Skala Apgar: jak przebiega ocena noworodka? Tabela punktowa i jej interpretacja

Skala Apgar pozwala ocenić podstawowe funkcje życiowe dziecka tuż po urodzeniu i w razie konieczności, podjąć akcję reanimacyjną lub inne działania zapobiegawcze. Skala Apgar pozwala też prognozować dalszy rozwój malucha. Zobacz, jakie parametry ocenia się za jej pomocą i jak należy interpretować uzyskane wyniki.

Skala Apgar: co to jest?

Co to jest skala Apgar? To kontinuum służące do oceny stanu noworodka w pierwszych chwilach życia – w 1, 3, 5 oraz 10 minucie po przyjściu na świat. Szybka ocena podstawowych parametrów życiowych pozwala określić, czy maluch urodził się zdrowy i czy nie wymaga ewentualnej pomocy.

Skalę Apgar wykorzystuje się również do prognozowania dalszego rozwoju dziecka. Po raz pierwszy została ona zaprezentowana w czasie sympozjum naukowego w 1952 roku przez jej twórczynię - prof. Virginię Apgar z nowojorskiego uniwersytetu Columbia. Mimo wielu głosów krytycznych, szczególnie w kontekście możliwości i adekwatności przewidywania stanów przyszłych, od kilkudziesięciu lat na całym świecie niezmiennie w ramach „pierwszego życiowego sprawdzianu” noworodki zbierają punkty w skali Apgar. Od kiedy w Polsce stosuje się tę skalę? Ogólnodostępne informacje z różnych źródeł wskazują na rok 1981.

Co się ocenia na skali Apgar?

Ocena w skali Apgar obejmuje pięć podstawowych elementów:

• Zabarwienie skóry – zdrowe dziecko rasy białej tuż po porodzie powinno być zaróżowione. Odstępstwem od normy jest fioletowe zabarwienie kończyn lub blady odcień całego ciała,
• Czynność akcji serca, czyli ilość uderzeń na minutę. Maksymalną ocenę maluch dostaje, jeśli jego serduszko zabije przynajmniej 100 razy w ciągu 60 sekund. Pamiętajmy, że tuż po urodzeniu, serce dziecka pracuje w przyspieszonym tempie i nie są anomalią wyniki na poziomie 150 czy nawet 180 uderzeń na minutę. W przypadku braku lub niewielkiej akcji serca przeprowadza się masaż albo inne działania ratunkowe,
• Reakcje na bodźce – maluch jest drażniony cewnikiem w nozdrza, stymuluje się także stopy. Reakcja powinna być żywa. Jej brak może oznaczać zaburzenia neurologiczne i stanowi podstawę do dalszych badań pod tym kątem,
• Napięcie mięśni – zdrowe dziecko po przyjściu na świat jest na swój sposób ruchliwe, a jego kończyny są zgięte w stawach i stawiają wyraźny opór przy próbie prostowania.
• Oddychanie – to pierwszy badany parametr, podstawowa funkcja życiowa. Ocena jest w tym aspekcie błyskawiczna, od niej zależy ewentualna decyzja o działaniach ratunkowych względem malucha. W sytuacji, gdy oddech jest słaby lub niezauważalny, w pierwszej kolejności podaje się tlen. Jeśli nie przynosi to rezultatu, używana jest maska wentylacyjna i resuscytator. W ostateczności dziecko jest intubowane. Co ciekawe, głównym wskazaniem do przyznania maksymalnej oceny jest w tym przypadku głośny płacz dziecka, traktowany jak zdrowy i naturalny odruch życia.

Skala Apgar u noworodków

Jak przebiega ocena noworodka w skali Apgar? Każdy z wymienionych wcześniej parametrów oceniany jest w zakresie od 0 do 2 punktów, przy uwzględnieniu określonych zmiennych (dla ułatwienia punktację zebrano w tabeli poniżej).

Skala Apgar: interpretacja

Jak interpretować oceny na skali Apgar? Maksymalna łączna ilość punktów wynosi 10 i jest to wynik, o którym marzą wszyscy rodzice oczekujący narodzin malucha. Jednak nawet nieco mniejsza liczba punktów nie powinna być powodem do zaniepokojenia. Obowiązuje następująca interpretacja:

• 8-10 punktów – stan dziecka dobry,
• 4-7 punktów – stan średni,
• 1-3 punkty – martwica.
  

W przypadku maluchów, które otrzymały górną notę, wszystko jest w porządku. Dziecko wraz z matką trafia na salę poporodową, przechodzi rutynowe procedury (szczepienia, kąpiel, karmienie itd.) a jeśli nie wydarzy się nic nadzwyczajnego, po niedługim czasie jest wypisywany ze szpitala. Ocena w przedziale 4-7 zazwyczaj oznacza, że dziecko musiało w pierwszych minutach życia otrzymać doraźną pomoc, rokowania na przyszłość są jednak pozytywne.

Sprawdź też praktyczne porady związane z narodzinami dziecka oraz wskazówki, jak zaspokoić potrzeby dziecka po porodzie.

Co oznacza 1 punkt na skali Apgar?

Ocena w zakresie 0-3 na skali Apgar oznacza sytuację dramatyczną, to jest taką, kiedy dziecko natychmiast po porodzie wymaga działań ratujących życie, a dalsze prognozy nie są optymistyczne. Bardzo niska ocena w 5 minucie życia często koresponduje z późniejszym rozpoznaniem encefalopatii, czyli uszkodzenia mózgu, w szczególności kory mózgowej. Gdy w 10 minucie życia wynik nadal jest bliski zera, istnieje bezpośrednie ryzyko śmierci dziecka, jeśli zaś uda się je uratować – poważnych zaburzeń neurologicznych oraz wad w rozwoju niemowlaka w dalszym życiu.

Zobacz też produkty dla zdrowia dziecka.

Skala Apgar a niedotlenienie

Skala Apgar nie służy bezpośrednio do diagnozowania niedotlenienia, ale niska punktacja może sygnalizować, że niedotlenienie miało miejsce lub że noworodek ma trudności z adaptacją po porodzie. Typowo dziecko z niedotlenieniem dostaje w 1. minucie 0-3 punkty, ale jeśli podjęto skuteczną resuscytację, punktacja może się poprawiać w kolejnych minutach. Jednak:

• Niska punktacja w Apgar nie oznacza automatycznie niedotlenienia – dziecko może być osłabione z innych powodów (wcześniactwo, leki podane matce, cesarka),
• Wysoka punktacja nie wyklucza niedotlenienia – dziecko mogło przejść niedotlenienie chwilowe lub głębokie, które nie odbiło się od razu na parametrach życiowych.

Dlatego rozpoznanie niedotlenienia noworodka opiera się na innych badaniach, m.in.:

• Gazometrii (pH i poziom tlenu we krwi),
• Ocenie stanu neurologicznego,
• Monitorowaniu saturacji i potrzeb tlenoterapii.

Skala Apgar u wcześniaka

Ocena według skali Apgar u wcześniaków bywa utrudniona i często nie odzwierciedla rzeczywistego stanu klinicznego dziecka. Ze względu na niedojrzałość narządów wcześniaki zwykle otrzymują niższe wyniki, nawet jeśli nie występują u nich poważne zaburzenia. Dotyczy to m.in.:

• Obniżonego napięcia mięśniowego,
• Słabszego oddechu i płaczu,
• Niskiej masy urodzeniowej i mniejszego ukrwienia skóry.

Przez to dzieci urodzone przedwcześnie często otrzymują niższą punktację za aktywność, oddychanie i zabarwienie skóry, dlatego ocena w skali Apgar jest oceną pomocniczą (zwłaszcza przed 28. tygodniem ciąży wyniki mogą być niewystarczające do podejmowania decyzji terapeutycznych). Większe znaczenie odgrywają inne wskaźniki, np. poziom saturacji, ciśnienie, parametry gazometryczne oraz stopień resuscytacji.

Skala Apgar po cesarce

Noworodki urodzone przez cesarskie cięcie częściej uzyskują niższe wyniki w 1. minucie życia, co wynika głównie tego, że ich organizm nie przechodzi przez naturalne etapy przygotowania do życia poza macicą, które zachodzą podczas porodu drogami natury. To skutek m.in.:

• Braku skurczów porodowych wspomagających usuwanie płynu z płuc – w przypadku cesarskiego cięcia, zwłaszcza bez rozpoczęcia akcji porodowej, mechanizmy ułatwiające oczyszczanie płuc i przygotowanie do oddychania są słabsze lub nieobecne, przez co noworodek może wymagać nawet krótkiej tlenoterapii,
• Niższego poziom stresu porodowego, który u dziecka jest paradoksalnie korzystny – stymuluje wydzielanie hormonów ułatwiających adaptację (np. adrenaliny i kortyzolu),
• Wpływu środków anestetycznych, szczególnie przy znieczuleniu ogólnym.

Jednak już w 5. minucie życia większość dzieci po cesarce osiąga wyniki zbliżone do tych po porodzie siłami natury. Skala Apgar nadal pełni tu swoją funkcję oceny adaptacji noworodka, choć czasem konieczne jest przedłużone monitorowanie (np. w 10. minucie), zwłaszcza gdy wynik początkowy jest poniżej 7 punktów.

Jakie jeszcze badania przechodzą noworodki?

Jakie inne badania oprócz oceny w skali Apgar wykonuje się po porodzie?

• Pomiar masy ciała, długości i obwodu głowy oraz porównanie wyników do siatek centylowych (pozwalają ocenić np. prawidłową wagę niemowlaka, czyli czy dziecko urodziło się z masą adekwatną do wieku ciążowego),
• Badanie fizykalne przez lekarza neonatologa (zaraz po porodzie i przed wypisem)
• Ocena saturacji (nasycenia krwi tlenem),
• Kontrola odruchów noworodkowych (np. ssania, chwytania, odruchu Moro),
• Ocena układu moczowego i pokarmowego (czy dziecko oddało mocz i smółkę).

Najczęściej zadawane pytania (FAQ)

1. Co dokładnie ocenia skala Apgar?
Skala Apgar ocenia pięć parametrów życiowych noworodka: tętno, oddychanie, napięcie mięśniowe, reakcje na bodźce oraz kolor skóry.

2. Co oznacza wynik 0 w skali Apgar?
Wynik 0 oznacza brak reakcji w ocenianym parametrze, np. brak czynności serca, brak oddechu lub zwiotczenie mięśni. Jest to sygnał do natychmiastowej interwencji medycznej.

3. Jak interpretować wyniki skali Apgar: 4-7?
Wynik 4-7 punktów oznacza, że stan noworodka wymaga uważnej obserwacji i często wsparcia medycznego, np. nawadniania, podtlenku czy pomocy w oddychaniu.

4. Czy niska punktacja Apgar oznacza trwałe uszkodzenia?
Nie zawsze. Niska punktacja w pierwszej minucie może się znacznie poprawić w kolejnych ocenach, a wiele dzieci szybko dochodzi do siebie bez trwałych konsekwencji.

5. Jakie jest znaczenie punktacji w 5. minucie?
Ocena w 5. minucie życia dostarcza informacji o tym, jak noworodek reaguje na leczenie i czy jego stan się poprawia. Jest to często kluczowa ocena dla dalszego postępowania medycznego.

Skala Apgar: podsumowanie

Skala Apgar to narzędzie szybkiej oceny stanu noworodka, ale nie zawsze w pełni odzwierciedla jego kondycję. Choć wynik nie zastępuje pełnej diagnostyki, stanowi istotny sygnał dla personelu medycznego. Dziecko, które uzyskało bardzo niską ocenę na skali Apgar, powinno być monitorowane w sposób szczególny.