Przełom nadciśnieniowy, zwany inaczej kryzą nadciśnieniową, oznacza sytuację, w której wartość ciśnienia skurczowego wynosi co najmniej 180 mmHg, a rozkurczowego – 120 mmHg. Ten stan bywa niebezpieczny, gdyż mogą mu towarzyszyć powikłania narządowe zagrażające życiu. Artykuł dostarczy kompleksowej wiedzy na temat przyczyn, objawów i metod leczenia przełomu nadciśnieniowego.
Spis treści
- Czym jest przełom nadciśnieniowy? Definicja i charakterystyka
- Przyczyny przełomu nadciśnieniowego
- Objawy przełomu nadciśnieniowego
- Diagnostyka przełomu nadciśnieniowego
- Leczenie przełomu nadciśnieniowego
- Pierwsza pomoc w przypadku podejrzenia przełomu nadciśnieniowego
- Powikłania przełomu nadciśnieniowego
Czym jest przełom nadciśnieniowy? Definicja i charakterystyka
Za prawidłowe ciśnienie krwi uznaje się 120/80 mmHg. Nadciśnienie tętnicze diagnozuje się, gdy wartość ciśnienia skurczowego wynosi co najmniej 140 mmHg, a wartość ciśnienia rozkurczowego 90 mmHg. Wartości pośrednie określa się jako ciśnienie podwyższone, ale prawidłowe. Ciśnienie może rosnąć po wysiłku fizycznym, w stanie wzburzenia emocjonalnego oraz w wyniku chorób towarzyszących. Zależy również od wieku i poziomu nawodnienia organizmu.
Ze względu na wartości nadciśnienie tętnicze dzieli się na stopnie:
- pierwszy – 140-159/90-99 mmHg,
- drugi – 160-179/100-109 mmHg,
- trzeci – powyżej 180/110 mmHg.
Przełom nadciśnieniowy jest to bardzo niebezpieczny, zagrażający życiu stan, w którym dochodzi do nagłego wzrostu ciśnienia powyżej 180/120 mmHg. Często towarzyszą mu powikłania kardiologiczne i neurologiczne. Są to wartości obserwowane w 3 stopniu nadciśnienia.
Według ICD-10 czyli Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych opracowanej przez WHO przełom nadciśnieniowy kryje się pod oznaczeniem I16, a według klasyfikacji ICD-11 – pod oznaczeniem BA03.
Przyczyny przełomu nadciśnieniowego
Przyczyny przełomu nadciśnieniowego:
- obrzęk płuc,
- rozwarstwienie aorty,
- ostry zespół wieńcowy,
- nadciśnienie okołooperacyjne,
- encefalopatia nadciśnieniowa,
- krwawienie do ośrodkowego układu nerwowego,
- zatrucie substancjami psychoaktywnymi,
- nadciśnienie wywołane lekami,
- nagłe odstawienie leków hipotensyjnych,
- ostre układowe zapalenie naczyń,
- ostre kłębuszkowe zapalenie nerek.
Przełom nadciśnieniowy jest szczególnie niebezpieczny dla kobiet w ciąży, u których może wystąpić tzw. stan przedrzucawkowy i rzucawka, która może zagrażać życiu. Stan ten charakteryzuje ciśnienie powyżej 160/110 mmHg, wystąpienie drgawek i utrata przytomności.
U pacjentów z guzem chromochłonnym nadnerczy można spodziewać się nagłego, zagrażającego życiu wzrostu stężenia katecholamin, który prowadzi do pojawienia się przełomu nadciśnieniowego.
Kryza nadciśnieniowa występuje również u dzieci.
Objawy przełomu nadciśnieniowego
Objawy przełomu nadciśnieniowego wiążą się z nieprawidłową pracą różnych narządów i układów, m.in. :
- układu oddechowego (bezdech),
- serca i układu krążenia (ból w klatce piersiowej),
- układu nerwowego (drgawki, rozdrażnienie, zaburzenia świadomości),
- układu pokarmowego (nudności, wymioty),
- nerek,
- narządu wzroku.
Najczęstszym i najbardziej charakterystycznym objawem przełomu nadciśnieniowego jest obrzęk płuc. Alarmujący powinien być towarzyszący duszności silny ból głowy.
Diagnostyka przełomu nadciśnieniowego
W pierwszej kolejności diagnostyka przełomu nadciśnieniowego polega na:
- zebraniu wywiadu dotyczącego chorób i przyjmowanych leków,
- pomiarze ciśnienia na obu kończynach górnych – istotna różnica ciśnień między kończynami może sugerować rozwarstwienie aorty,
- pomiarze częstości rytmu serca i oddechów,
- ocenie utlenowania krwi tętniczej,
- osłuchiwaniu serca, tętnic szyjnych i nerkowych,
- ocenie świadomości i objawów neurologicznych,
- badaniu dna oka – obecność wylewu w oku może potwierdzać rozpoznanie stanu naglącego w przebiegu przełomu nadciśnieniowego. Stan naglący oznacza stan, w którym dochodzi do szybko postępujących uszkodzeń narządowych.
