Zapalenie miazgi – jakie daje objawy, czy jest odwracalne?

Zapalenie miazgi zęba wynika z czynników drażniących o różnym charakterze, takich jak bakterie próchniczotwórcze, bodźce chemiczne lub termiczne, które działają bezpośrednio lub pośrednio na miazgę zęba (Klasyfikacja ICD-11, kod DA09.0). Towarzyszący ból bywa niezwykle uciążliwy. Dowiedz się jakie mogą być objawy zapalenia miazgi, jakie są domowe sposoby i jak wygląda wizyta u stomatologa.  

Odsłonięcie i ból miazgi zęba 

Miazga jest tkanką łączną, która wypełnia jamę zęba. Jest ona bogato unerwiona poprzez włókna czuciowe oraz włókna naczyniowo-ruchowe. Unerwienie czuciowe przewodzi odczucia bólowe po zadziałaniu szkodliwych bodźców na zębinę lub miazgę, zaś unerwienie naczyniowo-ruchowe reguluje przepływ krwi. Zagrożeniem dla miazgi jest jej odsłonięcie najczęściej poprzez uraz co prowadzi do zapalenia w jej obrębie. 

Czym jest zapalenie miazgi zęba? 

Zapalenie miazgi zęba, znane jako pulpitis, to stan zapalny wewnętrznej części zęba, najczęściej wywołany zaawansowaną próchnicą. Również urazy mogą prowadzić do odsłonięcia miazgi i jej zakażenia przez bakterie. Toksyny wydzielane przez bakterie powodują stan zapalny, co może wywoływać silny ból. W ciężkich przypadkach uszkodzona miazga tworzy obszary martwicy, sprzyjające dalszemu rozwojowi bakterii. 

Miazga zęba posiada zdolność obronną, uruchamiając mechanizmy ochronne w odpowiedzi na bakterie. Skuteczność tych działań zależy od głębokości ubytku, intensywności bodźca i ogólnej odporności organizmu. Jednak jeśli miazga zostanie obnażona przez nieleczoną próchnicę, proces zapalny staje się nieodwracalny i wymaga leczenia kanałowego. 

Przypadkowe odsłonięcie miazgi może wystąpić podczas opracowywania ubytku próchniczego, co prowadzi do przerwania ciągłości zębiny i ryzyka zakażenia. Bakterie próchnicze i ich toksyny prowadzą do zapalenia miazgi, a w poważniejszych przypadkach do martwicy, co umożliwia dalszy rozwój bakterii w tkance martwiczej. 

Mimo głębokiego ubytku próchnicowego, miazga często uruchamia mechanizmy obronne. Leczenie zębów z ubytkami próchnicowymi jest kluczowe, by zapobiec nieodwracalnemu procesowi zapalnemu miazgi i konieczności leczenia endodontycznego. 

Sprawdź: Nadwrażliwość zębów – jak walczyć z tą dolegliwością? 

Przyczyny zapalenia miazgi – próchnica, po plombowaniu 

Główną przyczyną stanów zapalnych miazgi są procesy próchnicze, jednak należy pamiętać, że mogą być skutkiem również innych czynników takich jak: 

• zaawansowana próchnica, 
• bodźce mechaniczne – złamanie korony zęba z odsłonięciem miazgi (prowadzi do rozwinięcia stanu zapalnego w ciągu 2 dni, po tygodniu proces martwiczy może objąć całą miazgę uszkodzonego zęba), 
• bodźce termiczne – związane są z przyjmowaniem pokarmów, dobrym przewodnictwem wypełnień ze złota i amalgamatu oraz pracą wiertarek stomatologicznych. 
• bodźce chemiczne – zębina z obnażonymi kanalikami jest szczególnie wrażliwa na działanie pokarmów słonych, słodkich i kwaśnych, powtarzające się urazy mogą prowadzić do zmian w miazdze, 
• bodźce radioaktywne – na skutek działania terapeutycznego naświetlania głowy lub szyi może dojść do zmian w obrębie miazgi zęba. 
• bodźce świetlne – np. stosowanie promieniowania ultrafioletowego przy zabiegach fizykoterapeutycznych w chorobach zapalnych tkanek zębów,  
• przebycie chorób zakaźnych – grypa, szkarlatyna, dur brzuszny i innych. 

Do chorób w obrębie miazgi zębów po plombowaniu może dochodzić na skutek tak zwanego „mikroprzeciku”. Jest to spowodowane nieszczelnością wypełniania stomatologicznego, co następnie prowadzi do przedostania się baterii pod powierzchnię plomby.  

Procesy zapalne, do których dochodzi w kieszonkach dziąsłowych mogą przenosić się na miazgę, powodując w niej stany zapalne, zwyrodnienia, zaniki lub martwicę, a jest to związane poprzez połączone naczynia krwionośne tych tkanek.  

Jakie są objawy zapalenia miazgi zęba? 

Do podstawowych objawów zapalania miazgi należą: 

• obrzęk, 
• zaczerwienienie, 
• ból, 
• podwyższona temperatura.  

Przed podjęciem leczenia stomatolog musi ocenić stan miazgi zęba, aby zdecydować, czy problem jest odwracalny, co pozwoli na zachowanie żywej miazgi (często poprzez odpowiednie leczenie zachowawcze), czy też jest nieodwracalny, co wymaga usunięcia miazgi i podjęcia leczenia kanałowego. 

Choroba miazgi odwracalna: 

• ból jest zwykle łagodny, 
• objawy bólowe występując pod wpływem bodźców (np. zimne lub ciepłe pokarmy), 
• najczęściej ból ustępuje po usunięciu bodźca, 
• w celu identyfikacji przez lekarz może pomóc test wrażliwości na zimno oraz zdjęcie rtg. 

Choroba miazgi nieodwracalna: 

• ostry ból, spontaniczny, długotrwały, pulsujący, 
• ból samoistny występujący bez udziału bodźców zewnętrznych, wskazuje na ostre lub przewlekłe zapalenie miazgi, 
• objawy mogą nasilać się w nocy, 
• ból nie ustępuje po usunięciu bodźca,  
• możliwy obrzęk, 
• konieczne jest wykonanie zdjęcia rtg. 

Bóle wywołane zapaleniem miazgi mogą nasilać się w nocy, co spowodowane jest zwiększeniem dopływu krwi do głowy przy poziomym ułożeniu ciała.  

Odczucia bólowe podczas nagryzania informuje o poszerzeniu się stanu zapalnego na tkanki wokół korzenia zęba.  

Zapalenie miazgi zęba – jak uśmierzyć ból i ile on trwa? 

Choroby w obrębie miazgi zęba mogą powodować wiele trudności w diagnostyce przez lekarzy stomatologów. Jest to spowodowane jej umiejscowieniem w kanale zęba, ale także subiektywnym odczuciem bólu przez pacjenta.  

Ból przy stanach zapalnych miazgi można podzielić na: 

• przerywany – przerwy pomiędzy odczuciami bólowymi trwają długo i zazwyczaj towarzyszą początkowym fazom zapalenia; 
• ciągły – przy zaawansowanych stanach zapalnych,  
• tętniący – pulsowania występuje równomiernie z pracą serca przy rozległym zapaleniu; 
• nocny – nasila się w nocy, występuje przy początkowych fazach, ale również przy ostrych; 
• świeży – pojawia się po raz pierwszy i nie trwa dłużej niż dwa dni, charakterystyczny dla zapaleń ostrych lub przewlekłych zaostrzonych; 
• dawny - pojawia się po raz drugi, niekiedy po długiej przerwie; 
• promieniujący – charakterystyczny dla nieodwracalnych procesów zapalnych miazgi. 

Ból spowodowany zapaleniem miazgi zęba może być niezwykle uciążliwy. Przed wizytą u stomatologa warto znać sposoby na doraźne złagodzenie dolegliwości.  

Leki przeciwbólowe (paracetamol, ibuprofen czy kwas acetylosalicylowy) pozwolą na złagodzenie bólu. Ibuprofen dodatkowo działa przeciwzapalnie, a paracetamol można zastosować, gdy pojawi się podwyższanie temperatury ciała.  

