Witamina E – występowanie, działanie i właściwości

Witamina E to silny antyoksydant o fundamentalnym znaczeniu dla zdrowia i urody. Chroni komórki przed uszkodzeniem i wspiera prawidłowe funkcjonowanie wielu układów w organizmie. Nie bez przyczyny nazywana jest „witaminą młodości" i „eliksirem młodości".

Czym jest witamina E?

Witamina E to nie pojedynczy związek, lecz grupa ośmiu pokrewnych substancji zwanych tokoferolami i tokotrienolami. Występują one w formach: alfa, beta, gamma i delta. Najważniejszą i najaktywniejszą biologicznie formą jest alfa-tokoferol, który wykazuje największe powinowactwo do specjalnych transporterów (αTTP) znajdujących się w wątrobie człowieka.

Nazwa tej witaminy ma ciekawą etymologię - termin "tokoferol" pochodzi od greckich słów "tocos" (urodzić) i "pherein" (nieść), co można przetłumaczyć jako "ten, który daje siłę do rodzenia". Nie jest to przypadkowe skojarzenie - witamina E została odkryta w latach 20. XX wieku przez naukowców z Uniwersytetu Kalifornijskiego podczas badań nad płodnością.

Jako witamina rozpuszczalna w tłuszczach, posiada kilka charakterystycznych cech:

●      jest magazynowana w tkance tłuszczowej organizmu;

●      najlepiej wchłania się wraz z pokarmami zawierającymi tłuszcze;

●      może ulegać rozkładowi pod wpływem wysokich temperatur i procesów przetwarzania żywności;

●      około 60-70% witaminy E jest wydalane z organizmu każdego dnia.

Unikalną właściwością tej witaminy jest jej zdolność do głębokiej penetracji struktur komórkowych. Jedna cząsteczka tokoferolu może chronić nawet tysiąc cząsteczek kwasów tłuszczowych, co czyni ją wyjątkowo skutecznym przeciwutleniaczem.

Gdzie występuje witamina E?

Witamina E występuje naturalnie w wielu produktach spożywczych, szczególnie tych bogatych w tłuszcze roślinne. Według badań opublikowanych w Kosmetologii Estetycznej (2019), witamina E tylko częściowo zostaje przyswojona z pożywieniem - w większości nie wchłania się dobrze lub ulega szybkiemu wydaleniu. Dlatego tak ważne jest regularne spożywanie produktów bogatych w ten składnik.

Najlepsze naturalne źródła witaminy E to:

●      oleje roślinne: słonecznikowy, z zarodków pszenicy, rzepakowy, sojowy, kukurydziany;

●      orzechy i nasiona: migdały, orzechy laskowe i ziemne, pestki słonecznika, nasiona dyni, kiełki pszenicy;

●      warzywa i owoce: szpinak, brokuły, kapusta, pomidory, awokado, suszone morele.

Warto pamiętać, że zawartość witaminy E w produktach może się zmniejszać pod wpływem:

●      obróbki termicznej,

●      długotrwałego przechowywania,

●      kontaktu z wodą o wysokiej zawartości chloru,

●      ekspozycji na światło.

Jak wynika z badań przytoczonych w artykule "Zastosowanie witaminy E w kosmetologii", przy nieprawidłowym odżywianiu, zakłóceniach wchłaniania bądź przyjmowaniu używek (kofeina, nikotyna) oraz niektórych leków, może dochodzić do hipowitaminozy. Dlatego czasem konieczne jest uzupełnienie diety o suplementy lub stosowanie preparatów miejscowych zawierających witaminę E.

Właściwości witaminy E - na co pomaga?

Witamina E wykazuje szczególnie silne działanie antyoksydacyjne, co zostało potwierdzone w badaniach opublikowanych w czasopiśmie Kosmetologia Estetyczna (2019). Badania Evana i Wilfrieda Shute wykazały jej kluczową rolę w leczeniu chorób serca oraz regeneracji skóry u pacjentów z zaawansowaną plamicą (skazą krwotoczną) i akantocytozą (rzadką chorobą genetyczną).

