Dna moczanowa – objawy, przyczyny, leczenie i diagnostyka

Dna moczanowa, podagra, artretyzm – to określenia jednej z najdłużej znanych chorób. Pierwsze opisy towarzyszących jej dolegliwości pojawiały się już w czasach starożytnego Egiptu. Niestety, mimo upływu tysiącleci, liczba przypadków nie maleje, a wręcz przeciwnie – dna moczanowa jest najpowszechniejszą chorobą zapalną stawów u mężczyzn. Dowiedz się, jak się objawia.

Dna moczanowa, inaczej podagra – co to za choroba?

Co to jest dna moczanowa? To choroba stawów o charakterze zapalnym wywoływana przez odkładanie się w tkankach (najczęściej stawach) kryształów moczanu sodu. Rozwój dny przebiega następująco:

Okres bezobjawowej hiperurykemii (zwiększonego stężenia kwasu moczowego we krwi),
Ostry napad zapalenia stawów,
Okres między atakami,
Dna przewlekła.

Podagra często współistnieje z innymi chorobami cywilizacyjnymi, m.in.:

Nadciśnieniem tętniczym,
Chorobą niedokrwienną serca,
Otyłością,
Cukrzycą,
Zaburzeniami gospodarki lipidowej.

Dna moczanowa – przyczyny

Za powstawanie dny moczanowej odpowiada proces krystalizacji kwasu moczowego, który albo jest produkowany w nadmiernej ilości, albo niedostatecznie wydalany z organizmu. Co jednak ważne, zbyt wysoki poziom kwasu moczowego nie oznacza automatycznie podagry. Artretyzm rozwinie się tylko u jednej na pięć osób z hiperurykemią. Nie udało się wyjaśnić, dlaczego u niektórych dojdzie do procesu chorobowego, a u innych nie. Czynniki ryzyka zwiększające prawdopodobieństwo to:

Obciążenie genetyczne (zaburzenia w metabolizmie kwasu moczowego),
Płeć męska (ok. 7 razy więcej przypadków niż u kobiet),
Wiek powyżej 30 lat,
Menopauza,
Dieta wysokopurynowa,
Nadużywanie alkoholu (głównie piwa i mocnych trunków),
Zespół metaboliczny,
Leki zwiększające stężenie kwasu moczowego (aspiryna w dawce powyżej 2 g/dziennie, cyklosporyna, preparaty moczopędne),
Odwodnienie,
Zakażenia,
Niektóre nowotwory.

Czy dna moczanowa jest dziedziczna? Trudno to jednoznacznie stwierdzić, ponieważ podagra ma wiele przyczyn. Przypadki artretyzmu w rodzinie zwiększają jednak ryzyko zachorowania. Poza tym niektóre mutacje genetyczne negatywnie wpływają na transport kwasu moczowego w organizmie.

Dna moczanowa – objawy

Jak się objawia dna moczanowa?

Po okresie utajonej hiperurykemii dochodzi nagle do ataku zapalnego w pojedynczym (najczęściej) stawie – podstawie palucha lub innych stawach stopy, kolanie, barku, palcach rąk, rzadziej w pozostałych częściach ciała. Z reguły objawy dotyczą jednego stawu, ale może też wystąpić zapalenie kilku stawów jednocześnie. Zdarza się również, że atak „przenosi się” na kolejne stawy.
Bardzo silny ból z obrzękiem zazwyczaj zaczyna się w nocy albo nad ranem i nasila przez kilkanaście godzin. Wielu pacjentów określa go jako trudny do zniesienia.
Poza tym skóra na zajętym stawie staje się zaczerwieniona, gorąca i łuszcząca.
Atakowi często towarzyszą gorączka z dreszczami i poczucie ogólnego rozbicia.
Po jakim czasie ustępuje dna moczanowa? Objawy mijają w ciągu kilku dni (do ok. dwóch tygodni), nawet bez leczenia. Nie oznacza to jednak ustąpienia choroby, ale przejście w okres międzynapadowy. Bez terapii ataki będą występować częściej i obejmą więcej stawów, a w końcu dojdzie do rozwoju dny przewlekłej.

Faza przewlekła następuje po kilkunastu latach od pierwszego napadu. Objawy towarzyszą choremu przez cały czas, choć zazwyczaj w mniejszym nasileniu. Złogi moczanów niszczą chrząstkę i tkankę kostną, powodując powstawanie nadżerek. Uszkodzeniu ulegają również ścięgna i więzadła otaczające chory staw, co prowadzi do jego deformacji i niesprawności.

Poza tym złogi w postaci guzków dnawych odkładają się w innych miejscach, np. na małżowinach usznych, skórze rąk i stóp, a także w narządach wewnętrznych (wymagają wtedy różnicowania z innymi chorobami). Jeśli są na tyle duże, że uciskają okoliczne nerwy, mogą wymagać usunięcia operacyjnego (np. w przypadku zespołu cieśni kanału nadgarstka). Czasami z wnętrza zmian wydobywa się wydzielina, która przypomina mokrą kredę. Zdarzają się również bolesne zapalenia guzków.

