Zespół suchego oka to schorzenie okulistyczne spowodowane niedostatecznym wydzielaniem łez, nadmiernym parowaniem filmu łzowego lub jego nieprawidłowym składem, co wpływa na prawidłowe nawilżenie powierzchni oka. Przyczyny tego schorzenia obejmują zaburzenia produkcji łez, czynniki środowiskowe, starzenie się, choroby autoimmunologiczne, stosowanie niektórych leków oraz używanie soczewek kontaktowych.
Czym jest zespół suchego oka i jakie są przyczyny?
Zespół suchego oka to schorzenie okulistyczne, charakteryzujące się niedostatecznym wydzielaniem łez lub nadmiernym parowaniem filmu łzowego z powierzchni oka bądź jego nieprawidłowym składem. Zgodnie z Międzynarodową Statystyczną Klasyfikacją Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 choroba ma kod H04. Ta charakterystyczna suchość oka wpływa na proces widzenia i utrudnia funkcjonowanie.
Mechanizm pojawiania się choroby jest ściśle powiązany z warstwami filmu łzowego, czyli cienkiej powłoki, która pokrywa powierzchnię oka. Zespół zaburzeń w tym obrębie prowadzi do suchości oczu. Film łzowy zapewnia odpowiedni poziom nawilżenia tylko wtedy, gdy ma odpowiedni skład i wytwarzany jest w odpowiedniej ilości. Produkcja łez trwa cały czas i zależy od aktualnych potrzeb organizmu. Prawidłowy film łzowy powinien po każdym mrugnięciu pozostawać na powierzchni oka, przez co najmniej kilkanaście sekund. Gdy trwa to znacznie krócej pojawiają się problemy z prawidłowym nawilżeniem gałki ocznej.
Jakie przyczyny mogą wywołać syndrom suchego oka? Oto przykłady:
- zaburzenia produkcji łez;
- nadmierne parowanie filmu łzowego;
- czynniki środowiskowe, np. długa praca przy komputerze lub klimatyzacja;
- starzenie się (ryzyko pojawienia się choroby wzrasta z wiekiem);
- choroby autoimmunologiczne, jak reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty czy łuszczyca,
- przyjmowanie niektórych leków, np. moczopędnych czy histaminowych;
- używanie soczewek kontaktowych.
Problem suchego oka staje się coraz bardziej powszechny w nowoczesnym społeczeństwie. Wiele osób spędza sporo czasu przed ekranem laptopa czy telefonu, jesteśmy bardziej narażeni na zanieczyszczenie powietrza czy przebywanie w miejscach o niskiej wilgotności.
Objawy zespołu suchego oka – jak rozpoznać problem?
Do objawów zespołu suchego oka zaliczamy:
- uczucie piasku pod powiekami;
- pieczenie i zaczerwienie;
- wrażliwość oczu na światło;
- niewyraźne lub podwójne widzenie;
- swędzenie powiek;
- uczucie ciała obcego w oku;
- nadmierne łzawienie.
Dolegliwości mogą nasilać się w określonych warunkach, takich jak przebywanie w zadymionych pomieszczeniach, suchych lub gorących. Parowanie łez zwiększa się przy silnym wietrze i zimnie oraz przy nadmiernej ekspozycji na słońce. Objawy nasilają się w godzinach nocnych, kiedy wydzielana jest zdecydowanie mniejsza ilość łez, stąd odczuwalna suchość oka po przebudzeniu. Jeśli zaobserwujemy u siebie takie objawy należy skonsultować się z okulistą.
Diagnostyka zespołu suchego oka
W procesie diagnostycznym ogromną rolę odgrywa wywiad medyczny, który opiera się na dokładnym przeanalizowaniu objawów u konkretnego pacjenta i momentów ich nasilania, omówieniu chorób ogólnych i stosowanych leków, rodzaju pracy i czasu. Lekarz opiera się także na wynikach metod diagnostycznych.
- Test Schirmera – ocena wydzielania łez poprzez założenie zagiętego paska bibuły do worka spojowego na 5 minut. Test pozwala określić stopień nawilżenia, ale badanie dotyczy oceny tylko jednej warstwy filmu łzowego (warstwy wodnej).
- Czas przerwania filmu łzowego, czyli BUT (Break-Up-Time) – badanie w lampie szczelinowej, wykonywane po zakropleniu do oka kropli barwnika fluoresceiny. Pozwala ocenić szybkość wysychania oka.
- Barwienie powierzchni oka fluoresceiną – do powierzchni oka przykładany jest pasek bibuły z fluoresceiną, która rozpuszcza się we łzach pacjenta. Mrugnięcia powieką powodują rozprowadzenie barwnika na powierzchni oka. Pozwala to ocenić liczbę i rozległość ubytków nabłonka rogówki.
- Badanie fałdów spojówki równoległych do krawędzi powieki – nie występują u osób zdrowych.
- Pomiar wysokości menisku łzowego – badanie służy ocenie ilości wodnej składowej filmu łzowego.
Leczenie zespołu suchego oka – metody i środki
Leczenie zespołu suchego oka uzależnione jest od nasilenia objawów i przyczyny choroby.
Najpopularniejszym sposobem na suche oko jest stosowanie nawilżających kropli, łagodzących objawy i poprawiających komfort zżycia. Warto stosować krople bez konserwantów, aby nie podrażniać bardziej oczu. Te produkty zawierają głównie hialuronian sodu, wspierający naturalne nawilżenie worka spojówkowego. Przy silniejszych objawach zalecane są krople z kwasem hialuronowym, który stabilizuje film łzowy na powierzchni oka.
Dostępne są także żele, które zdecydowanie dłużej pozostają na powierzchni oka i długotrwale łagodzą nieprzyjemne objawy.
Przy silnych objawach zalecane są spraye, np. na bazie liposomów, które stanowią naturalną ochronę dla powierzchni oka, nawilżają, zmiękczają i obniżają temperaturę oka. Stosowane na powieki, przenikają przez skórę, dostarczają oczom wodę i fosfolipidy.
Kolejnym sposobem leczenia suchego oka są zatyczki do punktów łzowych, stałe lub tymczasowe. Takie specjalne zatyczki umieszczane są przez punkt łzowy w kanaliku łzowym, aby ograniczyć odpływ łez i utrzymać stałe nawilżenie oka.
Skuteczną metodą jest także terapia światłem pulsacyjnym. Polega na stymulacji gruczołów Meiboma (łojowych w tarczkach powiek), które zapobiegają parowaniu łez. Terapia tego typu przywraca im prawidłową aktywność.
Domowe sposoby na złagodzenie objawów suchego oka
Domowe sposoby w walce z zespołem suchego oka to:
- częste mycie powiek, ze szczególną uwagą na delikatne mycie podstawy rzęs;
- odpowiednie nawilżanie pomieszczeń, aby oczy nie podlegały procesom wysuszenia (wilgotność pomieszczenia poniżej 30% znacznie pogarsza przebieg zespołu suchego oka);
- stosowanie ciepłych kompresów w postaci zwilżonej i ciepłej szmatki na powiekach (przez 5 minut);
- odpowiednia dieta, bogata w kwasy tłuszczowe omega 3, które łagodzą objawy suchego oka i dość skutecznie nawilżaj (do produktów należą tłuste ryby (np. łosoś, dorsz, śledź), siemię lniane, oleje roślinne, orzechy czy migdały, zawarte w nich nienasycone kwasy tłuszczowe stanowią budulec błony komórkowej, w tym także siatkówki oka);
- suplementy, zawierające kwasy omega 3;
- ćwiczenia oczu, łagodzące objawy suchości, np. częste mruganie powiekami, które skutecznie rozprowadza film łzowy.
Profilaktyka zespołu suchego oka – jak zapobiegać?
Oto kilka skutecznych metod zapobiegania zespołowi suchego oka i minimalizowaniu jego objawów:
- robienie przerw podczas pracy przy komputerze lub przy każdej innej czynności, wymagającej koncentracji wzrokowej;
- prawidłowe nawilżanie powietrza w pomieszczeniach, np. przy pomocy nawilżaczy powietrza,
- ochrona oczu przed wiatrem i światłem słonecznym, np. przy pomocy okularów przeciwsłonecznych;
- prawidłowa higiena oczu, która polega na rozgrzaniu powiek ciepłym kompresem przez 10-15 minut, następnie na delikatnym masowaniu powiek i delikatnym oczyszczaniu ich brzegów;
- unikanie dymu papierosowego i rzucenie palenia;
- używanie przy suchych oczach soczewek jednodniowych, z wysoką przepuszczalnością tlenu i z wysokim stopniem nawilżenia (np. hydrożelowych).
Bibliografia:
- A. Opala, D. Wiącek, I. Grabska-Liberek „Zespół suchego oka - jak diagnozować i kiedy leczyć w gabinecie lekarza POZ”, Lekarz POZ, 2022, nr 1, s. 78-81;
- I. K. Garaszczuk „Zespół suchego oka - rekomendowany protokół diagnostyczny”, Ophthatherapy 2019, nr 22, s. 86-92,
- M. Nowak, B. Marek, D. Kajdaniuk i inni „Zespół suchego oka-schorzenie interdyscyplinarne. Cześć pierwsza: Patogeneza, objawy, podział”, Wiadomości Lekarskie, 2010;63(4):374-86;
- M. Nowak, B. Marek, D. Kajdaniuk i inni „Zespół suchego oka-schorzenie interdyscyplinarne. Cześć druga: diagnostyka i leczenie”, Wiadomości Lekarskie 2011;64(1):49-55;
- K. Janik, J. Antoniewicz-Papis i inni „Zespół „suchego oka” — możliwości leczenia z wykorzystaniem autologicznych „sztucznych łez” Journal of Transfusion Medicine 2013, tom 6, nr 2, 60–65, Via Medica ISSN 1689–6017.
Podziel się artykułem ze znajomymi
