„Woda w płucach” to termin używany potocznie, który określa nagromadzenie różnych płynów w obrębie struktur anatomicznych płuc. Opisywanie tego stanu językiem medycznym wymaga większej precyzji, zarówno jeśli chodzi o miejsce występowania patologii, jak i jej mechanizm. Co więc kryje się pod tym pojęciem? Jak rozpoznać i leczyć dolegliwość? Ile się żyje z „wodą w płucach”? Wyjaśniamy.
Co oznacza „woda w płucach”?
Co to znaczy „woda w płucach”? Płuca to skomplikowany organ, którego budowę można omawiać na wielu poziomach, jednak w kontekście płynów ważne są następujące elementy:
● Opłucna – cienka błona z jednej strony przylegająca do płuc (blaszka trzewna opłucnej /opłucna płucna), a z drugiej do struktur wewnątrz klatki piersiowej (blaszka/opłucna ścienna). Między blaszkami znajduje się jama opłucnej wyścielona nabłonkiem surowiczym – tkanką wydzielającą płyn surowiczy i zapewniającą naturalny poślizg blaszek w czasie oddychania. U zdrowego człowieka tego płynu jest niewiele, ok. 5-15 ml, ale przy zaburzonym procesie wchłaniania i produkcji może się go zebrać nawet ponad 1500 ml (Olesiewicz i wsp., 2017). Ten nadmiar płynu w opłucnej powoduje różne dolegliwości i jest jednym z rodzajów „wody w płucach”,
● Pęcherzyki płucne – najmniejsze jednostki wymiany gazowej zbudowane z pojedynczej warstwy komórek i otoczone siecią naczyń włosowatych. W normalnych warunkach są praktycznie „suche”, ale ze względu na zamkniętą budowę mogą stać się „pojemnikami na płyn”, co prowadzi do bardzo niebezpiecznego obrzęku płuc, czyli potocznie „wody w płucach”,
● Naczynia krwionośne i limfatyczne – oplatają każdy element płuc. Biorą udział m.in. w wymianie gazowej, transporcie składników odżywczych i odpowiedzi immunologicznej, a także regulują gospodarkę płynami (dostarczają również tych „nadprogramowych”, gromadzących się w jamie opłucnej i pęcherzykach).
Woda w płucach: przyczyny i mechanizm gromadzenia się płynów
Skąd się bierze woda w płucach? W każdym przypadku mechanizm i przyczyny są inne. Zestawiono je w tabeli poniżej.
|
Rodzaj płynu |
W jamie opłucnej |
W pęcherzykach płucnych |
|
Przesięk – zaburzenia ciśnienia w naczyniach krwionośnych, ale bez uszkodzenia ścian. Wodnisty, klarowny płyn o małej zawartości białka, bez komórek zapalnych i enzymów |
Niewydolność serca, marskość wątroby, zespół nerczycowy, zatorowość płucna |
Obrzęk płuc kardiogenny, z powodu zwiększonego ciśnienia w naczyniach płucnych (np. niewydolność serca) |
|
Wysięk – uszkodzenia ścian naczyń krwionośnych lub stan zapalny. Mętny i gęsty, może być też ropny i krwisty (z domieszką krwi) o wysokiej zawartości białka, komórek zapalnych i enzymów, a także podwyższonym stężeniem LDH (dehydrogenazy mleczanowej) |
Zapalenia, infekcje (np. gruźlica), zatorowość płucna, choroby autoimmunologiczne, choroby trzustki, nowotwory (rak płuca, rak sutka, międzybłoniak opłucnej, chłoniak, przerzuty do opłucnej z innych nowotworów) |
Obrzęk płuc niekardiogenny, czyli uszkodzenie bariery naczyniowej (np. ARDS, czyli zespół ostrej niewydolności oddechowej, sepsa, wdychanie toksyn, infekcje) |
|
Chłonka (chłonkotok) – uszkodzenie naczyń limfatycznych albo przewodu piersiowego. Mleczny, z dużą ilością tłuszczów (trójglicerydów i chylomikronów), białek |
Uszkodzenie przewodu piersiowego w wyniku urazów, operacji itp., nowotwór, nadciśnienie w układzie żylnym |
Bardzo rzadko – np. nowotwory płuca |
|
Krew (krwiak, krwotok) – uszkodzenie dużych naczyń krwionośnych |
Krwiak opłucnej po urazach, operacjach, pęknięcie tętniaka aorty piersiowej, koagulopatie |
Krwotok płucny (np. gruźlica, nowotwory, zapalenie naczyń) |
Woda w płucach: objawy
Objawy obrzęku płuc zazwyczaj pojawiają się nagle i mają duże nasilenie. Należą do nich:
● Ciężka duszność,
● Kaszel, często z odkrztuszaniem różowej, pienistej wydzieliny,
● Świsty i trzeszczenia w płucach,
● Niskie ciśnienie (w ciężkich przypadkach).
Objawy gromadzenia się płynu w opłucnej zależą od jego ilości. Głównie to ograniczenie ruchomości klatki piersiowej (po stronie nagromadzenia płynu). Pacjent może odczuwać dolegliwości o różnym nasileniu – od lekkich duszności po przesunięcie narządów wewnętrznych, silne bóle i asymetrię klatki piersiowej.
Woda w płucach: badania, które pomagają ustalić diagnozę
Lekarz musi ustalić, dlaczego zbiera się woda w płucach. Najczęściej przeprowadza się:
● Badanie osłuchowe. Obrzęk płuc powoduje typowe zmiany osłuchowe nad płucami (wilgotne rzężenia), a płyn w opłucnej – ściszone, całkiem całkowicie, szmery oddechowe po stronie wysięku.
● RTG klatki piersiowej. Obrzęk wygląda jak obustronne zamglenia („skrzydła motyla”), a płyn w opłucnej – zacienienie dolnych partii płuc.
Inne użyteczne badania to USG, tomografia komputerowa i analiza pobranego płynu. Wszystkie te badania pozwalają na odkrycie, od czego zbiera się woda w płucach i stanowią wskazówkę, jak leczyć dolegliwość.
Woda w płucach: leczenie i profilaktyka
Woda w płucach może być stanem nagłym albo pojawiającym się stopniowo. Tak czy inaczej, wymaga terapii. Jak pozbyć się wody w płucach? Największe znaczenie ma leczenie przyczyny, czyli choroby podstawowej i profilaktyka sezonowych infekcji (np. szczepienia ochronne na grypę). W przypadku obrzęku płuc stosuje się m.in. tlenoterapię, wentylację mechaniczną, a przy wystąpieniu płynu w opłucnej – nakłucie i drenaż. Przy przewlekłych chorobach układu krążenia lekarz może zalecić preparaty na wzmocnienie serca i naczyń.
A czy „woda w płucach” jest wyleczalna? Głównie zależy to od tego, czy wyleczalna jest choroba podstawowa. Obrzęk płuc może całkowicie ustąpić, choć zazwyczaj występuje u osób z licznymi, poważnymi chorobami współistniejącymi, co utrudnia leczenie. Wysięk do opłucnej to w wielu przypadkach stan całkowicie odwracalny (np. infekcje, stany zapalne), a w innych (np. nowotwory) – nie. W chorobach przebiegających z przesiękiem zastosowanie leczenia często skutkuje wchłonięciem się płynu, jednak możliwy jest nawrót, np. w czasie zaostrzenia choroby.
Czy woda w płucach jest groźna? Skutki i powikłania
Czy woda w płucach jest niebezpieczna? Tak, choć skutki zależą od mechanizmu i rozległości zjawiska.
● Obrzęk płuc to najczęściej stan nagły i ostry, w którym występuje bezpośrednie zagrożenie życia ze względu na zaburzenie wymiany gazowej.
● W przypadku gromadzenia się płynu w opłucnej skutki i powikłania zależą głównie od jego ilości. Nasilenie i niebezpieczeństwo symptomów jest różne – od braku objawów po zagrożenie niewydolnością oddechową. Mimo że często płyn całkowicie znika, istnieje ryzyko pojawienia się zrostów utrudniających ruchomość płuc, powodujących przewlekły ból i zwiększających ryzyko infekcji.
Woda w płucach: rokowania
Jak długo żyje się z wodą w płucach? Obrzęk płuc w ostrej postaci (np. przy zawale serca, ARDS) bez szybkiej interwencji może skończyć się śmiercią w ciągu kilku godzin albo dni. Z kolei u chorych z przewlekłą niewydolnością serca, którzy cierpią na epizody obrzęku płuc, rokowanie zależy od zaawansowania choroby serca i skuteczności jej leczenia. Warto kontrolować saturację (sprawdzają się do tego pulsoksymetry) i szybko reagować, gdy jej poziom spadnie poniżej normy.
Jeśli chodzi o rokowania przy płynie w opłucnej, wszystko zależy od przyczyny. Dolegliwość o podłożu infekcyjnym mija po wdrożeniu skutecznej terapii, a sam płyn może się wchłonąć nawet samoistnie. Niektórzy pacjenci żyją z przewlekłym wysiękiem lub przesiękiem przez wiele lat (przy kontrolowaniu i leczeniu choroby podstawowej).
A co wtedy, gdy za gromadzenie się płynu odpowiada częsta (i, niestety, najmniej napawająca optymizmem) przyczyna wody w płucach: nowotwór? Rokowania w takiej sytuacji nie są dobre. Objaw świadczy o znacznym stopniu zaawansowania choroby. W zależności od typu histologicznego i stadium pacjenci przeżywają średnio 4-9 miesięcy.
Woda w płucach: odpowiedzi na częste pytania
Poniżej publikujemy wyjaśnienie kilku dodatkowych kwestii związanych z wodą w płucach.
● Czy woda w płucach to rak? Nie, choć nowotwory mogą powodować gromadzenie się płynu w płucach.
● Skąd woda w płucach u starszej osoby? Najczęściej wynika z niewydolności serca i układu krążenia.
Woda w płucach: podsumowanie
Woda w płucach nie jest terminem ani poprawnym, ani precyzyjnym. Z medycznego punktu widzenia oznacza nagromadzenie się płynów w drogach oddechowych – w pęcherzykach płucnych (obrzęk płuc) albo w jamie opłucnej (płyn w opłucnej). Stan ten jest niebezpieczny i wymaga diagnostyki oraz leczenia.
Źródła
- Zasowska-Nowak A., Płyn w jamie opłucnej w przebiegu choroby nowotworowej, 2019. https://www.termedia.pl/Plyn-w-jamie-oplucnej-w-przebiegu-choroby-nowotworowej%2C59%2C39943%2C1%2C0.html. [dostęp: 10.02.2025]
- Olesiewicz T., Knapp M., Tycińska A., Sawicki R., Lisowska A., Zastosowanie ultrasonografii przezklatkowej płuc w różnicowaniu kardiologicznych i niekardiologicznych przyczyn duszności, 2017. https://journals.viamedica.pl/folia_cardiologica/article/view/FC.2017.0086/44093. [dostęp: 10.02.2025]
- Marczak J., Majewski S., Płyn w jamie opłucnej (hydrothorax). https://podyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/1030,plyn-w-jamie-oplucnej-hydrothorax. [dostęp: 10.02.2025]
- Karkosz A., Obrzęk płuc, 2020. https://www.mp.pl/pacjent/objawy/227313,obrzek-pluc. [dostęp: 10.02.2025]
- Witkiewicz I., Wiercińska M., Płyn w jamie opłucnej, 2022. https://www.mp.pl/pacjent/objawy/150597,plyn-w-jamie-oplucnej. [dostęp: 10.02.2025]
Podziel się artykułem ze znajomymi