W uśmierzaniu bólu mogą również pomóc domowe sposoby. Warto jest sięgnąć po płukanki z słonej wody (1 łyżeczka soli na szklankę ciepłej wody) lub wody utlenionej ( rozcieńczenie pół na pół z wodą), które działają antyseptycznie i zmniejszają obrzęk. Zimne okłady na policzek w okolicy bolącego zęba mogą przynieść ulgę. Naturalne środki, takie jak olejek goździkowy, czosnek czy imbir, dzięki swoim właściwościom przeciwbakteryjnym i przeciwzapalnym, również mogą być pomocne. Unikanie gorących, zimnych i twardych pokarmów zmniejszy podrażnienie bolącego zęba.  

Sprawdź: Co na ból zęba? Tabletki, czosnek, olejek goździkowy 

Należy pamiętać, że leki przeciwbólowe oraz domowe sposoby pozwolą na chwilowe złagodzenie objawów, ale nie zastąpią wizyty u stomatologa, która jest niezbędna dla właściwego leczenia. 

Jak wygląda leczenie zapalenia miazgi zęba u dentysty? 

Przed rozpoczęciem leczenia konieczne jest przeprowadzenie przez lekarza dentystę testów wrażliwości na bodźce oraz wykonanie zdjęcia RTG. Te czynności pozwolą na określenie rozległości stanu zapalnego oraz dobranie metody leczenia.  

Zęby objęte zapaleniem odwracalnym mogą być poddane leczeniu biologicznemu, które umożliwia zachowanie żywej miazgi. Po usunięciu ubytku próchnicowego, dno pokrywa się specjalnym preparatem (np. wodorotlenek wapnia) pobudzającym reakcje obronne miazgi. Lekarz może następnie wypełnić ubytek materiałem odbudowujący. Niekiedy, konieczne jest częściowe usunięcie miazgi, pozostawiając jej żywy fragment.  

Przeciwnie do odwracalnego stanu zapalnego, nieodwracalne wymaga usunięcia całej miazgi. Leczenie kanałowe (endodontyczne) wykonywane jest pod znieczuleniem miejscowym. Po usunięciu miazgi przez stomatologa, konieczne jest opracowanie kanałów zębowych i szczelne ich wypełnienie.  

Leczenie stanów zapalnych miazgi u dzieci głównie opiera się na metodach zachowawczych.  

Jama zęba mlecznego jest duża w porównaniu do budujących ją cienkich sianek, co wpływa na bardzo łatwe uszkodzenie zęba w trakcie opracowania ubytku. Zaleca się usunięciu przyczyny bólu i zastosowanie preparatów wspomagających regeneracje. Leczenie kanałowe u dzieci stosowane jest w wyjątkowych przypadkach i przebiega jak u osób dorosłych, jednak wymaga znacznej precyzji i dostosowania do potrzeb młodego pacjenta.  

Leczenie zapalenia miazgi u kobiet w ciąży jest prowadzone ostrożnie, z uwzględnieniem bezpieczeństwa zarówno matki, jak i dziecka. Stosowane są bezpieczne dla ciąży leki przeciwbólowe i znieczulenie miejscowe. Preferowane jest leczenie biologiczne.  

Sprawdź: Ból i leczenie zębów w ciąży – bezpieczeństwo przede wszystkim  

Antybiotyki mogą być przepisane przez dentystę w przypadku ogólnych objawów infekcji, takich jak obrzęk, gorączka czy powiększone węzły chłonne. Nie są zalecane profilaktycznie przed leczeniem kanałowym, ale mogą być konieczne u pacjentów z osłabionym układem odpornościowym.  

Bibliografia: 

• Współczesna endodoncja w praktyce pod redakcją Bolesławy Arabskiej-Przedpełskiej i Haliny Pawlickiej, wydanie I, Bestom DENTOnet.pl 2011. 

• Endodoncja wieku rozwojowego i dojrzałego Barańska-Gachowska, Wyd. Czelej 2004. 

• Stomatologia zachowawcza z endodoncją Zarys kliniczny red. naukowa Z. Jańczuk, U. Kaczmarek, M. Lipski, Wyd. PZWL 2014.