Szybka diagnostyka może uratować życie. Dodatkowe badania diagnostyczne stosowane przy podejrzeniu przełomu nadciśnieniowego obejmują:
- wykonanie EKG i RTG klatki piersiowej,
- wykonanie morfologii krwi, oznaczenie stężenia kreatyniny, elektrolitów i glukozy we krwi,
- oznaczenie stężenia aldosteronu we krwi i ocenę aktywności aldosteronowej osocza,
- badanie ogólne moczu,
- badanie moczu z oznaczeniem wydalania katecholamin – w przypadku podejrzenia nadciśnienia wtórnego w przebiegu guza chromochłonnego,
- wykonanie tomografii komputerowej głowy przy podejrzeniu udaru mózgu,
- wykonanie angiografii aorty piersiowej lub brzusznej przy podejrzeniu rozwarstwienia,
- wykonanie badanie doplera tętnic nerkowych.
Leczenie przełomu nadciśnieniowego
Przełom nadciśnieniowy wymaga natychmiastowej interwencji medycznej. Głównym celem leczenia jest obniżenie ciśnienia krwi. Postępowanie to ma na celu ograniczenie lub uniknięcie powikłań narządowych.
Procedury stosowane w leczeniu kryzy nadciśnieniowej w warunkach szpitalnych zależą od rozpoznania przyczyny tego stanu u danej osoby. Ważną zasadą jest obniżanie ciśnienia tętniczego w kontrolowany, przewidywalny sposób – do wartości bezpiecznych dla konkretnego pacjenta w danej sytuacji klinicznej – niekoniecznie do wartości powszechnie uznawanych za prawidłowe.
Zazwyczaj redukcja ciśnienia tętniczego o 25% wartości wyjściowej powinna nastąpić w ciągu pierwszej godziny od przyjęcia chorego na oddział, a pełną normalizację ciśnienia tętniczego uzyskuje się po 24-48 h.
Udar mózgu i ostry zespół wieńcowy są przykładami, kiedy szybkie obniżanie ciśnienia jest bezwzględnie przeciwwskazane. W tych sytuacjach zaleca się obniżanie ciśnienia tętniczego o nie więcej niż 25% w ciągu 2-4 godzin. Całkowicie odmienne jest postępowanie w przypadku rozwarstwienia aorty, gdy należy obniżyć ciśnienie skurczowe krwi do 100-120 mmHg w możliwie krótkim czasie.
Leczenie przełomu nadciśnieniowego obejmuje:
- monitorowanie ciśnienia tętniczego, częstości rytmu serca, diurezy godzinowej oraz utlenowania krwi tętniczej,
- leczenie choroby podstawowej, która doprowadziła do kryzy,
- zastosowanie odpowiednich leków:
- leków hipotensyjnych, np.
- nitratów,
- β-adrenolityków,
- diuretyków pętlowych,
- antagonistów kanału wapniowego,
- nowych leków obniżających ciśnienie tętnicze,
- inhibitorów konwertazy angiotensyny,
- leków przeciwzakrzepowych,
Czasami leczenie przełomu nadciśnieniowego można rozpoczynać w szpitalnym oddziale ratunkowym, a kontynuować w domu – z zastosowaniem doustnych leków hipotensyjnych.
Wybór leku uzależniony jest od patomechanizmu stanu wywołującego kryzę nadciśnieniową, a droga jego podania zależy od stanu klinicznego pacjenta.
Decyzja, który z leków zastosować w danym wypadku, należy do lekarza. Nie są to leki uniwersalne, które mogą być bezpiecznie stosowane u każdego z przełomem nadciśnieniowym.
Pierwsza pomoc w przypadku podejrzenia przełomu nadciśnieniowego
W przypadku podejrzenia przełomu nadciśnieniowego u siebie lub osoby w otoczeniu należy szybko wezwać pomoc medyczną.
Jest to stan wymagający szybkiej reakcji polegającej na podaniu dożylnych leków hipotensyjnych przez zespół ratownictwa medycznego.
Powikłania przełomu nadciśnieniowego
Powikłania nieleczonego lub źle leczonego przełomu nadciśnieniowego to:
- zawał serca,
- niewydolność nerek,
- udar mózgu.
Powikłania te mogą doprowadzić do śmierci, a więc kryza nadciśnieniowa jest stanem zagrażającym życiu.
Bibliografia:
- Stępień-Wojno M, Stępińska J. 2012. Przełom nadciśnieniowy. Kardiologia po Dyplomie 11(6):17-22.
- Kosmulski K, Szymański L, Gąsior Z. 2019. Ostre zespoły sercowo-naczyniowe w przebiegu przełomu nadciśnieniowego – postępowanie. Ann. Acad. Med. Siles 73:107-113.
- Krenc Z. 2013. Nagłe i pilne stany nadciśnieniowe u dzieci i młodzieży – diagnostyka i leczenie. Pediatr. Med. Rodz. 9(3):237-244.
- Sołtysiak M, Janowska A, Sołtysiak P, Widecka K. 2014. Postępowanie z nadciśnieniem tętniczym związane z ostrymi stanami przebiegającymi ze wzmożoną aktywacją układu współczulnego. Arterial Hypertension 18(4):243-247.
Podziel się artykułem ze znajomymi
