Przeczulica skóry: objawy, przyczyny i sposoby leczenia

Dr nauk med. Olga Sadowska

Marzec 07, 2025

Przeczulica skóry czy też hiperestezja, jest nieprzyjemną dolegliwością, która wynika z zaburzeń czucia i manifestuje się nadwrażliwością na bodźce zewnętrzne. Może występować tymczasowo i mijać, ale też trwać przewlekle, zawsze pogarszając jakość życia pacjenta. Jakie są jej przyczyny, objawy i sposoby leczenia?

Czym jest przeczulica skóry?

Przeczulica skóry, nazywana również hiperestezją, jest najczęstszym zaburzeniem czucia, które polega na występowaniu nadwrażliwości na dotyk. Jest to nieprzyjemna dolegliwość, bardzo pogarszająca jakość życia.

Hiperestezja jest subiektywnym zjawiskiem. Bodziec, który jest zbyt intensywny dla jednej osoby, dla innej może być całkowicie obojętny. W przypadku hiperestezji bodźce pochodzące ze środowiska zewnętrznego (nawet delikatny dotyk) wywołują ból. Przeczulica skórna towarzyszy często schorzeniom neurologicznym. Ile trwa? U niektórych pacjentów jest tymczasowa i ustępuje w ciągu kilku tygodni, a u innych może trwać nieustannie.

Objawy przeczulicy skóry

Jakie są charakterystyczne objawy przeczulicy skóry? Symptomy hiperestezji różnią się u poszczególnych osób. Zależą one od tego, jak poważnie uszkodzona jest droga nerwowa przewodząca informację o bodźcach czuciowych. Poza tym przeczulica może występować w różnych miejscach. Do jej najczęstszych objawów należą:

ból - zwykle nasila się pod koniec dnia;
dyskomfort;
zmiany czucia;
uczucie pieczenia i mrowienia;
tkliwość;
utrata zakresu ruchu;
dolegliwości skórne: zaczerwienienie, obrzęk, zmiany potliwości;
skurcze i osłabienie mięśni.

Jakie są przyczyny przeczulicy?

Hiperestezja może rozwinąć się wtórnie do choroby ogólnoustrojowej lub zaburzeń zarówno ośrodkowego, jak i obwodowego układu nerwowego. Istnieje szereg czynników, które wywołują przeczulicę skóry, a należą do nich m.in:

choroby ogólnoustrojowe:
cukrzyca, niedobory żywieniowe (w tym niedobór witaminy B12), niedoczynność tarczycy, zapalenie naczyń, sarkoidoza, amyloidoza, nowotwory, szpiczak mnogi, porfiria, zespół Sjogrena;
zaburzenia neurologiczne:
neuropatia obwodowa, neuralgie, stwardnienie rozsiane, zespół Guillain-Barre, stany po udarach mózgu czy porażeniach nerwów;
zaburzenia psychiczne: nerwice i stany lękowe, depresja, autyzm, ADHD, zaburzenia obsesyjno-kompulsywne;
zakażenia:
wirusowe: HIV, SARS-CoV-2, wirus grypy, opryszczki, ospy wietrznej i półpaśca, Ebsteina-Barra, Zachodniego Nilu, zapalenia wątroby typu B i C, wścieklizny, cytomegalii;
bakteryjne: błonica, Campylobacter jejuni, Mycobacterium tuberculosis, Clostridium botulinum, Borrelia burgdorferi;
toksyny:
alkohol etylowy, metale ciężkie, niektóre leki przeciwnowotworowe;
mechaniczne:
urazy, ucisk nerwów i korzeni nerwowych (np. w zespole cieśni nadgarstka, przy wypadającym krążku międzykręgowym czy przez guz), ból po amputacji kończyny, zespół bólowy po mastektomii; nieudane operacje, w wyniku których doszło do przecięcia nerwów; zmiażdżenie, rozciągnięcie; zaburzenia ukrwienia nerwów (zawały, zatory).

Gdzie najczęściej pojawia się przeczulica skóry?

Hiperestezja może dotyczyć zarówno skóry całego ciała, jak i izolowanych miejsc, przykładowo w obrębie skóry:

głowy;
twarzy;
karku;
pleców;
ramion, ręki;
brzucha;
ud.

Co ciekawe, przeczulica skórna wyprzedza zmiany skórne w przebiegu półpaśca w obrębie odpowiedniego dermatomu, czyli obszaru skóry unerwionego przez włókna jednego nerwu rdzeniowego. Półpasiec występuje najczęściej na tułowiu i klatce piersiowej.

Diagnostyka i leczenie przeczulicy skóry

Występowanie przeczulicy skóry negatywnie wpływa na jakość życia pacjenta. Właściwa i wczesna diagnostyka i leczenie są sporym wyzwaniem, ale są kluczowe dla poprawy komfortu i codziennego funkcjonowania.

W opiekę nad pacjentami z przeczulicą powinien być zaangażowany zespół różnych specjalistów, np.: lekarz pierwszego kontaktu, neurolog, neurochirurg, dermatolog, fizjoterapeuta i terapeuta zajęciowy. Czasem zalecana jest konsultacja psychiatry i psychologa, ponieważ wielu pacjentów z hiperestezją ma zaburzenia psychiczne.

W celu rozpoznania przeczulicy skóry przeprowadza się następujące badania:

neurologiczne - dotyczące zwłaszcza czucia powierzchniowego. Neurolog bada skórę na wszystkich częściach ciała, porównując symetrycznie stronę lewą i prawą. Czucie dotyku badane jest za pomocą pędzelka czy kłębka waty;
neuroobrazowe – jest pomocne w celu wykrycia czy też wykluczenia obecności uszkodzeń w ośrodkowym i/lub obwodowym układzie nerwowym;
morfologii krwi i/lub różnych parametrów biochemicznych (w razie podejrzenia choroby pierwotnej, której towarzyszy przeczulica);
elektrofizjologiczne, takie jak elektromiografia (EMG) i badania przewodnictwa nerwowego).

Leczenie przeczulicy skóry jest złożone, ponieważ może ją powodować wiele schorzeń i czynników. Przykładowo, jeśli przeczulica spowodowana jest alkoholizmem, wskazana jest całkowita rezygnacja z picia alkoholu i dodatkowo zaleca się stosowanie witamin z grupy B. Jeśli jest skutkiem konkretnego schorzenia, np. infekcji wirusowej - to jej leczenie może przynieść ulgę.

Na czym polega leczenie hiperestezji skóry? Stosuje się między innymi:

leki przeciwdepresyjne oraz leki przeciwpadaczkowe – są lekami pierwszego rzutu, posiadają największą skuteczność w zwalczaniu bólu neuropatycznego;
miejscowe środki znieczulające;
leki przeciwbólowe;
leki przeciwlękowe;
czasem niezbędna jest blokada nerwów.

W przypadku przewlekle trwającej i nasilającej się przeczulicy skóry (na przykład po przebytej operacji, czy w wyniku rozwijającej się choroby układu nerwowego), warto jak najszybciej skontaktować się z lekarzem neurologiem i/lub dermatologiem, który może zalecić odpowiednią terapię.

Warto podkreślić korzyści wynikające z pracy fizjoterapeutów. Wybrane przez nich zabiegi oraz odpowiednio wykonany masaż leczniczy mogą pomóc w odzyskaniu mobilności, zmniejszeniu wrażliwości skóry na dotyk i ostatecznie poprawić jakość życia pacjenta z hiperestezją.