Rak jelita grubego to jedno z najczęściej występujących schorzeń onkologicznych na świecie. W Polsce każdego roku diagnozuje się tysiące nowych przypadków raka jelita grubego, a jego liczba stale rośnie. Wczesne wykrycie raka jelita grubego znacząco zwiększa szanse na wyleczenie, dlatego tak istotne są badania przesiewowe oraz świadomość objawów raka jelita grubego.
Hasło „Badaj się, nie ryzykuj” to nie tylko slogan – to wezwanie do działania. Dzięki postępowi medycyny, diagnostyka raka jelita grubego oraz leczenie raka jelita grubego są coraz skuteczniejsze, a dostępne terapie coraz bardziej zindywidualizowane. Jednak kluczowym czynnikiem w walce z tą chorobą pozostaje czas – im wcześniej wykryty nowotwór, tym lepsze rokowania w raku jelita grubego.
Rak jelita grubego w liczbach
Według danych Krajowego Rejestru Nowotworów, w Polsce rocznie diagnozuje się ponad 18 tysięcy przypadków raka jelita grubego, z czego duża część to gruczolakorak jelita grubego, najczęstszy typ histologiczny tego nowotworu. Epidemiologia raka jelita grubego wskazuje, że występuje on głównie u osób w wieku powyżej 50 lat, stąd zalecenia, by osoby w tej grupie wiekowej regularnie poddawały się kolonoskopii.
Powstawanie raka jelita grubego
Karcynogeneza raka jelita grubego to proces wieloetapowy, który może trwać nawet kilkanaście lat. Najczęściej rozpoczyna się od polipów jelita grubego, czyli łagodnych zmian nowotworowych. Z czasem mogą one przekształcić się w gruczolakoraka, prowadząc do powstania złośliwego raka jelita grubego.
Do kluczowych czynników wpływających na rozwój raka jelita grubego należą: niezdrowa dieta, brak aktywności fizycznej, otyłość, palenie papierosów, nadużywanie alkoholu oraz niektóre choroby, takie jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego czy choroba Leśniowskiego-Crohna.
Rak jelita grubego a dieta
Nawyki żywieniowe mają ogromny wpływ na zdrowie jelit. Dieta bogata w błonnik, warzywa, owoce i produkty pełnoziarniste może ograniczać ryzyko raka jelita grubego, podczas gdy dieta obfitująca w czerwone mięso, tłuszcze nasycone i przetworzoną żywność to czynniki środowiskowe zwiększające ryzyko.
Dlatego rak jelita grubego a dieta to temat coraz częściej poruszany w kampaniach profilaktycznych. Zmiana stylu życia to nie tylko prewencja raka jelita grubego, ale też wsparcie terapii w trakcie leczenia.
Objawy raka jelita grubego
Objawy nowotworu jelita grubego są często niespecyficzne, przez co choroba bywa wykrywana zbyt późno. Do najczęstszych objawów raka jelita grubego należą:
- krwawienie z odbytu,
- zmiana rytmu wypróżnień (np. naprzemienne zaparcia i biegunki),
- bóle brzucha,
- uczucie niepełnego wypróżnienia,
- niedokrwistość,
- stolec ołówkowaty,
- osłabienie i utrata masy ciała.
Warto znać również tzw. objawy alarmowe, które powinny skłonić do pilnej konsultacji lekarskiej. Obejmują one krwawienie, nagłą utratę wagi, czy wyczuwalne guzki w jamie brzusznej.
Diagnostyka raka jelita grubego
Rozpoznanie raka jelita grubego wymaga zastosowania kilku metod. Podstawą są:
- kolonoskopia, która pozwala na bezpośrednie obejrzenie wnętrza jelita i pobranie wycinków do analizy,
- badanie histopatologiczne, które pozwala określić typ komórek nowotworowych,
- diagnostyka obrazowa – tomografia komputerowa (TK), rezonans magnetyczny (MRI),
- oznaczenie markerów nowotworowych, np. antygen karcynoembrionalny (CEA).
W przypadku podejrzenia raka jelita grubego, lekarz może zlecić także dodatkowe testy krwi i badania endoskopowe.
