Przegrzanie organizmu – objawy, skutki, zapobieganie

Przegrzanie organizmu w upalne dni zdarza się niestety dość często. Warto wiedzieć, kiedy wystarczy chłodny prysznic i nawodnienie, a kiedy niezbędna jest pomoc medyczna.

Bezpłatne Wysoki Kąt Widzenia Leżenia Na Trawie Zdjęcie z galerii

Jakie są przyczyny przegrzania organizmu i ile trwa?

Przegrzanie to stan, w którym organizm nie jest w stanie skutecznie regulować swojej temperatury i dochodzi do nadmiernego ucieplenia. To może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych.

Do lekkiego przegrzania organizmu dochodzi najczęściej z powodu długotrwałego wystawienia na bezpośrednie działanie promieni słonecznych, zwłaszcza podczas upalnych dni. Najbardziej narażone są osoby spędzające dużo czasu na świeżym powietrzu bez odpowiedniej ochrony.

Szczególną ostrożność należy zachować w środowisku o wysokiej temperaturze i wysokiej wilgotności, co utrudnia efektywne parowanie potu i schładzanie ciała. Dotyczy to osób przebywających w tropikach, w dusznych pomieszczeniach bez wentylacji lub w samochodach pozostawionych na słońcu.

Do przegrzania organizmu często dochodzi też w saunie, zwłaszcza jeśli sesje są zbyt długie lub gdy osoba nie pije wystarczająco dużo płynów. Wysoka temperatura w saunie może szybko podnieść temperaturę ciała, dlatego zawsze należy ściśle pilnować czasu sesji.

Długotrwałe kąpiele w bardzo gorącej wodzie mogą podnosić temperaturę ciała, szczególnie jeśli osoba nie jest w stanie się schłodzić. Dotyczy to głównie seniorów, dzieci i osób z problemami sercowo-naczyniowymi.

Ćwiczenia w wysokiej temperaturze, zwłaszcza przy dużej wilgotności, mogą prowadzić do przegrzania, ponieważ organizm produkuje więcej ciepła niż jest w stanie oddać. Sportowcy i pracownicy fizyczni powinni szczególnie uważać na pogodę i nie planować większego wysiłku w czasie upału.

Kwestia, ile trwa przegrzanie organizmu zależy od szybkości reakcji na przegrzanie i skuteczności zastosowanych środków chłodzących. W przypadku udaru słonecznego symptomy zazwyczaj ustępują w ciągu kilku godzin, jednak w przypadku poważnego przegrzania lub udaru cieplnego konieczna jest szybka interwencja medyczna, ponieważ może dojść do trwałych uszkodzeń narządów.

Jakie są objawy przegrzania organizmu?

Przegrzanie organizmu może wywoływać różnorodne objawy, w zależności od stopnia nasilenia i czasu ekspozycji na wysoką temperaturę.

Lekkie przegrzanie, często określane jako wyczerpanie cieplne, charakteryzuje:

obfite pocenie się, które może prowadzić do odwodnienia,

umiarkowane skurcze mięśni,

uczucie osłabienia i zmęczenia,

zawroty głowy i lekką dezorientację,

mdłości i bóle głowy.

W zaawansowanym stadium przegrzania (udar cieplny), pocenie może ustać, a skóra staje się sucha i zaczerwieniona z powodu rozszerzenia naczyń krwionośnych, jest gorąca w dotyku. Często występują skurcze mięśni, szczególnie w nogach, ramionach i brzuchu, spowodowane utratą elektrolitów.

Objawem przegrzania organizmu, na który trzeba zwrócić szczególną uwagę, jest przyspieszony, płytki oddech (tachypnoe). Często towarzyszy mu szybkie bicie serca, prowadzące do uczucia kołatania. Co istotne – puls bywa przyspieszony, ale jeśli doszło już do silnego osłabienia, może być słabo wyczuwalny.

Na tym etapie wiele osób odczuwa oszołomienie, ma zawroty głowy, problemy z koncentracją. Pojawia się drażliwość i zmiany w zachowaniu. W skrajnych przypadkach dochodzi do napadów padaczkowych i halucynacji, a także utraty przytomności. Rzadziej występującą oznaką przegrzania są wymioty i nudności – reakcja organizmu na przegrzanie i odwodnienie. Biegunka nie jest typowym objawem przegrzania cieplnego, ale może wystąpić w wyniku odwodnienia i zaburzenia elektrolitów.

Co ważne – objawy przegrzania organizmu u dorosłych i dzieci mogą się różnić. Dla małoletnich charakterystyczne będą symptomy osłabienia, rozdrażnienia i zmęczenia. Może szybko wystąpić wysoka gorączka, która jest trudna do zbicia, rzadziej – wymioty i dreszcze.

Czy przegrzanie i hipertermia oznacza to samo?

Hipertermia i przegrzanie to pojęcia związane z nadmiernym wzrostem temperatury ciała, jednak mają różne przyczyny i konteksty.

Hipertermia to stan, w którym temperatura ciała wzrasta powyżej normalnych wartości, ale nie jest spowodowana zewnętrznym źródłem ciepła. Może być wywołana przez:

gorączkę, która jest naturalną reakcją organizmu na zwalczanie infekcji bakteryjnej czy wirusowej,

substancje toksyczne i narkotyki (np. kokaina, amfetamina), jak również niektóre leki (np. antycholinergiki),

choroby metaboliczne, takie jak nadczynność tarczycy,

zaburzenia neurologiczne, szczególnie uszkodzenia mózgu, które wpływają na mechanizmy regulacji temperatury ciała.

Jak wyjaśnialiśmy wcześniej, przegrzanie to stan, w którym organizm jest narażony na nadmierne działanie ciepła zewnętrznego: wysokiej temperatury otoczenia, długotrwałej ekspozycji na słońce, przebywania w gorących, dusznych pomieszczeniach lub ciepłym środowisku z wysoką wilgotnością.

Choć przegrzanie wymaga najczęściej jedynie schładzania i mija w ciągu kilku godzin, kwestią o wiele bardziej niepokojącą jest przegrzanie a udar cieplny.

Udar z przegrzania to ekstremalna forma przegrzania, która występuje, gdy mechanizmy chłodzenia organizmu zawodzą, a temperatura ciała gwałtownie rośnie. Udar cieplny to nagły i zagrażający życiu stan jest klasyfikowany w ICD-10 jako T.67-0. Charakteryzują go poniższe objawy:

bardzo wysoka temperatura ciała powyżej 40°C,

sucha, gorąca skóra, brak potów,

zaburzenia neurologiczne: dezorientacja, drgawki, utrata przytomności,

przyspieszone tętno – tachykardia.

Udar cieplny wymaga natychmiastowej pomocy medycznej.

Domowe sposoby na przegrzanie organizmu

Latem coraz więcej pacjentów dopytuje lekarzy rodzinnych, jak wyleczyć przegrzanie organizmu. Jeżeli w wyniku przedłużonej ekspozycji na słońce pojawiły się pierwsze objawy lekkiego przegrzania, ważne, aby wiedzieć, co robić. Łagodzenie symptomów jest kluczowe dla zapobiegania poważnym skutkom zdrowotnym, takim jak udar cieplny. Na szczęście w większości przypadków wystarczą domowe sposoby.

W sytuacji pojawienia się objawów przegrzania organizmu, należy jak najszybciej znaleźć chłodne i dobrze wentylowane pomieszczenie. Warto zdjąć buty i założyć lekkie ubranie. Pomocne w obniżeniu temperatury ciała jest przykładanie zimnych okładów na czoło, kark, ramiona. W tych miejscach szybciej dochodzi do schłodzenia organizmu. Inną opcją jest chłodna kąpiel.
Kluczową kwestią jest nawodnienie. Należy pić chłodne napoje, najlepiej wodę lub napoje izotoniczne, aby uzupełnić utracone płyny i elektrolity. Kofeina, alkohol, słodkie napoje mogą powodować dalsze odwodnienie, dlatego należy ich unikać.
Ważne jest monitorowanie objawów każdego kto ulegnie przegrzaniu. Obserwacji należy poddać temperaturę ciała, tętno, oddech i ogólne samopoczucie. W przypadku nasilania się symptomów należy natychmiast szukać pomocy medyka, który będzie wiedział, jak leczyć silne przegrzanie organizmu. W przypadku poważnego odwodnienia i podwyższenia temperatury ciała, konieczne może być podanie płynów dożylnych w warunkach szpitalnych.

Należy pamiętać, że noszenie odzieży ochronnej, nakryć głowy oraz stosowanie kremów z filtrem przeciwsłonecznym to podstawa w zapobieganiu przegrzaniu. Bardzo ważną kwestią jest także unikanie intensywnego wysiłku fizycznego w najgorętszych porach dnia i troska o odpowiednie nawodnienie przed, w trakcie i po aktywności.

Przegrzanie organizmu u dziecka jak mu pomóc?

Przegrzanie organizmu jest szczególnie niebezpieczne u dzieci. Maluchy mają mniej efektywny system termoregulacji niż dorośli, co oznacza, że ich organizmy trudniej radzą sobie z nadmiernym ciepłem. Ponadto dzieci mają wyższy stosunek powierzchni ciała do masy, co sprawia, że szybciej tracą ciepło przez skórę, ale także szybciej je zyskują, zwłaszcza w gorącym otoczeniu. Do tego mechanizmy pocenia się nie są jeszcze u nich w pełni rozwinięte, co utrudnia skuteczne chłodzenie przegrzanego organizmu przez odparowanie potu.

Z tego względu należy robić wszystko, aby nie doszło do przegrzania u dziecka: stosować nakrycia głowy, kremy z wysokim filtrem przeciwsłonecznym, a przede wszystkim w czasie upałów unikać ekspozycji na słońce w godzinach południowych.

Jeżeli mimo zastosowania środków ostrożności, dziecko wykazuje charakterystyczne objawy przegrzania, przede wszystkim należy je schłodzić. Najlepiej od razu przenieść do chłodnego pomieszczenia i zastosować zimne kompresy. Można użyć wentylatora lub klimatyzacji, aby przyspieszyć chłodzenie. Jeśli jest taka możliwość, należy zanurzyć dziecko w wannie z letnią wodą lub zastosować chłodny prysznic. Następnie trzeba podać dziecku zimne płyny, najlepiej wodę lub napoje elektrolitowe. Słodzone napoje gazowane nie są wskazane.

Należy natychmiast skontaktować się z lekarzem, jeśli przegrzane dziecko wykazuje następujące objawy:

ma bardzo wysoką temperaturę (powyżej 39,4°C),

jest zdezorientowane, senne lub nie reaguje,

nie poci się, pomimo gorącej, suchej skóry,

ma szybki, płytki oddech (tachypnoe) i szybkie bicie serca (tachykardia),

wymiotuje lub ma biegunkę, co może prowadzić do szybkiego odwodnienia,

ma drgawki, albo jest nieprzytomne.

Jakie mogą być skutki przegrzania organizmu?

Przegrzanie organizmu może prowadzić do szeregu poważnych skutków zdrowotnych, które mogą się nasilać w zależności od długości ekspozycji na wysokie temperatury i stopnia odwodnienia.

Pierwszym jego znakiem jest spadek formy i przemęczenie. Przegrzanie prowadzi do szybkiego zmniejszenia zdolności organizmu do wykonywania codziennych zadań i aktywności fizycznej.

Nadmierne pocenie się prowadzi do utraty płynów i elektrolitów, co powoduje odwodnienie. Jego charakterystycznymi skutkami, na które należy zwrócić uwagę, są: suchość w ustach, pragnienie, zmniejszenie ilości wydalanego moczu i jego ciemny odcień, a także zawroty głowy.

Kolejną konsekwencją przegrzania organizmu jest utrata soli i minerałów w wyniku nasilonych potów, co w dalszej kolejności wywołuje skurcze mięśni, zwykle w nogach, ramionach i na brzuchu.

Efektem długotrwałej ekspozycji organizmu na wysokie temperatury jest wyczerpanie cieplne, na które wskazują: zimna i wilgotna skóra, osłabienie, zawroty głowy, nudności, ból głowy, szybkie bicie serca (tachykardia).

Kolejnym etapem jest już wspomniany udar cieplny, który wywołuje wysoką gorączkę (powyżej 40°C), suchość skóry, brak potów, szybkie bicie serca, przyspieszony oddech, dezorientację, drgawki, a w końcu utrata przytomności. W sytuacji wystąpienia tak silnych objawów niezbędna jest natychmiastowa interwencja medyczna.

Oczywiście, skutki przegrzania słonecznego są szczególnie dotkliwe u dzieci, u których szybciej dochodzi do odwodnienia i pogorszenie stanu zdrowia, a ryzyko wystąpienia udaru cieplnego jest wyższe.

Podobnie szybkie odwodnienie, słabsze mechanizmy termoregulacji, a do tego jeszcze mniejsza wydolność układu sercowo-naczyniowego, częste występowanie chorób przewlekłych i zmniejszone uczucie pragnienia dotyczą osób starszych. W ich przypadku trzeba się też liczyć z dłuższym czasem powrotu do zdrowia po przegrzaniu organizmu.

Szczególną troską należy też otoczyć osoby chorujące przewlekle – z problemami sercowo-naczyniowymi, cukrzycą, otyłością, które w wyniku przyjmowania silnych leków mogą mieć mniejszą zdolność do regulacji temperatury organizmu.

W przypadku wystąpienia objawów przegrzania, ważne jest, aby działać szybko w celu schłodzenia ciała i nawodnienia organizmu, a w poważnych przypadkach natychmiast skonsultować się z lekarzem.

Bibliografia: