Zespół jelita drażliwego to coraz częściej spotykany problem. Daje bardzo uporczywe, nieprzyjemne objawy, które negatywnie wpływają na jakość i komfort codziennego życia. Podstawą leczenia tej przypadłości jest dieta low fodmap, ograniczająca produkty bogate w składniki nasilające symptomy jelitowe. Jej prawidłowe zastosowanie przynosi ulgę u dużej części pacjentów i umożliwia powrót do zdrowia i dobrego samopoczucia.
Zasady diety przy zespole jelita drażliwego
Jaka dieta przy zespole jelita drażliwego jest najlepsza? Podstawową formę leczenia stanowi protokół żywieniowy low fodmap. Składa się on z 3 etapów: eliminacji, reintrodukcji oraz indywidualizacji.
Podstawową zasadą diety przy zespole jelita drażliwego jest ograniczenia produktów bogatych w fodmap czyli fermentujące oligo- di- i monosacharydy oraz poliole. Substancje te mogą powodować nasilenie objawów m.in. poprzez wzrost produkcji gazów przez bakterie jelitowe oraz działanie osmotyczne.
Warto jednak podkreślić, że dieta w zespole jelita drażliwego nie powinna być stosowana przez całe życie. Dieta low fodmap jest dietą leczniczą, stosowaną w określonym celu przez konkretny czas – najczęściej maksymalnie 5 tygodni. Po pierwszej fazie eliminacyjnej należy stopniowo rozszerzać dietę o nowe grupy produktów.
Czy można całkowicie wyleczyć zespół jelita drażliwego? Dieta bardzo w tym pomaga, jednak jest to choroba przewlekła, która może nawracać. Dlatego oprócz zmian w żywieniu należy zadbać też o sen, umiarkowaną, regularną aktywność fizyczną, unikanie stresu i wprowadzenie technik relaksacyjnych.
Produkty zalecane w diecie IBS
Co jeść na diecie na zespół jelita drażliwego? Poniżej znajduje się lista produktów dozwolonych na diecie low fodmap. Pamiętaj jednak, że sposób żywienia zawsze należy dopasować indywidualnie.
Dieta dla osób z zespołem jelita drażliwego może zawierać produkty, takie jak:
· chude produkty mleczne bez laktozy,
· chude, dobrej jakości mięso,
· ryby,
· zboża bezglutenowe np. ryż, kasza jaglana, mąka kukurydziana, quinoa,
· cytrusy i owoce jagodowe,
· niektóre warzywa m.in. marchew, pomidory, papryka, pietruszka, rukola, rzodkiewka, ziemniaki,
· orzechy w ograniczonych ilościach.
Dieta zalecana w zespole jelita drażliwego to nie tylko dieta low fodmap, ale również dieta lekkostrawna. Ważny jest zatem sposób obróbki kulinarnej. Warto ograniczyć smażenie i przygotowywać posiłki gotowane, duszone lub pieczone.
Produkty zakazane i wywołujące objawy IBS
Dieta w zespole jelita wrażliwego ma za zadanie zmniejszyć objawy takie jak gazy, wzdęcia, bóle brzucha, biegunki i zaparcia. W tym celu zalecane jest ograniczenie produktów bogatych w fodmap oraz ciężkostrawnych. Produkty te to m.in.:
· warzywa cebulowe,
· warzywa krzyżowe,
· szparagi i karczochy,
· buraki,
· nasiona roślin strączkowych,
· jabłka, gruszki, mango, awokado, brzoskwinie,
· produkty mleczne,
· słodziki np. ksylitol, maltitol, sorbitol,
· miód.
Zalecane jest również ograniczenie kofeiny i alkoholu.
Dieta FODMAP w zespole jelita drażliwego
Sposób żywienia może się przyczyniać do zaostrzenia lub załagodzenia objawów jelitowych. Najlepsza dieta na zespół jelita drażliwego to dieta low fodmap. Potwierdzają to liczne badania i obserwacje kliniczne. Ten model żywienia przyczynia się m.in. do:
· zmniejszenia ogólnych objawów IBS,
· zmniejszenia natężenia bólów brzucha,
· zmniejszenia nasilenia wzdęć,
· poprawy rytmu wypróżnień.
Należy jednak pamiętać, że jest to dieta trudna i obarczona ryzykiem powikłań przy nieprawidłowym stosowaniu. Dlatego pacjenci z zespołem jelita drażliwego powinni być objęci stałą opieką dietetyka.
Dieta przy różnych postaciach IBS
Wyróżniamy 3 postacie IBS: zaparciowe, biegunkowe oraz mieszane. Dieta powinna być dopasowana do rodzaju choroby oraz dominujących objawów.
· Przy biegunce wskazane jest ograniczenie produktów o wysokiej zawartości błonnika oraz kofeiny.
· Jeśli zespół jelita drażliwego powoduje zaparcia, dieta powinna uwzględniać odpowiednie nawodnienie oraz spożycie dobrze tolerowanych form błonnika. Dobrze sprawdza się m.in. babka płesznik oraz kiwi.
U niektórych osób występuje jednocześnie refluks i zespół jelita drażliwego. Dieta powinna wtedy spełniać kryteria low fodmap, ale również ograniczać produkty wzmagające refluks, takie jak pikantne, słone, smażone potrawy, czekolada, kawa, czy pomidory i papryka.
Przykładowy jadłospis dla chorych na IBS
Aby ułatwić zrozumienie założeń dietoterapii warto poznać przykładową dietę w zespole jelita drażliwego oraz przepisy.
Śniadanie: jogurt białkowy z owocami
· skyr naturalny bez laktozy – 1 opakowanie (150 g)
· borówki – 1 garść (30 g)
· płatki owsiane bezglutenowe – 2 łyżki (15 g)
· orzechy włoskie – 5 sztuk
· cynamon – 2 szczypty
Płatki zalać gorącą wodą i odstaw aż zmiękną. Jogurt wymieszać z płatkami i cynamonem, dodać owoce i posiekane orzechy.
Obiad: łosoś pieczony z ryżem i surówką
· filet z łososia – 1 porcja (150 g)
· ryż biały – 4 łyżki (40 g)
· rukola – 1 garść (20 g)
· pomidorki koktajlowe – 1 garść (20 g)
· oliwa z oliwek – 1 łyżeczka
Łososia upiec w piekarniku. Ryż ugotować według instrukcji na opakowaniu. Rybę podawać z ryżem i sałatką z rukolą, pomidorków i oliwy.
Kolacja: grzanki bezglutenowe z wędliną
· pieczywo z mąki gryczanej – 2 kromki
· serek do smarowania bez laktozy – 2 łyżki
· wędlina drobiowa – 4 plastry
· rzodkiewka – 2 sztuki
· ogórek – 1 sztuka
Pieczywo podpiec w tosterze, piekarniku lub suchej patelni. Posmarować serkiem, dodać wędlinę i warzywa.
Bibliografia:
1. Skuteczność diety o małej zawartości FODMAP u chorych z zespołem jelita drażliwego, https://www.mp.pl/gastrologia/przegladbadan/288746,skutecznosc-diety-o-malej-zawartosci-fodmap-u-chorych-z-zespolem-jelita-drazliwego [dostęp: 21.02.2025]
2. Idzik M. Wpływ diety low FODMAP na redukcję objawów zespołu jelita drażliwego oraz zmiany składu mikrobioty jelitowej u osób chorych – przegląd aktualnych badań. Choroby układu pokarmowego w POZ, 2020 [dostęp: 21.02.2025]
3. Patel N., Shackelford K. Irritable Bowel Syndrome. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK534810/ [dostęp: 21.02.2025]
Podziel się artykułem ze znajomymi