Leczenie raka jelita grubego
Leczenie nowotworów jelita grubego zależy od stadium raka jelita grubego, lokalizacji guza oraz ogólnego stanu zdrowia pacjenta. Do głównych metod leczenia należą:
1. Zabiegi chirurgiczne
Najczęściej stosowaną metodą leczenia jest resekcja jelita grubego, czyli usunięcie fragmentu jelita objętego zmianą nowotworową. Czasem konieczne jest wyłonienie stomii, zwłaszcza w przypadku zaawansowanych guzów lub powikłań, takich jak niedrożność jelita grubego.
2. Chemioterapia
Chemioterapia jest stosowana zarówno w leczeniu uzupełniającym, jak i paliatywnym. Często łączona jest z innymi metodami, np. radioterapią lub leczeniem biologicznym.
3. Radioterapia
Radioterapia znajduje szczególne zastosowanie w leczeniu raka odbytnicy, zwłaszcza w formie przedoperacyjnej (leczenie neoadiuwantowe), co zmniejsza rozmiar guza i poprawia wyniki leczenia chirurgicznego.
4. Monitorowanie po operacji
Po leczeniu konieczne jest monitorowanie po operacji – regularne wizyty kontrolne, badania krwi, kolonoskopia i obrazowanie, by wykluczyć nawroty lub przerzuty.
Rak odbytnicy
Rak odbytnicy to szczególna lokalizacja raka jelita grubego, która często wymaga innego podejścia terapeutycznego. Leczenie obejmuje najczęściej kombinację zabiegów chirurgicznych, radioterapii i chemioterapii. W niektórych przypadkach konieczne jest wykonanie trwałej stomii.
Rak jelita grubego a genetyka
Nie bez znaczenia są również czynniki dziedziczne. Zespół Lyncha, zespół rodzinnej polipowatości gruczolakowatej, rodzinny rak jelita grubego i dziedziczny rak jelita grubego zwiększają ryzyko zachorowania. Osoby z historią nowotworów w rodzinie powinny szczególnie dbać o profilaktykę i badania przesiewowe.
Badania przesiewowe – Twoje życie w Twoich rękach
Regularna kolonoskopia pozwala na wczesne wykrycie zmian przedrakowych, takich jak polipy, i ich usunięcie, zanim przekształcą się w raka. W Polsce badania przesiewowe są zalecane szczególnie osobom w wieku >50 lat oraz młodszym z obciążeniem rodzinnym.
Przerzuty – największe zagrożenie
Przerzuty nowotworowe to najpoważniejsze powikłanie złośliwego nowotworu jelita grubego. Najczęściej obejmują wątrobę, płuca i węzły chłonne. Ich obecność pogarsza rokowania w raku jelita grubego, ale nie wyklucza skutecznego leczenia. W niektórych przypadkach stosuje się chemioterapię, leczenie celowane oraz zabiegi chirurgiczne.
Profilaktyka raka jelita grubego
Profilaktyka raka jelita grubego opiera się na trzech filarach:
- Styl życia – zdrowa dieta, aktywność fizyczna, unikanie używek.
- Badania przesiewowe – regularna kolonoskopia, zwłaszcza przy obciążeniu genetycznym.
- Wczesna diagnostyka – szybka reakcja na objawy alarmowe i zgłaszanie ich lekarzowi.
Podsumowanie
Rak jelita grubego nie musi być wyrokiem. Wczesne wykrycie raka jelita grubego, odpowiednia diagnostyka raka jelita grubego, a następnie indywidualnie dobrane leczenie raka jelita grubego znacząco poprawiają szanse pacjenta na całkowite wyleczenie. Pamiętaj – rak jelita grubego a wiek, rak jelita grubego a genetyka, a także styl życia to kluczowe aspekty w walce z chorobą. Nie czekaj na objawy – badaj się, nie ryzykuj.
Źródła:
- Krajowy Rejestr Nowotworów – https://onkologia.org.pl
- Polskie Towarzystwo Gastroenterologii – https://ptg-e.org.pl
- Narodowy Fundusz Zdrowia – https://pacjent.gov.pl
Podziel się artykułem ze znajomymi
