Przepuklina u dziecka - jak wygląda? Rozpoznanie, objawy i leczenie

Przepuklina to schorzenie polegające na przemieszczeniu się narządu poza jego prawidłowe położenie. Przepuklina u dziecka najczęściej wynika z zaburzeń związanych z rozwojem ścian jamy brzusznej i zdarza się dosyć często. Jakie są objawy tej dolegliwości? Jak ją leczyć? Czy zawsze wymaga interwencji chirurgicznej? Wyjaśniamy.

H2 Czym jest przepuklina u dziecka? Jak wygląda?

Gdy mówimy o przepuklinie u dziecka, najczęściej chodzi o przepuklinę brzuszną. Przez tzw. wrota przepukliny (ubytek powięziowo-mięśniowy) poza jamę brzuszną dostaje się błona otrzewnowa, a z nią fragmenty tkanki tłuszczowej, pętle jelita cienkiego, a rzadziej jelito grube, żołądek, wątroba, jajnik (u dziewczynek) lub ściany pęcherza moczowego. Przepuklina wygląda jak niewielki guzek, który zazwyczaj jest miękki i niebolesny.

Jeśli chodzi o częstość występowania, przepuklina u dzieci nie należy do rzadkości. Przepuklina pachwinowa dotyczy 3-4,5% niemowląt (głównie chłopców i wcześniaków) (Zając, 2017), a pępkowa – 16,7% (głównie u dzieci rasy czarnej i wcześniaków) (Zgraj, 2017).

H2 Przepuklina u dziecka – przyczyny

Większość przepuklin u dzieci wynika z nieprawidłowego rozwoju powłok brzusznych, dlatego najczęściej mają charakter wrodzony. W zależności od umiejscowienia przepukliny może chodzić o niezrośnięty uchyłek pochwowy otrzewnej (pachwinowa), otwarty pierścień pępkowy (pępkowa i pępowinowa) czy rozejście kresy białej. Jednak do powstania przepukliny przyczyniają się także:

Urazy brzucha,

Operacje (przepuklina w bliźnie pooperacyjnej),

Zwiększone ciśnienie wewnątrz jamy brzusznej (uporczywy kaszel, zaparcia, podnoszenie ciężkich przedmiotów).

A czy dziecko może dostać przepukliny od płaczu? Nie, chociaż w czasie płaczu, krzyku, kaszlu albo wypróżniania może dojść do uwidocznienia lub powiększenia guzka. Często właśnie w takich sytuacjach rodzice lub opiekunowie odkrywają zmianę – zwłaszcza jeśli jest niewielka.

H2 Przepuklina u dzieci – objawy

Jakie są objawy przepukliny u dziecka?

Miękkie wybrzuszenie w okolicy brzucha, które na początku zazwyczaj da się wprowadzić do jamy ciała (np. w czasie kąpieli),

Ból i dyskomfort, zwłaszcza przy wysiłku fizycznym, kaszlu itp.,

Obrzęk,

Tkliwość,

Problemy trawienne (wymioty, nudności, zaparcia).

Warto pamiętać, że głównym objawem przepukliny jest miękki guzek. Pozostałe dolegliwości nie zawsze występują, szczególnie przy niepowikłanym zaburzeniu. Jeśli jednak się pojawią, a do tego guzek stanie się twardy, nie da się go odprowadzić i dziecko ma gorączkę, może to wskazywać na uwięźnięcie przepukliny. To stan zagrożenia życia, ponieważ zablokowany odpływ krwi do worka prowadzi do martwicy jego zawartości, a to – do sepsy.

H2 Rodzaje przepukliny u dziecka

W tym artykule skupimy się na przepuklinach brzusznych, choć warto dodać, że u dzieci mogą też wystąpić przepukliny oponowe lub oponowo-rdzeniowe. W ich przypadku błony otaczające rdzeń kręgowy, a także sam rdzeń i nerwy dostają się poza kanał rdzeniowy przez ubytki w kościach kręgosłupa (a nie przez ubytki w powięzi). Ponieważ przepukliny oponowo-rdzeniowe mają związek z wadami cewy nerwowej, często udaje się je odkryć (a nawet leczyć!) jeszcze przed porodem.

H3 Przepuklina pachwinowa

Przepuklina pachwinowa to miękki guzek w pachwinie na granicy wzgórka łonowego, który powstaje wskutek drożności wyrostka pochwowego otrzewnej. Najczęściej ujawnia się po prawej stronie (60%) lub obustronnie (10%, raczej u dzieci płci żeńskiej oraz urodzonych przedwcześnie) (Koszutski i wsp., 2020). U dziewczynek schodzi w kierunku wargi sromowej większej, a u chłopców – do moszny. W worku znajduje się jajnik lub jelito, rzadziej wyrostek robaczkowy. To najpowszechniejsza wada wrodzona u dzieci.

H3 Przepuklina pępkowa

Przepuklina pępkowa to uwypuklenie w okolicy pępka, które może uwidocznić dopiero po jakimś czasie od urodzenia. Do wydostania się worka przepuklinowego dochodzi przez otwarty pierścień pępkowy. Rzadko ulega uwięźnięciu (w przeciwieństwie do pachwinowej), a w 85-90% przypadków ustępuje samoistnie do 5. roku życia (Zgraj, 2017). Wymaga różnicowania z przepukliną okołopępkową.

H3 Przepuklina kresy białej (okołopępkowa)

Przepuklina kresy białej powstaje w miejscu rozejścia się mięśni prostych brzucha. Nie ulega samoistnemu zamknięciu.

H3 Przepuklina pępowinowa

Przepuklina pępowinowa wydostaje się przez pierścień pępkowy (jak pępkowa), jednak wada ta pojawia się u płodu (w I trymestrze) i rzadko występuje samodzielnie. W odróżnieniu od przepukliny pępkowej, narządy wewnętrzne nie są okryte otrzewną i skórą, a jedynie cienką owodnią. Noworodek z taką przepukliną wymaga operacji w pierwszych godzinach życia.

H3 Przepuklina przeponowa

Przepuklina przeponowa to kolejna wada (występowanie 0,025%), która ujawnia się w życiu płodowym. Niestety, ma bardzo złe rokowania (śmiertelność noworodków na poziomie 50-90%) (uczkin.pl). W przeciwieństwie do wcześniej opisanych przepuklin narządy wewnętrzne nie wydostają się przez ściany jamy brzusznej „na zewnątrz”, ale ubytek w przeponie do klatki piersiowej. Ucisk wywierany na płuca utrudnia, a wręcz uniemożliwia ich prawidłowy rozwój. Szanse na przeżycie po porodzie znacznie zwiększa operacja endoskopowej okluzji tchawicy (FETO), przeprowadzana jeszcze w łonie matki.

H2 Leczenie przepukliny u dziecka

Co zrobić, gdy dziecko ma przepuklinę? Po zauważeniu guzka u dziecka należy udać się do pediatry lub lekarza rodzinnego, który skieruje malucha do chirurga dziecięcego. Lekarz stawia diagnozę na podstawie badania fizykalnego. Czasami potrzebne jest USG, zwłaszcza w przypadku przepuklin pachwinowych.

Nie wszystkie przepukliny wymagają natychmiastowej interwencji, ale każdą trzeba obserwować. Przepuklina pępkowa może zaniknąć wraz z rozwojem dziecka, choć nie zawsze do tego dojdzie. Przepuklina pachwinowa i kresy białej nie ustępują samoistnie, dlatego konieczna jest operacja – najlepiej planowa. Za to uwięźnięta przepuklina to wskazanie do zabiegu w trybie pilnym, i to niezależnie od wieku dziecka. Wszystkie operacje przeprowadza się w znieczuleniu ogólnym, tradycyjnie lub laparoskopowo.

Z operacją przepukliny pachwinowej zazwyczaj można poczekać, aż dziecko skończy 3 miesiące, ponieważ pozwala to na zastosowanie znieczulenia wziewnego – bez konieczności intubacji.

Przepuklinę pępkową i okołopępkową (nieobjawową) operuje się u starszych dzieci – w wieku 3 lat i więcej.

Po zabiegu należy odpowiednio pielęgnować ranę pooperacyjną. Niezbędne są różne akcesoria medyczne, takie jak opatrunki, przylepce, gazy czy jednorazowe rękawiczki, a także preparaty do dezynfekcji rany, skóry wokół niej oraz rąk (np. z oktenidyną).

H2 Przepuklina u dziecka – odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania

Poniżej znajdziesz odpowiedzi na kilka pytań, które dotyczą przepukliny u dzieci.

Ile trwa zabieg przepukliny u dziecka? Operacje planowe najczęściej wykonuje się w ramach „chirurgii jednego dnia”.

Czym grozi nieleczona przepuklina u dziecka? Najczęstsze powikłanie to uwięźnięcie przepukliny, które może nawet prowadzić do śmierci. Dlatego każdą przepuklinę należy obserwować. Jeśli guzek robi się twardy, bolesny, niemożliwy do wprowadzenia do jamy brzusznej itd. – trzeba natychmiast udać się do lekarza. W takiej sytuacji, ze względu na duże prawdopodobieństwo operacji, nie wolno podawać dziecku jedzenia ani picia (ryzyko zachłyśnięcia w czasie znieczulenia).

Jak wygląda przepuklina u chłopców? Pępkowa/okołopępkowa – tak samo jak u dziewczynek, czyli jak miękka wypukłość. Pachwinowa może też objawiać się jednostronnym powiększeniem worka mosznowego (co ważne, taką samą przyczynę, czyli drożność uchyłka pochwowego, ma wodniak jądra lub powrózka nasiennego).

H2 Przepuklina u dzieci – podsumowanie

Przepuklina u dziecka to dość częsta dolegliwość, która wymaga obserwacji. Jeśli nie ustąpi samoistnie, jedynym skutecznym leczeniem jest operacja – najlepiej planowa, w czasie optymalnym dla dziecka. Powikłania przepukliny, czyli jej uwięźnięcie, wymaga pilnej interwencji chirurgicznej ze względu na ryzyko zgonu.

Źródła

Hebra A., Pediatric Hernias, 2023. https://emedicine.medscape.com/article/932680-overview. [dostęp: 15.11.2024].

Zając A., Przepuklina pachwinowa u dzieci, 2017. https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/noworodek/152941,przepuklina-pachwinowa-u-dzieci. [dostęp: 15.11.2024].

Szymkiewicz C., Przepuklina pachwinowa, 2016. https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/ukladmoczowy/68660,przepuklina-pachwinowa. [dostęp: 15.11.2024].

Koszutski T., Burkacka A., Przepuklina pachwinowa i wodniak jądra, 2020. https://www.mp.pl/pediatria/artykuly-wytyczne/artykuly-przegladowe/247745,przepuklina-pachwinowa-i-wodniak-jadra. [dostęp: 15.11.2024].

Zgraj O., Przepuklina pępkowa, 2017. https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/noworodek/152942,przepuklina-pepkowa. [dostęp: 15.11.2024].

Kwinta P., Przepuklina oponowa i oponowo-rdzeniowa, 2016. https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/noworodek/71208,przepuklina-oponowa-i-oponowo-rdzeniowa. [dostęp: 15.11.2024].

Depczyńska K., Śmigiel R., Patkowski D., Przepuklina pępowinowa i wytrzewienie wrodzone – różnice i podobieństwa w etiologii, diagnostyce oraz postępowaniu z noworodkiem, 2014. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0031393914000596. [dostęp: 15.11.2024].