Niska hemoglobina: czego może być objawem? Przyczyny i leczenie

Niska hemoglobina to częsty problem zwłaszcza wśród kobiet. Powoduje nieprzyjemne, choć niespecyficzne objawy, takie jak zmęczenie, wypadanie włosów, czy pogorszenie pamięci lub koncentracji. Regularnie wykonywana morfologia krwi pomaga odpowiednio wcześnie wykryć nieprawidłowości i wdrożyć odpowiednie działania. W tym artykule wyjaśniamy, jak zwiększyć poziom hemoglobiny w organizmie i utrzymać go na optymalnym poziomie.

Co to jest hemoglobina?

Hemoglobina to białko obecne we krwi każdego człowieka. Wchodzi w skład erytrocytów, czyli czerwonych krwinek krwi. Główną funkcją hemoglobiny jest transport tlenu i rozprowadzanie go po organizmie, do wszystkich komórek, które potrzebują go do prawidłowego funkcjonowania i przeprowadzania wszelkich procesów biochemicznych. Dodatkowo hemoglobina bierze udział w utrzymaniu równowagi kwasowo-zasadowej.

Normy hemoglobiny

Normy hemoglobiny różnią się w zależności od płci i wieku, a także stanu fizjologicznego, jakim jest ciąża. Interpretując wyniki badań, należy też zwrócić uwagę na wartości i jednostki obowiązujące w danym laboratorium, ponieważ normy mogą różnić się między poszczególnymi placówkami.

• Norma hemoglobiny dla dorosłych kobiet wynosi od 12 do 16 g/dl.

• Norma hemoglobiny dla kobiet ciężarnych wynosi od 11,5 do 13,5 g/dl.

• Norma hemoglobiny dla dorosłych mężczyzn wynosi od 13 do 18 g/dl.

• Norma hemoglobiny dla noworodków wynosi od 15 do 24 g/dl.

• Norma hemoglobiny dla dzieci w wieku do 2 lat wynosi od 10,4 do 14 g/dl.

• Norma hemoglobiny dla dzieci w wieku od 2 do 9 lat wynosi od 11,5 do 14,5 g/dl.

• Norma hemoglobiny dla chłopców w wieku od 10 do 17 lat wynosi od 12,5 do 16 g/dl.

• Norma hemoglobiny dla chłopców w wieku od 10 do 17 lat wynosi od 12 do 15 g/dl.

Delikatnie obniżona hemoglobina jest wskazaniem do dalszej diagnostyki i wprowadzenia zmian w stylu życia i diecie. Kiedy do szpitala? Hemoglobina na poziomie poniżej 6,5 g/dl jest uznawana za stan zagrażający zdrowiu i życiu, dlatego wymaga podjęcia szybkiej interwencji i działania leczniczego.

Niski poziom hemoglobiny – przyczyny

Co oznacza niska hemoglobina? Odpowiedzi na to pytanie jest bardzo wiele. Może być to konsekwencją nieprawidłowego odżywiania, np. stosowania bardzo restrykcyjnej diety odchudzającej, a także diety ubogiej w żelazo. Zdarza się też, że wynik poniżej normy jest oznaką poważnego problemu zdrowotnego. Przy jakich chorobach spada hemoglobina?

• Anemia (niedokrwistość) – może być spowodowana złą dietą, obfitym krwawieniem, a także zaburzeniami wchłaniania,

• Choroby nerek – nerki produkują erytropoetynę, czyli hormon stymulujący produkcję erytrocytów, dlatego problemy w ich funkcjonowaniu niemal zawsze wiążą się ze spadkiem hemoglobiny,

• Choroby nowotworowe – nowotwory szpiku mogą powodować spadek hemoglobiny, ponieważ to w nim produkowane są krwinki,

• Stany zapalne jelit – na poziom hemoglobiny wpływa ilość składników pokarmowych dostarczanych z diety takich jak żelazo, witaminy z grupy B, witamina A i witamina C, dlatego ich zapalenia lub uszkodzenia powodujące zaburzenia wchłaniania często manifestują się niskim poziomem hemoglobiny,

• Utrata krwi – przebyty uraz, operacja, a także obfite miesiączki mogą obniżać ilość hemoglobiny we krwi.

Niski poziom hemoglobiny – objawy

Objawy niskiego poziomu hemoglobiny niestety nie są specyficzne i łatwo je zbagatelizować lub przegapić. Warto być jednak wyczulonym na następujące sygnały płynące z organizmu:

• Osłabienie,

• Senność,

• Spadek koncentracji,

• Pogorszenie pamięci,

• Bladość i suchość skóry,

• Spadek wydolności fizycznej,

• Wypadanie włosów,

• Kruchość i łamliwość paznokci.

Co zbadać przy niskiej hemoglobinie?

Niski poziom hemoglobiny to sygnał, że w organizmie dzieje się coś niepokojącego. Warto jednak podkreślić, że w większości przypadków samo badanie tego jednego parametru nie jest wystarczające do postawienia konkretnej diagnozy. Hemoglobinę najczęściej ocenia się razem z całą morfologią, dodatkowo lekarz może zlecić inne badania w celu pogłębienia diagnostyki, takie jak zbadanie poziomu:

• Ferrytyny – nazywana jest magazynem żelaza, a jej poziom warto zbadać w przypadku podejrzenia niedoboru tego składnika,

• CRP – to marker stanu zapalnego, który zaleca się oznaczyć u osób z podejrzeniem chorób zapalnych np. jelit lub żołądka,

• Witaminy B12 i witaminy B9 (kwas foliowy) – są niezbędne do prawidłowej budowy i funkcjonowania czerwonych krwinek, a ich niedobór może powodować anemię i spadek hemoglobiny.

Niski poziom hemoglobiny – co jeść?

Jeśli niski poziom hemoglobiny jest konsekwencją niedoborów pokarmowych, warto wprowadzić pewne zmiany w swojej diecie. Przede wszystkim należy skupić się na dostarczeniu odpowiednich ilości żelaza, witaminy B12 oraz witaminy B9. Dodatkowo należy umiejętnie komponować posiłki, tak aby znajdowało się w nich jak najwięcej produktów zwiększających wchłanianie wymienionych składników, a jak najmniej tych, które obniżają ich biodostępność. Poznaj najważniejsze zasady diety przy niskiej hemoglobinie.

• Włącz do diety produkty bogate w żelazo. To przede wszystkim produkty pochodzenia zwierzęcego takie jak mięso, jaja i wątróbka.

• Roślinne źródła żelaza to nasiona roślin strączkowych, zielone warzywa, pełnoziarniste zboża i pestki dyni. Przyswajalność tego składnika w formie roślinnej jest jednak niższa niż z produktów odzwierzęcych. Dlatego osoby na dietach wegetariańskich lub wegańskich są szczególnie narażone na niedobór żelaza.

• Witamina C zwiększa wchłanianie żelaza, dlatego w każdym posiłku należy uwzględnić jej dobre źródła, czyli świeże warzywa i owoce. Świetnie sprawdzi się m.in. czerwona papryka, natka pietruszki, pomarańcze, kiwi, truskawki.

• Negatywny wpływ na biodostępność żelaza mają polifenole obecne w kawie oraz herbacie, dlatego osobom z niską hemoglobiną zaleca się ich ograniczenie. Ważne jest też zachowanie minimum 1-1,5 h odstępu między tymi napojami a posiłkiem.

• Warto jeść kiszonki i fermentowane produkty mleczne. Kiszona kapusta i ogórki, jogurty, kefiry oraz maślanki zwiększają wchłanianie żelaza, a także pozytywnie wpływają na pracę jelit, w których zachodzą procesy wchłaniania. Dobrze sprawdza się też zakwas z buraka.

• Do diety należy włączyć też produkty zawierające kwas foliowy. To przede wszystkim zielone warzywa i owoce np. szparagi, sałata, natka pietruszki. Są one szczególnie polecane kobietom w ciąży, ponieważ kwas foliowy zmniejsza ryzyko nie tylko spadku hemoglobiny, ale też wad cewy nerwowej.

• Kolejną ważną witaminą jest witamina B12. Niestety występuje wyłącznie w produktach odzwierzęcych, takich jak mięso, ryby, jajka, nabiał. Dlatego weganie i wegetarianie powinny dostarczać ją z suplementów, ponieważ ich dieta nie zapewnia tego składnika.

Sprawdź też nasz artykuł „W czym jest żelazo?”, dzięki któremu dowiesz się więcej o prawidłowym bilansowaniu diety.

Jak podnieść poziom hemoglobiny we krwi? Leczenie

Zdarza się, że naturalne metody i zmiany w diecie okażą się niewystarczające. Wtedy lekarz może zadecydować o włączeniu suplementacji żelaza. Nie zaleca się robić tego na własną rękę, ponieważ preparaty z żelazem przyjmowane bez wskazań medycznych mogą powodować wiele skutków ubocznych. Natomiast u osób, u których niska hemoglobina jest konsekwencją chorób przewlekłych konieczne jest ich zdiagnozowanie i leczenie przyczynowe. Przykładowo, jeśli rozpoznane zostało zapalenie żołądka wywołane Helicobacter pylori, samo zwiększenie podaży żelaza i witamin nie będzie wystarczające, ponieważ niska hemoglobina jest konsekwencją aktywnych zaburzeń wchłaniania. Pierwszym krokiem powinno być więc leczenie farmakologiczne i dietetyczne ukierunkowane na eradykację bakterii i regenerację błony śluzowej.

Skutki nieleczonej niskiej hemoglobiny

Za niski poziom hemoglobiny może wpływać na jakość i komfort życia.

• Osłabienie, spadek wydolności, zaburzenia pamięci i koncentracji negatywnie odbijają się na życiu prywatnym i zawodowym. Jeśli problem i jego przyczyna nie zostaną rozpoznane odpowiednio wcześnie, stan może się nasilać, a w skrajnych przypadkach osiągać wartości krytyczne wymagające hospitalizacji i długotrwałego leczenia.

• Szczególnie niebezpieczny jest niski poziom hemoglobiny w ciąży. Anemia u przyszłej mamy może wpływać na przebieg ciąży i rozwój dziecka. Zbyt niski poziom hemoglobiny zwiększa też ryzyko powikłań okołoporodowych m.in. porodu przedwczesnego i poronienia, a także zaburzeń wzrostu wewnątrzmacicznego płodu.

Podsumowanie

Niska hemoglobina to powszechny problem, który może być konsekwencją stosowania nieprawidłowej diety ubogiej w żelazo, witaminę C i witaminy z grupy B. Zdarza się, że jest objawem toczących się w organizmie stanów chorobowych m.in. aktywnych stanów zapalnych i zaburzeń wchłaniania. Kluczowe w procesie leczenia jest znalezienie przyczyny i działanie u podstaw. Dieta powinna obfitować w produkty bogate w żelazo i witaminę C, kiszonki, warzywa i owoce, a także ograniczać spożycie kawy i herbaty. W większości przypadków osoby z niską hemoglobiną nie wymagają hospitalizacji, jednak jej krytyczny poziom poniżej 6,5 g/dl często wymaga pozostania w szpitalu i poddaniu się specjalistycznemu leczeniu.

Źródła:

1. Ahmed M., Ghatge M., Safo M. Hemoglobin: Structure, Function and Allostery, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32189307/ [dostęp: 12.12.2024]

1. Turner J., Parsi M., Badireddy M. Anemia, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK499994/ [dostęp: 12.12.2024]

1. Ianni C., McDowall M., Zuska I. Differential Diagnosis of Low Hemoglobin, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34033439/ [dostęp: 12.12.2024]

1. Freeman A., Rai M., Morando D. Anemia Screening, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29763080/ [dostęp: 12.12.2024]

1. Chaparro C., Suchdev P. Anemia epidemiology, pathophysiology, and etiology in low- and middle-income countries, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6697587/ [dostęp: 12.12.2024]

1. Gattas B., Ibetoh C., Stratulat E. The Impact of Low Hemoglobin Levels on Cognitive Brain Functions, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33312780/ [dostęp: 12.12.2024]