Dna moczanowa – badania i diagnostyka

Napad objawów wskazujących na toczący się w stawie stan zapalny wymaga pilnego kontaktu z lekarzem w celu postawienia diagnozy (podobnie manifestuje się np. zakażenie stawu). Jeśli lekarz rozpozna dnę moczanową (na podstawie symptomów, przebiegu i czynników ryzyka), należy pozostawać pod stałą opieką reumatologa. Badania, które zleca specjalista, to m.in.:

Oznaczenie stężenia kwasu moczowego we krwi (choć w fazie ataku nie zawsze występuje hiperurykemia),
Oznaczenie dobowej utraty kwasu moczowego z moczem (u pacjentów młodych lub ze współistniejącą kamicą moczową),
Ocena płynu stawowego pod mikroskopem (badanie płynu stawowego),
Zdjęcie RTG (uwidacznia nadżerki, zwężenie szczeliny stawowej i guzki dnawe),
USG stawów,
Badania różnicowe (np. pod kątem dny rzekomej, reumatoidalnego zapalenia stawów, zakażeń bakteryjnych).

Dna moczanowa – leczenie

Leczenie dny moczanowej polega głównie na łagodzeniu objawów w czasie ataku, a po jego ustąpieniu – na profilaktyce nawrotów.

Leczenie farmakologiczne

W fazie ataku dny moczanowej leczenie skupia się na zwalczaniu bólu i stanu zapalnego. Jeśli chodzi o leki na receptę, podaje się kolchicynę (po wykluczeniu przeciwwskazań) oraz niesteroidowe leki przeciwzapalne (najczęściej ketoprofen i ibuprofen w maksymalnych dawkach). Czasami też wprowadza się glikokortykosteroidy bezpośrednio do stawu, przy okazji pobierając płyn stawowy do badania. Po ustąpieniu zapalenia leczenie farmakologiczne obejmuje utrzymywanie niskiego poziomu kwasu moczowego (allopurynol lub febuksostat z niewielkimi dawkami kolchicyny i NLPZ).

Witamina B12 a dna moczanowa

Kolchicyna stosowana w leczeniu dny wpływa na zmniejszenie wchłaniania witaminy B12. Po konsultacji z lekarzem i wykluczeniu przeciwwskazań można wprowadzić suplementację naturalnymi preparatami, np. chlorellą. Właściwości chlorelli (wysoka zawartość witaminy B12) sprawiają, że ta alga znajduje zastosowanie we wspomaganiu terapii dny.

Ogólne zalecenia przy dnie moczanowej

Po zdiagnozowaniu dny moczanowej należy:

Utrzymywać prawidłową masę ciała za pomocą zbilansowanej diety i aktywności fizycznej,
Ograniczyć spożywanie pokarmów zwiększających poziom kwasu moczowego we krwi (fruktoza, mięso, podroby, rośliny strączkowe),
Rzucić palenie tytoniu i odstawić alkohol (zwłaszcza piwo i mocne trunki – wino nie wpływa na ryzyko rozwoju dny),
Regularnie kontrolować ciśnienie tętnicze oraz poziom glukozy i lipidów,
Jeśli współwystępuje kamica nerkowa, należy wypijać minimum 2 l płynów w celu nawodnienia organizmu. Można też wykorzystać lecznicze właściwości lubczyku i innych ziół o łagodnym działaniu moczopędnym.

Czy z dny moczanowej można się wyleczyć?

Czy dna moczanowa jest wyleczalna? Niestety, nie. Jednak leczenie objawowe przynosi ulgę większości pacjentom, a modyfikacja diety i stylu życia pomaga wydłużać okresy między ostrymi napadami tej choroby. Czynniki te dodatkowo zmniejszają prawdopodobieństwo rozwoju innych chorób cywilizacyjnych.

Jak rozwija się nieleczona dna moczanowa?

Dna moczanowa w zaawansowanej postaci prowadzi do nieodwracalnego uszkodzenia stawów i narządu ruchu. Kryształy pojawiają się również w innych organach, prowadząc do zaburzeń ich funkcjonowania (kamica moczowa, uszkodzenia nerek, guzki dnawe w tkankach miękkich). A ponieważ artretyzmowi często towarzyszą inne poważne schorzenia, nieleczona choroba może skończyć się znaczną niepełnosprawnością.

Dna moczanowa – jak leczyć i zapobiegać? Podsumowanie

Dna moczanowa kiedyś była nazywana chorobą bogatych ludzi, ponieważ ryzyko jej rozwoju zwiększał dostęp do dóbr luksusowych – mięsa i alkoholu. Dzisiaj dotyka 1-2% ludzi, niezależnie od statusu społecznego. Na napad dny istnieją skuteczne leki, a kolejnym atakom da się dość skutecznie zapobiec, przede wszystkim wprowadzając zdrowy tryb życia i zbilansowaną dietę (jeśli nie występują wrodzone zaburzenia metabolizmu kwasu moczowego).

Źródła: