Wdowi garb: przyczyny i leczenie. Jakie ćwiczenia wykonywać?

Wdowi garb to widoczna zmiana sylwetki w górnej części pleców – nieprawidłowe wygięcie kręgosłupa w odcinku szyjno-piersiowym. Może być „tylko” wadą postawy, ale czasami wynika również z chorób układu kostno-mięśniowego czy zmian hormonalnych. I – mimo nazwy – wcale nie dotyczy jedynie kobiet. Co warto wiedzieć o tej dolegliwości? Jak pozbyć się wdowiego garbu? Wyjaśniamy.

Wdowi garb: co to jest i jak wygląda?

Wdowi garb to potoczne określenie deformacji w obrębie przejścia szyjno-piersiowego kręgosłupa (C7–Th1). W medycynie takie nadmierne wygięcie odcinka piersiowego opisuje się m.in. jako pogłębioną kifozę piersiową, zaburzenia postawy z wysunięciem głowy do przodu (ang. forward head posture, FHP) lub tłuszczowe zgrubienie typu bawoli kark (buffalo hump) – w zależności od przyczyn powstania i objawów towarzyszących.

Ogólnie można wyróżnić trzy typy wdowiego garbu, które na pierwszy rzut oka wyglądają tak samo albo bardzo podobnie, zwłaszcza dla pacjentów (niektórzy opisują go jako „bułka” lub „poduszka” na karku):

• Posturalny – zmieniona geometria kręgosłupa i napięcie mięśni,
• Tłuszczowy – miejscowe nagromadzenie tkanki tłuszczowej w okolicy karku,
• Mieszany – u części osób występuje i nieprawidłowa postawa, i skłonność do gromadzenia się tkanki tłuszczowej.

Wdowi garb: przyczyny

Powstawanie wdowiego garbu ma złożony charakter i wynika z:

• Niewłaściwej postawy ciała – długotrwałe pochylanie głowy do przodu, np. podczas pracy przy komputerze czy smartfonie, osłabia mięśnie karku i szyi oraz prowadzi do pogłębiania się kifozy piersiowej,
• Małej aktywności fizycznej – utraty siła mięśni oraz masy kostnej zwiększa ryzyko deformacji kręgosłupa,
• Osteoporozy i urazów kręgów – złamania kompresyjne kręgów najczęściej wywołują obniżenie wzrostu i garbienie się ciała,
• Niewłaściwego stylu życia – złe nawyki żywieniowe (niedobory wapnia i witaminy D), palenie tytoniu, nadmierne picie alkoholu czy przewlekły stres mogą nasilać utratę masy kostnej i osłabiać strukturę kręgosłupa,
• Przewlekłych chorób i przyjmowanych leków – niektóre choroby (np. reumatoidalne zapalenie stawów, zespół Cushinga, HIV z terapią antyretrowirusową) czy nadmiar glikokortykosteroidów (np. w wyniku przewlekłej terapii sterydowej) mogą sprzyjać zaburzeniom układu kostnego lub rozmieszczenia tkanki tłuszczowej.

Wdowi garb a hormony

Zaburzenia poziomu hormonów mają wpływ głównie na powstawanie garbu tłuszczowego, choć pośrednio także posturalnego.

• W zespole Cushinga zbyt wysoki poziom kortyzolu powoduje redystrybucję tkanki tłuszczowej – tłuszcz przenosi się z kończyn na kark, twarz i tułów.
• Podczas terapii antyretrowirusowej w HIV dochodzi do tzw. lipodystrofii – zaburzenia rozmieszczenia tkanki tłuszczowej o podłożu metabolicznym. Choć nie jest to choroba hormonalna, w jej przebiegu obserwuje się zmiany działania insuliny oraz hormonów tkanki tłuszczowej, co sprzyja odkładaniu tłuszczu w okolicy karku.
• Jeśli chodzi o garb posturalny, który częściej występuje u kobiet po menopauzie, spadek stężenia estrogenów zwiększa ryzyko osteoporozy, złamań kompresyjnych oraz osłabienia siły mięśniowej.

Czy wdowi garb boli? Objawy towarzyszące

Sam wdowi garb (w sensie zgrubienie na karku czy wygięcie kręgosłupa) nie powoduje ostrego bólu, ale jego obecność zmienia obciążenia kręgosłupa i mięśni. To prowadzi do różnych dolegliwości bólowo-napięciowych okolicy karku i pleców, ale również zaburza pracę innych układów (nerwowego, krążenia) oraz wpływa rujnująco na kondycję psychiczną. Pacjenci skarżą się m.in. na:

• Ból i sztywność karku oraz ramion,
• Parestezje i drętwienie (np. mrowienie w dłoniach czy palcach, związane z przeciążeniem nerwów szyjnych albo uczucie braku powietrza przy próbie głębokiego wdechu),
• Ograniczony zakres ruchu w odcinku szyjnym i piersiowym kręgosłupa,
• Bóle lędźwiowe (organizm kompensuje zmiany w odcinku szyjno-piersiowym, obciążając lędźwie, a to z czasem może prowadzić do bólu i napięć krzyża i lędźwi),
• Zawroty i bóle głowy,
• Problemy neurologiczne (np. trudności z koncentracją lub pamięcią),
• Zaburzenia oddechowe i krążenia (obniżenie wydolności oddechowej w wyniku ściśnięcia mięśni klatki piersiowej),
• Osłabienie mięśni (problemy z utrzymaniem prawidłowej postawy i łatwiejsze męczenie się przy wysiłku)
• Problemy psychospołeczne (widoczna deformacja sylwetki często obniża samoocenę, a chroniczny ból i dyskomfort sprzyjają zmęczeniu, obniżeniu nastroju, depresji).

