Recesja dziąseł – jak rozpoznać i leczyć cofanie się dziąseł?

Czym jest recesja dziąseł i jakie są jej przyczyny? 

Recesja dziąseł (Klasyfikacja ICD-11, kod DA0D.0) spowodowana jest ich zanikiem, na skutek czego przemieszcza się granica i odsłaniają się korzenie zębów. Najczęściej można zaobserwować zanik dziąsła w obrębie kłów oraz pierwszych zębów przedtrzonowych. Cofanie dziąseł wiąże się z uszkodzeniem tkanek przyzębia, prowadząc nawet do przewlekłych stanów zapalnych, które nie zawsze muszą towarzyszyć recesji, ale warto się ich obawiać.  

Choć recesje dziąsłowe mogą budzić niepokój wśród pacjentów, nie zawsze są objawem choroby. 

Jakie są przyczyny cofania dziąseł?  

Możemy zaliczyć do nich: 

• czynniki mechaniczne – często związane są z nieodpowiednią techniką mycia zębów oraz złym doborem włosia szczoteczki, ale także w wyniku bezpośredniego urazu dziąsła, 

• czynniki anatomiczne – predyspozycje genetyczne niektórych osób do cienkiej warstwy dziąseł sprzyjającej uszkodzeniem mechanicznym oraz stanom zapalnym, 

• ustawienie zębów – przemieszczenie zębów może powodować recesje dziąsła, a co za tym idzie niekontrolowane ruchy ortodontyczne oraz nadmierny nacisk na zęby, również sprzyja odsłonięciu korzeni,  

• budowa korzenia – pokrywająca kość rozbieżne korzenie oraz znacząco wypukłe, zwykle jest niewystarczająco gruba, dlatego w towarzystwie zmian niszczących tkanki może pojawić się zanikanie dziąsła,  

• przyczep tkanek miękkich – stany zapalne w obrębie wędzidełka oraz umięśnionych przyczepów, skutkują napięciem tkanek przez co dziąsła są odciągane,  

• choroby – ostre martwiczo-wrzodziejące zapalenie dziąseł (Klasyfikacja ICD-11, kod 1C1H.Y) może zniszczyć tkanki dziąsła, które mogą nie ulec regeneracji po ustąpieniu choroby, 

• schorzenia ogólnoustrojowe, np. cukrzyca, reumatoidalne zapalenie stawów, zaburzenia hormonalne, niedobory żywieniowe i inne, 

• palenie tytoniu – badania przeprowadzone w Hiszpanii w 1995 roku wykazały, że palenie ma bezpośredni wpływ na występowanie recesji oraz poziom przyczepu tkanek, ogranicza ponadto skuteczność leczenia. 

Objawy recesji dziąseł - jak rozpoznać problem? 

Jak wygląda recesja dziąseł? Najczęściej cały proces cofania się dziąsła rozpoczyna się niezauważalnie, prawie na całej powierzchni zęba od strony wargowej. To zjawisko może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, jeśli nie zostanie wcześnie wykryte i odpowiednio leczone. Recesja objawia się zanikiem dziąsła, może wydawać się, że ząb stał się dłuższy. Zęby stają się wrażliwe na bodźce zimne oraz gorące. Pacjenci mogą uskarżać się na dyskomfort, ból, a także krwawienie w trakcie mycia zębów.  

Postępująca resorpcja prowadzi do odsłonięcia korzeni oraz tworzenia się kieszonek dziąsłowych, na skutek odchodzenia dziąsła od zęba. Jest to idealne środowisko dla bakterii próchniczotwórczych.  

Warto zwrócić uwagę na kolor dziąseł. Czerwone zabarwienie może świadczyć o stanie zapalnym tkanek przyzębia, które wymaga leczenia. 

Wczesne wykrycie objawów recesji dziąseł jest kluczowe dla skutecznego leczenia. Pozwala to na uniknięcie poważnych komplikacji. Nieleczona recesja może prowadzić nawet do utraty zębów.

Diagnostyka i leczenie recesji dziąseł 

Recesje dziąsłowe są powodem, dla którego wiele osób udaje się do dentysty. Są zaniepokojeni wyglądem dziąseł i często mylą recesje z paradontozą.  

Leczenie recesji dziąsła zależne jest od jej zaawansowania, które dzieli się na 4 klasy. Dwie pierwsze klasy dają najlepsze rokowanie z dużą szansą na pełne uzupełnienie tkanek miękkich. W trzeciej możliwe jest tylko częściowe pokrycie recesji, a czwarta klasa wyklucza zabieg.  

Metody leczenia cofania dziąseł można podzielić je na: 

• zachowawcze (głównie nieinwazyjne), 

• chirurgiczne (inwazyjne). 

Jeśli recesja dziąseł nie jest wywołana przez choroby, np. zapalenie, nie będzie konieczna interwencja, poza kontrolą płytki nazębnej i regularnym zdejmowania kamienia. Ważne na tym etapie jest aby dentysta omówił higienę jamy ustnej pacjenta. Twarde włosie szczoteczek oraz pionowe i poziome ruchu mogą sprzyjać cofaniu dziąseł. Warto również sięgnąć po pasty pomagające wzmocnić strukturę dziąseł i zmniejszyć nadwrażliwość.  

W celu dokładniejszej oceny stanu przyzębia oraz struktury kości, stomatolog może zlecić badanie radiologiczne. Pozwoli to na ocenę zaniku kości, co jest kluczowe przy planowaniu leczenia.  

Istotne jest również zastosowanie sondowania periodontologicznego, które pozwala na ocenę głębokości kieszonek dziąsłowych i stanu przyczepu łącznotkankowego. 

Nieakceptowalna recesja dziąsła może wymagać zabiegów chirurgicznych, polegających na pokryciu obnażonego dziąsła. Przykładową metodą jest przeszczep dziąsła polegający na pobraniu tkanki łącznej podniebienia i przeszczepieniu jej w miejsce, gdzie dziąsło się cofa. 

Zabiegi chirurgiczne w leczeniu recesji dziąseł 

Niekiedy recesja dziąseł wymaga podjęcia leczenia chirurgicznego, zazwyczaj w przypadkach, gdy leczenie zachowawcze nie przynosi pożądanych skutków. Należy pamiętać, że żadne leczenie chirurgiczne nie może być rozpoczęte, jeśli pacjent nie będzie stosował się do zaleceń lekarza i regularnie usuwał płytki nazębnej.  

Przeciwskazaniami do zabiegów chirurgicznych są: 

• palenie tytoniu oraz odmowa zaprzestania palenia, 

• nieodpowiednia higiena jamy ustnej,  

• znacząca utrata przyczepu łącznotkankowego spowodowana przewlekłą chorobą przyzębia. 

Przeszczep tkanki łącznej 

Najbardziej wszechstronną metodą chirurgicznego leczenia recesji dziąseł jest przeszczep podnabłonkowej tkanki łącznej. Do głównych zalet tej metody można zaliczyć:  

• dobre warunki odżywienia przeszczepu,  

• niewielki uraz w miejscu pobrania tkanki,  

• estetyka,  

• możliwość znacznego pogrubienia dziąsła. 

Zabieg polega na pobraniu fragmentu tkanki łącznej z podniebienia pacjenta, a następnie przeszczepieniu jej w miejsce cofniętych dziąseł. Pozwala to na pokrycie odsłoniętych korzeni zębów i odbudowę tkanek miękkich wokół nich. Jest szczególnie wskazany w przypadkach dużej recesji dziąseł, wymagającej pełnego pokrycia odsłoniętych korzeni. 

Metoda dokoronowego przesunięcia płata 

Wolny przeszczep dziąsłowy jest wykonywany przede wszystkim w celu zwiększenia szerokości dziąsła zrogowaciałego. Po pełnym wygojeniu przeszczepu, tworzy się specjalny płat śluzówkowo-okostnowy, który jest umieszczany w górnej części jamy ustnej. Płat ten jest następnie przesuwany w kierunku korony zęba, aby pokryć odsłonięty korzeń. Na końcu stabilizuje się go za pomocą szwów i opatrunku chirurgicznego. Ta metoda pozwala na utworzenie nowego twardego dziąsła, które następnie przesuwa się na odsłoniętą część zęba. 

Wykorzystanie biomateriałów w zabiegach chirurgicznych 

Rozwijająca się stomatologia pozwala na wykorzystanie biomateriałów, takich jak błony kolagenowe oraz preparaty wspomagające regeneracje. Mają za zadanie stymulować wzrost tkanek oraz stabilizować je. W zależności od rodzaju zastosowanych błon mogą być one usuwane po 4-8 tygodniach lub degradowane przez tkankę kostną.  

Cena leczenia chirurgicznego na recesję dziąseł może różnić się w zależności od regionu, kliniki, potrzeb pacjenta oraz od rodzaju zabiegu. Przykładowo, przeszczep tkanki łącznej może wynosić od kilkuset do kilku tysięcy złotych. 

Domowe sposoby na cofające się dziąsła 

Cofające się dziąsła to problem, który może prowadzić do poważniejszych schorzeń, jeśli nie zostanie odpowiednio rozwiązany. Warto wzbogacić leczenie recesji o domowe sposoby, które będą najskuteczniejsze dla pierwszych objawów. 

• Zmiana szczoteczki na miękką oraz odpowiednia technika mycia zębów. Zaleca się ruchy wymiatające, unikając mocnego nacisku oraz należy pamiętać o myciu również dziąseł. 

• Warto sięgnąć po pasty do zębów z fluorem oraz składnikami wspomagającymi zdrowie dziąseł, takimi jak aloes, witamina E, czy specjalistyczne preparaty na odbudowę dziąseł. 

• Można wykonywać delikatny masaż dziąseł, wspomagający ukrwienie tkanek.  

•  Dla złagodzenia stanów zapalnych oraz podrażnienia, pomocne są płukanki z naparów z rumianku, szałwii lub mięty. Środki te mogą pomagać w łagodzeniu stanów zapalnych, ale nie są skuteczne w leczeniu samej recesji dziąseł. 

• Dieta bogata w witaminy C i D oraz minerały, takie jak wapń i magnez, wspiera zdrowie dziąseł i zębów. Wprowadzenie do diety owoców cytrusowych, zielonych warzyw liściastych oraz produktów mlecznych może znacząco wpłynąć na poprawę stanu jamy ustnej. 

Profilaktyka recesji dziąseł - jak zapobiegać problemowi? 

Aby zapobiegać recesji dziąseł, ważne jest stosowanie odpowiednich metod profilaktyki. Regularne wizyty u dentysty pozwalają na wczesne wykrycie problemów oraz profesjonalnie usuwanie płytki nazębnej i kamienia. Najlepsza pasta na cofające się dziąsła powinna zawierać składniki wspomagające regenerację dziąseł, takie jak aloes, witamina E, czy fluor.  

Bardzo ważne jest unikanie czynników ryzyka takich jak palenie tytoniu, które zwiększa skłonność do stanów zapalnych i recesji dziąseł.  

Zdrowa dieta bogata w witaminy i minerały, takie jak witamina C, D, wapń i magnez, wspiera zdrowie dziąseł. Warto spożywać produkty mleczne, owoce cytrusowe, warzywa liściaste oraz ryby, które wspomagają zdrowie jamy ustnej. 

Bibliografia: 

• B.M. Eley, M.Soory, J.D. Manson Periodontologia wyd. 6, Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2011, 

• Praktyczna PeriodontoIogia Kliniczna redakcja naukowa Zbigniew Jańczuk, Wydawnictwo Kwintesencja 2004, 

• E.M. Rateitschak, H.F. Wolf, K.H. Rateitschak Periodontologia Wydawnictwo Czelej, 2012.