Działanie przeciwutleniające:

●      neutralizuje wolne rodniki w organizmie;

●      chroni komórki przed stresem oksydacyjnym;

●      zapobiega utlenianiu związków tłuszczowych w błonach komórkowych;

●      chroni tłuszcze w błonach komórkowych przed uszkodzeniem przez wolne rodniki, zapobiegając kaskadzie szkodliwych reakcji chemicznych;

W układzie krwionośnym:

●      wzmacnia ściany naczyń krwionośnych;

●      chroni czerwone krwinki przed rozpadem;

●      przeciwdziała rozwojowi miażdżycy;

●      wspomaga prawidłowe krążenie krwi.

W układzie odpornościowym:

●      wzmacnia naturalne mechanizmy obronne organizmu;

●      wspomaga produkcję przeciwciał;

●      zmniejsza ryzyko wystąpienia stanów zapalnych;

●      przyspiesza proces gojenia ran.

W profilaktyce i leczeniu:

●      wspomaga leczenie zaburzeń mięśniowych;

●      pomaga w prewencji chorób serca;

●      może zmniejszać ryzyko rozwoju niektórych nowotworów;

●      wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego.

Szczególnie istotne jest współdziałanie witaminy E z innymi przeciwutleniaczami.  Najlepsze rezultaty osiąga się stosując kombinację witamin C i E. Jest to szczególnie ważne w kontekście ochrony przed promieniowaniem UVA, które stanowi 95% promieniowania ultrafioletowego docierającego do ziemi.

Witamina E na skórę i włosy

Badania opublikowane w Kosmetologii Estetycznej (2019) potwierdzają, że witamina E ma wyjątkowe właściwości w pielęgnacji skóry i włosów. Dobrze przenika przez naskórek i wbudowuje się w cement międzykomórkowy, zapewniając kompleksowe działanie pielęgnacyjne.

Działanie na skórę:

●      zapewnia odpowiednie odżywienie i poprawę elastyczności;

●      hamuje powstawanie stanów zapalnych;

●      działa przeciwobrzękowo i kojąco;

●      intensywnie nawilża;

●      wspomaga regenerację i gojenie;

●      wygładza zmarszczki i bruzdy;

●      minimalizuje blizny po skaleczeniach i operacjach;

●      redukuje przebarwienia.

Szczególną skuteczność witamina E wykazuje w profilaktyce fotostarzenia skóry oraz ochronie przed szkodliwym działaniem promieni UV. Substancja ta pomaga również w redukcji uszkodzeń DNA, które mogą prowadzić do zmian nowotworowych, a także znacząco wzmacnia naturalną barierę ochronną skóry.

Jak wykazano w badaniach, witamina E:

●      wbudowuje się w lipidowe struktury skóry;

●      podwyższa zdolność skóry do wiązania wody;

●      przyczynia się do poprawy jej elastycznej struktury;

●      wraz z witaminą A jest skuteczna w leczeniu trądziku i egzemy.

Co istotne, przy stosowaniu preparatów z witaminą E należy zwrócić uwagę na jej stężenie. Optymalne działanie kosmetyków występuje przy zawartości 1,5-3% witaminy E, choć niektóre preparaty mogą zawierać nawet 5%.

Maści z witaminą E i inne preparaty

Na rynku dostępne są różnorodne formy preparatów zawierających witaminę E. Wybierając produkt, należy zwrócić szczególną uwagę na jego stężenie i formę. Witamina E w kosmetykach często występuje w postaci octanu witaminy E, który jest stabilny i odporny na działanie światła oraz tlenu.

W aptekach i drogeriach znajdziemy preparaty doustne oraz do stosowania miejscowego. W przypadku suplementacji doustnej dostępne są kapsułki, tabletki i krople. Natomiast do pielęgnacji zewnętrznej stosuje się maści, kremy, olejki i serum wzbogacone witaminą E.

Szczególnie istotna jest forma witaminy E w preparatach kosmetycznych. Często występuje ona jako octan tokoferolu, który po wchłonięciu przez skórę ulega przekształceniu do aktywnej formy witaminy. W produktach promieniochronnych coraz częściej stosuje się również acetylosalicylan tokoferolu, który jest łatwo wchłaniany zarówno przez skórę, jak i przez włosy.

Przy wyborze kosmetyków z witaminą E warto pamiętać, że:

●      efektywne działanie występuje przy stężeniu 1,5-3% witaminy E;

●      niektóre preparaty mogą zawierać nawet 5% witaminy E;

●      niskie stężenia (poniżej 0,1%) służą głównie jako konserwant;

●      najlepsze efekty osiąga się łącząc witaminę E z innymi przeciwutleniaczami, szczególnie z witaminą C.

Zapotrzebowanie i dawkowanie witaminy E

Dzienne zapotrzebowanie na witaminę E różni się w zależności od wieku, płci i stanu fizjologicznego organizmu. Suplementacja witaminy E powinna być dostosowana do indywidualnych potrzeb organizmu.

Według aktualnych norm, dzienne zalecane spożycie dla dorosłego człowieka wynosi 8-10 mg. W przypadku kobiet w ciąży wzrasta do 10 mg, a podczas karmienia piersią do 11-12 mg. Dzieci w zależności od wieku powinny przyjmować od 6 do 8 mg dziennie.

Przy suplementacji witaminy E warto pamiętać o kilku istotnych zasadach. Ponieważ jest to witamina rozpuszczalna w tłuszczach, najlepiej wchłania się podczas posiłków zawierających zdrowe tłuszcze. Według badań opisanych w artykule "Zastosowanie witaminy E w kosmetologii", aż 60-70% witaminy E jest wydalane z organizmu każdego dnia, dlatego tak ważne jest jej regularne dostarczanie.

W przypadku stosowania maści z witaminą E lub innych preparatów miejscowych, kluczowe jest przestrzeganie zaleceń producenta dotyczących częstotliwości aplikacji. Najlepsze efekty osiąga się przy regularnym, długotrwałym stosowaniu. Witamina E na twarz najlepiej sprawdza się w preparatach o stężeniu 1,5-3%, które zapewniają optymalne działanie pielęgnacyjne.

Należy przy tym pamiętać, że skuteczność witaminy E zależy od wielu czynników, takich jak:

●      obecność odpowiedniej ilości tłuszczów w diecie;

●      prawidłowe funkcjonowanie układu pokarmowego;

●      współwystępowanie innych składników odżywczych;

●      indywidualne zapotrzebowanie organizmu.

Suplementy diety są szczególnie zalecane osobom z zaburzeniami wchłaniania tłuszczów oraz stosującym restrykcyjne diety.

Niedobór i nadmiar witaminy E

Niedobór witaminy E występuje stosunkowo rzadko, ponieważ jest ona obecna w wielu produktach spożywczych. Główne objawy niedoboru witaminy E to osłabienie mięśni, problemy z koncentracją oraz przedwczesne starzenie się skóry. Niedobór witaminy E wpływa również negatywnie na funkcjonowanie układu odpornościowego i może prowadzić do zwiększonej podatności na infekcje. Ponadto mogą wystąpić również:

●      zaburzenia widzenia,

●      kruchość ścian naczyń krwionośnych,

●      apatię i ogólne osłabienie,

●      zmiany skórne.

Choć witamina E uznawana jest za relatywnie bezpieczną, jej nadmiar również może być szkodliwy dla organizmu. Przedawkowanie witaminy E jest rzadkie, ale może wystąpić przy długotrwałej, nadmiernej suplementacji.

Skutki nadmiaru witaminy E to:

●      osłabienie mięśni,

●      zaburzenia widzenia,

●      zmęczenie,

●      problemy z krzepnięciem krwi,

●      bóle głowy,

●      nudności.

W przypadku stosowania maści z witaminą E lub preparatów do użytku zewnętrznego, ryzyko przedawkowania jest minimalne. Jednak przy długotrwałej suplementacji doustnej należy konsultować się z lekarzem i przestrzegać zalecanych dawek. Szczególną ostrożność powinny zachować osoby przyjmujące leki przeciwzakrzepowe, gdyż witamina E może wpływać na ich działanie.

Warto podkreślić, że najlepszym sposobem na utrzymanie prawidłowego poziomu witaminy E w organizmie jest zbilansowana dieta bogata w naturalne źródła tego składnika, uzupełniona w razie potrzeby odpowiednio dobranymi preparatami.

Bibliografia:

1. Czerwonka W., et al. (2019). Zastosowanie witaminy E w kosmetologii. Kosmetologia Estetyczna, 1/2019, vol. 8, 13-16.
2. Jurkowska S. (2007). Chemia surowców kosmetycznych. Wydanie II. Dąbrowa Górnicza: Ośrodek Informatyczno-Badawczy "Ekoprzem".
3. Milanovic B. (2016). Witamina E - co kryje świat tokoferoli? Świat Przemysłu Farmaceutycznego 3/2016, 112-116.