Jak widać, wdowi garb nie jest jedynie problemem estetycznym – nieleczony wpływa na cały organizm.

Wdowi garb a ból głowy

Długotrwałe napięcie szyi i mięśni często prowadzi do bólów głowy (właśnie typu napięciowego) oraz migren. To jedne z najczęściej zgłaszanych dolegliwości – pacjenci mają dokuczliwe bóle karku z promieniowaniem do potylicy i głowy.

Wdowi garb: kiedy iść do lekarza?

Kiedy iść do lekarza z wdowim garbem? Najlepiej jak najszybciej po zauważeniu zgrubienia lub niewłaściwych nawyków związanych z postawą czy wystąpieniu bólu kręgosłupa i głowy. Diagnostyka zaczyna się zazwyczaj w gabinecie lekarza POZ, a następnie kontynuowana jest u ortopedy, fizjoterapeuty lub neurologa i polega na:

• Wywiadzie lekarskim – zebraniu informacji o wykonywanej pracy, stylu życia, chorobach towarzyszących, wcześniejszych urazach itp.,
• Badaniu fizykalnym – ocenie sylwetki na stojąco i siedząco oraz zakresu ruchu szyi i ramion,
• Badaniach obrazowych – ocenie zmian zwyrodnieniowych i stopnia garbu (zdjęcie rentgenowskie, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny),
• Badaniach dodatkowych – np. densytometrii (pomiarze gęstości kości) w celu oceny masy kostnej przy podejrzeniu osteoporozy, badaniach krwi (np. poziomu wapnia, witaminy D, hormonów tarczycy czy markerów osteoporozy).

Wdowi garb: leczenie

Czy wdowi garb można wyleczyć? Najczęściej tak. Nawet jeśli garb już się uformował, odpowiednia gimnastyka i rehabilitacja mogą znacznie poprawić komfort życia. A jak zlikwidować wdowi garb oraz dolegliwości z nim związane?

Wdowi garb: leczenie objawowe

Nie ma „cudownych tabletek”, które wyleczą garb, ale leki pomagają zapanować nad bólem i stanem zapalnym. Można stosować niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. ibuprofen) lub leki z paracetamolem dla złagodzenia dolegliwości bólowych oraz leki na ból głowy i migrenę. Ważne, aby były to leki zalecane przez lekarza. W razie bólu mięśni warto rozważyć też środki do stosowania miejscowego np. żele lub maści przeciwbólowe oraz kompresy żelowe (chłodzące lub rozgrzewające), które można przyłożyć do karku, aby zmniejszyć ból i obrzęk.

Wdowi garb: operacja. Kiedy jest niezbędna?

W skrajnych i bardzo zaawansowanych przypadkach rozważa się leczenie operacyjne, np. chirurgiczne usunięcie nadmiaru tkanki tłuszczowej (liposukcja wdowiego garbu) lub korekta kręgosłupa. Jednak zabiegi te bywają obarczone ryzykiem i dlatego stosuje się je, gdy wszystkie inne metody zawiodą, garb jest wyjątkowo duży lub powoduje znaczne dolegliwości neurologiczne.

Wdowi garb: ćwiczenia i fizjoterapia

Fizjoterapia to podstawa leczenia wdowiego garbu. Ćwiczenia na wdowi garb nie należą do trudnych, ale pomogą tylko wtedy, gdy są wykonywane regularnie – nawet codziennie. Poniżej kilka przykładów (warto obejrzeć dostępne materiały filmowe, a najlepiej wykonać ćwiczenia pod okiem fizjoterapeuty, który oceni poprawność techniki):

• „Superman”,
• Ściąganie łopatek,
• Wyprost piersiowy pleców na piłce lub krześle,
• „Wall angels”,
• Ćwiczenia izometryczne,
• Zwisy na drążku lub drabince gimnastycznej,
• Rozciąganie klatki piersiowej,
• „Chin tucks”,
• Koci grzbiet.

W niektórych przypadkach zaleca się stosowanie odpowiednich produktów do rehabilitacji (np. wałków, piłek rehabilitacyjnych, taśm oporowych). Nadmierną kifozę czasem koryguje się także za pomocą delikatnych ortez lub kołnierzy ortopedycznych – oczywiście pod kontrolą lekarza. W rehabilitacji można stosować także kinesiotaping na wdowi garb, terapię manualną, masaże (np. masaż mięśni karku) czy techniki fizykalne (ultradźwięki, TENS), które zmniejszają napięcie mięśniowe.

Czy można zapobiec wdowiemu garbowi?

W profilaktyce wdowiego garbu niezwykle ważne jest wyeliminowanie przyczyn posturalnych. Polega to m.in. na dostosowaniu miejsca pracy (ergonomiczne krzesło i biurko, monitor na odpowiedniej wysokości), robieniu przerw w siedzeniu (krótkie ćwiczenia rozciągające co godzinę) oraz nauce prawidłowej postawy ciała.

Wdowi garb: podsumowanie

W leczeniu wdowiego garbu nie należy oczekiwać szybkich efektów – poprawa jest jak najbardziej możliwa, ale dzieje się to stopniowo. Warto korzystać ze wsparcia specjalistów, żeby wytrwać w tym procesie i zmniejszyć towarzyszące mu dolegliwości bólowe.