Oftalmoskopia - badanie dna oka, które może uratować nie tylko wzrok

Badanie dna oka (oftalmoskopia) to jedno z najważniejszych badań diagnostycznych w okulistyce. Pozwala wykryć nie tylko choroby oczu, ale także wiele poważnych schorzeń ogólnoustrojowych we wczesnym stadium. Dowiedz się, jak przebiega badanie i jakie zmiany może wykryć okulista. 

Na czym polega badanie dna oka? 

Badanie dna oka (oftalmoskopia) może być przeprowadzane różnymi metodami. Tak przebiega badanie dna oka: okulista używa specjalnego urządzenia, które pozwala ocenić zmiany w polu widzenia oraz inne nieprawidłowości. Podstawową techniką jest oftalmoskopia bezpośrednia, wykonywana za pomocą wziernika ocznego (oftalmoskopu). To niewielkie urządzenie emituje strumień światła, który przenika przez struktury oka, umożliwiając lekarzowi ocenę: 

• siatkówki oka, 

• tarczy nerwu wzrokowego, 

• naczyń krwionośnych, 

• plamki żółtej. 

Oprócz klasycznej oftalmoskopii, współczesna okulistyka oferuje zaawansowane techniki obrazowania: 

• oftalmoskopia pośrednia z użyciem lampy szczelinowej, 

• cyfrowe zdjęcia dna oka, 

• optyczna koherentna tomografia (OCT), 

• angiografia fluoresceinowa. 

Badanie dna oka bez kropli jest możliwe przy użyciu niektórych nowoczesnych urządzeń, jednak w większości przypadków konieczne jest rozszerzenie źrenic. 

Jak się przygotować do badania dna oka? 

Badanie dna oka wymaga zwykle rozszerzenia źrenic za pomocą kropli. Po ich podaniu: 

• przez 3-4 godziny występuje pogorszenie widzenia; 

• nie można prowadzić samochodu; 

• należy unikać jasnego światła. 

Po badaniu mogą wystąpić przejściowe zaburzenia widzenia i pogorszenie ostrości widzenia, które ustępują po kilku godzinach. Ze względu na czasowo ograniczoną ostrość wzroku, najlepiej przyjść na badanie z osobą towarzyszącą i zabrać okulary przeciwsłoneczne. Warto też wcześniej zaplanować transport powrotny do domu, ponieważ samodzielne prowadzenie pojazdu będzie niemożliwe przez kilka godzin po badaniu. 

Co wykrywa badanie dna oka? 

Badanie dna oka pozwala zdiagnozować wiele poważnych chorób we wczesnym stadium. Okulista podczas oftalmoskopii może wykryć nie tylko schorzenia okulistyczne, ale także choroby ogólnoustrojowe. Obserwacja naczyń krwionośnych, nerwu wzrokowego i siatkówki dostarcza cennych informacji diagnostycznych. 

Oftalmoskopia umożliwia wykrycie: 

• jaskry i innych chorób nerwu wzrokowego, 

• zmian cukrzycowych w siatkówce, 

• nadciśnienia tętniczego, 

• zmian miażdżycowych, 

• guzów mózgu (przez ocenę tarczy nerwu wzrokowego), 

• chorób krwi, w tym białaczki, 

• stwardnienia rozsianego, 

• nowotworów oka, 

• choroby plamki, 

• choroby naczyniowe siatkówki, 

• choroby ośrodkowego układu nerwowego, 

• zaburzenia widzenia barw, 

• zaburzenia równowagi związane z problemami neurologicznymi. 

Ile trwa badanie dna oka? 

Samo badanie dna oka trwa zwykle kilka minut, jednak cała wizyta może być dłuższa ze względu na konieczność rozszerzenia źrenic. Po zakropleniu oczu trzeba odczekać około 20-30 minut, aż krople zadziałają. U dzieci proces rozszerzania źrenic może trwać dłużej, dlatego na wizytę z małym pacjentem należy zarezerwować nawet godzinę. 

Badanie dna oka u dzieci i niemowląt 

Badanie dna oka u dzieci jest szczególnie ważne w diagnostyce wad wzroku i chorób oczu. Jest ono bezbolesne, jednak może być trudniejsze do przeprowadzenia niż u dorosłych ze względu na mniejszą współpracę małego pacjenta. U niemowląt i małych dzieci okulista zwykle musi zakroplić oczy trzykrotnie, co wydłuża czas wizyty. 

Oftalmoskopia jest szczególnie zalecana: 

• u wcześniaków w pierwszym miesiącu życia (wykrywanie retinopatii), 

• u dzieci z zezem, 

• przy wadach wzroku w rodzinie, 

• w przypadku podejrzenia guzów oka lub mózgu. 

Badanie dna oka w ciąży 

Badanie dna oka jest całkowicie bezpieczne dla kobiet w ciąży i ich nienarodzonych dzieci. Zaleca się jego wykonanie w 4-5 miesiącu ciąży, aby ocenić stan siatkówki przed porodem. Jest to szczególnie ważne, ponieważ wysiłek związany z porodem naturalnym może w niektórych przypadkach prowadzić do powikłań okulistycznych. 

Koszt i dostępność badania 

Badanie dna oka można wykonać zarówno w ramach NFZ (ze skierowaniem od lekarza POZ), jak i prywatnie. Ceny w gabinetach prywatnych wahają się od 100 do 200 zł, w zależności od regionu i zastosowanej metody badania. Niektóre nowoczesne techniki obrazowania, jak OCT, mogą być dodatkowo płatne. 

Bibliografia: 

1. Kański J. Okulistyka kliniczna. Elsevier, Wrocław 2009. 

1. Wytyczne Polskiego Towarzystwa Okulistycznego 

1. Forum Medycyny Rodzinnej 2016, tom 10, nr 2, 73-78