu z alergenem zmiany mogą wystąpić praktycznie na całym ciele.

Pokrzywka dermograficzna

Przykre wydarzenia, intensywne emocje, zaburzenia w funkcjonowaniu tarczycy, nerwica, różnego rodzaju zakażenia – to jedne z głównych przyczyn dermografizmu, nazywanego też „pisaniem na skórze”. Wpływ na nasilenie objawów mogą mieć zmiany hormonalne, do których dochodzi w ciąży, przez co kobiety w tym stanie są bardziej podatne na pojawienie się tego problemu.

Dermografizm, inaczej pokrzywka dermograficzna, jedna z odmian pokrzywki fizykalnej, to dolegliwość stanowiąca reakcję skóry na zadrapanie, otarcie, ucisk. Zmiany takie ujawniają się kilkadziesiąt minut po zadrapaniu czy zadziałaniu innego czynnika zewnętrznego na skórę. Zwykle też utrzymują się przez około godzinę, ale czas ten może ulec wydłużeniu.

Szczególną ostrożność powinny zachować osoby obarczone ryzykiem dermografizmu, które planują tatuaż. Wykonanie takiego zdobienia może wiązać się z wystąpieniem opuchlizny, a także wydłużyć czas gojenia. Dolegliwość to nierzadko przeciwwskazanie do wykonania depliacji laserowej czy innych zabiegów na skórę. Objawy dermografizmu związane ze świądem, zaczerwienieniem, bąblami, mogą nasilać się w przypadku kąpieli słonecznych oraz korzystania z solarium.

Jak wygląda pokrzywka, jakie daje objawy, gdzie się pojawia?

Pokrzywka ujawnia się na dwa różne sposoby, które mogą występować łącznie lub niezależnie od siebie, odrębnie poprzez bąble pokrzywkowe i/lub obrzęk naczynioruchowy. U około połowy chorych występują jednocześnie oba typy. Z kolei u 40 proc. są to tylko bąble, a u 10 proc. tylko obrzęk naczynioruchowy.

Ta pierwsza zmiana charakteryzuje się porcelanoworóżowym kolorem. Ponadto wyróżnia się:

wielkością – waha się od kilku milimetrów do nawet kilkunastu centymetrów,

szybkim rozwojem – zmiany ujawniają się w ciągu kilku minut,

objawami towarzyszącymi, w tym nasilonym świądem,

ustępowaniem bez śladu,

lokalizacją: pokrzywka może dotyczyć całego ciała i np. ujawniać się jako uczulenie na twarzy, występować na nogach, rękach, dłoniach, pośladkach, łokciach, plecach, stopach, szyi, dekoldzie i innych miejscach na skórze.

Z kolei pokrzywką zajmującą głębsze tkanki jest obrzęk naczynioruchowy. Dotyczy on tkanek podskórnych i skóry właściwej, a także błon śluzowych. W odróżnieniu od bąbli pokrzywkowych nie występuje wraz z nim świąd. Istotne w różnicowaniu objawów pokrzywki jest miejsce pojawiania się obrzęku. To zazwyczaj obręb:

błony śluzowej jamy ustnej,

gardła,

oczodołów,

wargi górnej,

narządów płciowych.

Chorobie mogą towarzyszyć dodatkowe objawy, które w niektórych przypadkach - np. pokrzywki alergicznej - ułatwiają rozpoznanie. Są to m.in.:

swędzenie,

gorączka,

opuchlizna,

objawy ze strony układu pokarmowego,

bóle stawów.

Jak długo trwa pokrzywka – czy występuje przewlekle?

Czas trwania pokrzywki zależy od tego, z jakim jej typem mamy do czynienia. Ile trwa pokrzywka ostra? Choć granicą w tym przypadku jest 6 tygodni, zazwyczaj zmiany ustępują już po 24 godzinach. To najczęstsza forma tej choroby. Natomiast w przebiegu pokrzywki przewlekłej pacjent zwykle doświadcza okresów zaostrzenia choroby przeplatanych czasem bez objawów. Ma to np. miejsce w przypadku pokrzywki stresowej. Trudne doświadczenia dosłownie odciskają piętno na skórze.

Warto też wiedzieć, ile trwa pokrzywka alergiczna. Zmiany zazwyczaj ustępują po tym, jak zadziałają leki przeciwalergiczne i zostanie wyeliminowany czynnik drażniący. Oczywiście, może wydarzyć się to z pewnym opóźnieniem - skóra i cały organizm potrzebują czasu na regenerację i dojście do siebie po kontakcie z alergenem.

Czy pokrzywka jest niebezpieczna?

Pokrzywka sama w sobie zwykle nie stanowi zagrożenia życia, zwłaszcza, gdy ujawnia się na samej skórze. Wyjątkiem są sytuacje, gdy zmiany pokrzywkowe zlokalizowane są w obrębie gardła czy krtani i mają zaawansowaną formę. Wówczas bąble mogą utrudnić oddychanie i wywołać problemy krążeniowe. Szybkiej reakcji wymaga też pokrzywka z towarzyszącym jej obrzękiem naczynioworuchowym.

Bezwzględnej reakcji wymaga wówczas, gdy pojawia się w wyniku reakcji alergicznej. W takich sytuacjach współwystępować mogą dodatkowe objawy stanowiące zagrożenie dla życia, jak np. obrzęk gardła. Pacjent powinien przyjąć leki przeciwalergiczne, np. przeciwhistaminowe, które zapobiegną dalszemu rozwojowi reakcji alergicznej.

Jeżeli pokrzywce towarzyszą takie objawy jak:

wrażenie silnego osłabienia,

duszności,

chrypka,

kołatanie serca,

niskie ciśnienie,

zawroty głowy,

mogą one sygnalizować wystąpienie wstrząsu anafilaktycznego. Pojawia się on np. w przebiegu silnej alergii.

Diagnostyka – badania na pokrzywkę

Obecnie rozpoznanie zmian pokrzywkowych nie jest wymagające, choć czasem chorobę można pomylić z innymi dermatozami, np. atopowym zapaleniem skóry. Istotna staje się więc diagnostyka różnicowa. Znacznie trudniej natomiast ustalić przyczynę takich zmian i mimo podejmowania różnych wysiłków, w wielu przypadkach nie uzyskano odpowiedzi na pytanie, co spowodowało pojawienie się bąbli.

Na początek lekarz przeprowadza wywiad z pacjentem i ustala:

moment wystąpienia zmiany,

narażenie na czynniki drażniące i potencjalne alergeny w domu lub w pracy,

ryzyko użądleń i ugryzień,

ryzyko alergii pokarmowych - w tym czas między wystąpieniem zmian a np. zjedzeniem posiłku,

obecność stresu,

występowanie alergii i tego typu zmian skórnych w rodzinie.

Jakie badania wykonać, aby ustalić przyczyny pokrzywki? Specjalista może zalecić:

morfologię krwi,

testy na alergię, np. skórne,

badanie poziomu IgE,

diagnostykę w kierunku chorób autoimmunologicznych, w tym chorób tarczycy.

Lekarz może przeprowadzić także test skórny z wykorzystaniem krwi chorego. Po pobraniu od pacjenta krwi oddziela się krwinki od pozostałych składników krwi. Uzyskaną surowicę nakłada się na nakłutą skórę przedramienia - jeżeli dojdzie do ujawnienia się reakcji alergicznej, wówczas można podejrzewać obecność przeciwciał.

W diagnostyce istotna są też lokalizacja i kształt zmian. Pokrzywka spowodowana nadmiernym wysiłkiem prowadzi do bardzo dużych bąbli, które mogą być przyczyną wstrząsu anafilaktycznego. Z kolei bardzo drobne bąble występują w przebiegu pokrzywki cholinergicznej. Pokrzywka świetlna ujawnia się po opalaniu, na odsłoniętej skórze, a ta związana z uciskiem w konkretnych miejscach kontaktu skóry np. z paskiem.

Jak leczyć pokrzywkę na skórze?

Aby wyeliminować pokrzywkę, należy przede wszystkim unikać czynnika nasilającego dolegliwość. Nie zawsze jednak możliwe jest w ogóle ustalenie przyczyny tej choroby. Wiemy jednak, że zazwyczaj pokrzywkę w organizmie wywołuje wyrzut histaminy w reakcji na określony czynnik. Dlatego leczenie pokrzywki z reguły opiera się na przyjmowanie leków przeciwhistaminowych. Obecnie przeciwhistaminowe leki na pokrzywkę to preparaty drugiej generacji, które cechują się wysoką skutecznością, a jednocześnie rzadko wywołują skutki uboczne. Leki takie mogą być podawane doustnie. Wśród środków dostępnych na receptę, jak i bez recepty o działaniu przeciwhistaminowym wymienić można m.in.:

loratadynę,

dezloratadynę.

Z kolei bez recepty można zakupić środki z cetyryzyną, lewocetyryzyną, feksofenadyną.

Leki przeciwhistaminowe nie znajdują zastosowania w przypadku pokrzywki autoimmunologicznej, naczyniowej albo posurowiczej.

W leczeniu wykorzystuje się również kortykosteroidy - znajdują zastosowanie np. w pokrzywce alergicznej oraz w ciężkich przypadkach pokrzywki z ucisku.

Terapia może być prowadzona również miejscowo, zwłaszcza, gdy zmiany nie dotyczą całego organizmu, ale np. pewnego obrębu skóry. Czym można smarować pokrzywkę? Do wyboru mamy maści, kremy o działaniu przeciwalergicznym, a także łagodzącym swędzenie i obrzęk, np. zawierające hydrokortyzon. W składzie takich preparatów miejscowych znaleźć też można składniki przeciwhistaminowe.

W leczeniu warto pamiętać o tym, by dodatkowo:

stosować delikatne środki piorące, np. dla niemowląt,

unikać wysokich temperatur,

zrezygnować z opalania i uczęszczania do solarium,

dbać o eliminowanie stresu i wypracowanie metod radzenia sobie z napięciem,

troszczyć się o swoją dietę.

Dieta przy pokrzywce – czego unikać?

Jeżeli podejrzewasz korelację pomiędzy występowaniem pokrzywki a jedzeniem, wyeliminuj ten składnik ze swojego menu. Istotne znaczenie ma nie tylko dieta przy pokrzywce alergicznej oparta na rezygnacji z produktów, które uczulają, np. z jedzenia orzechów, jajek, przyjmowania mleka, skorupiaków lub innych pokarmów wyzwalających u konkretnej osoby reakcję alergiczną.

Ważne jest również ogólne wzmocnienie organizmu poprzez stosowanie diety przeciwzapalnej oraz unikanie alkoholu. W ten sposób układ odpornościowy będzie mieć większą siłę do walki z chorobą.

Co jeść, by organizm miał lepszą odporność? Można postawić na dietę przeciwzapalną oraz unikanie alkoholu i innych używek. W diecie przeciwzapalnej warto sięgać po:

owoce i warzywa,

chude mięso,

ryby,

orzechy,

kasze,

niskotłuszczowy nabiał,

nasiona strączkowe,

pełnoziarniste pieczywo.

Należy natomiast wyeliminować produkty, w których obecny jest syrop glukozowo-fruktozowy. Z jadłospisu powinny zniknąć słone i słodkie przekąski, np. gotowe wypieki, cukierki, tłuste mięso, słodzone napoje, jedzenie typu fast-food, jedzenie panierowane i smażone.

Czy pokrzywka jest zaraźliwa?

Pokrzywka nie stanowi choroby zakaźnej. Dlatego, gdy na tę dolegliwość cierpi ktoś bliski, np. dziecko, nie powinniśmy się obawiać tego, że poprzez bezpośredni kontakt dojdzie do przeniesienia choroby. Należy mieć jednak świadomość, że objawy pokrzywki mogą do złudzenia przypominać chorobę zakaźną, np. liszaj. Wówczas istnieje ryzyko zakażenia. Nie ma jednak ono związku z pokrzywką.

Nie trzeba się jednak bać, że np. dojdzie do przeniesienia się pokrzywki w trakcie kąpieli dziecka. Rodzic może bez obaw myć maluszka, dotykać zmian pokrzywkowych. Choroba w żadnym wypadku nie zostanie przeniesiona na niego lub inną osobę.

Bibliografia: