Pryszcze podskórne - przyczyny, objawy i metody leczenia

Pryszcze podskórne rozwijają się głęboko pod powierzchnią skóry, powodując ból i stany zapalne, a z czasem blizny czy oraz przebarwienia. W tym artykule omawiamy zarówno skuteczne domowe sposoby, jak i farmakologiczne metody leczenia pryszczy podskórnych. 

Czym są pryszcze podskórne i dlaczego powstają? 

Pryszcze podskórne, zwane również głębokimi zmianami trądzikowymi, rozwijają się w głębszych warstwach skóry, a nie na jej powierzchni, jak typowe zaskórniki.  

Główną przyczyną powstawania pryszczy podskórnych jest nadmierna produkcja sebum (tłuszczu wytwarzanego przez gruczoły łojowe), co prowadzi do zatykania porów, blokowania mieszków włosowych i powstawania stanów zapalnych wywołanych przez zaleganie martwych komórek i namnażanie się bakterii Cutibacterium acnes.  

Pryszcze podskórne powstają częściej w okresie zmian hormonalnych, szczególnie w okresie dojrzewania, podczas menstruacji czy stresu.  

Niezależnie, od czego się wzięły, pryszcze podskórne mogą przyjąć różne formy: 

• grudki – to widoczne głęboko pod skórą twarde, czerwone zmiany bez wyraźnej obecności ropy;  

• guzki – większe, twardsze zmiany zapalne, które mogą powodować spory dyskomfort i zazwyczaj długo się goją; 

• cysty trądzikowe – najcięższa forma pryszczy podskórnych, które są wypełnione ropą i mogą z czasem przekształcać się w blizny. Są objawem cięższej postaci trądziku, np. torbielowatego. 

Leczenie pryszczy podskórnych wymaga zazwyczaj terapii łączonych, często uwzględniających antybiotyki, retinoidy, a także miejscowe środki przeciwzapalne. 

Wpływ hormonów na powstawanie pryszczy podskórnych 

Podwyższony poziom hormonów, a zwłaszcza androgenów, stymuluje gruczoły łojowe do nadmiernej produkcji sebum, co prowadzi do zatkania porów i tworzenia pryszczy podskórnych. Przed okresem, gdy poziom androgenów rośnie, wiele kobiet zauważa pogorszenie stanu skóry.  

Sytuacja może nasilać się w czasie burzy hormonalnej, np. w ciąży czy podczas menopauzy. 

Trądzik hormonalny jest najczęściej widoczny na brodzie, gdyż ta strefa twarzy jest szczególnie wrażliwa na wahania hormonalne.  

Pryszcze podskórne w różnych lokalizacjach 

Pryszcze podskórne można pogrupować według głównych przyczyn powstawania w różnych miejscach na ciele: 

1. hormonalne zmiany skórne na żuchwie i szyi są związane z nadmiarem androgenów (jak choćby podczas menstruacji czy w ciąży), natomiast na brodzie - z wahaniami hormonów, np. w trakcie cyklu menstruacyjnego;  

1. pryszcze podskórne będące efektem przenoszenia zanieczyszczeń pojawiają się na policzkach (przez kontakt z telefonem lub poduszką) i na nosie (poprzez podrażnianie zatkanych porów); 

1. pryszcze na skroniach są często powiązane z przetłuszczaniem się włosów lub nadmiarem produktów do stylizacji;  

1. zmiany na czole, plecach i karku są związane ze zwiększoną potliwością powodowaną najczęściej stresem; 

1. tymczasem najczęściej kojarzone z powyższą przyczyną pryszcze pod pachami często bywają efektem zapalenia mieszków włosowych i tarcia od odzieży – podobnie jak w przypadku pryszczy na pośladkach. 

Leki i preparaty na pryszcze podskórne. Kiedy do dermatologa? 

Leczenie pryszczy podskórnych wymaga zastosowania różnych preparatów, w zależności od stopnia nasilenia zmian i ich przyczyn.  

Przy lekkich zmianach często stosuje się kwas salicylowy, który złuszcza martwe komórki skóry, otwiera pory i działa przeciwzapalnie. Wiele kremów i maści zawiera również nadtlenek benzoilu, który zabija bakterie Cutibacterium acnes oraz zmniejsza produkcję sebum.  

W przypadku głębszych pryszczy podskórnych skuteczna może okazać się maść ichtiolowa, posiadająca właściwości przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, ściągające i przyspieszające gojenie. Stosuje się ją na pojedyncze, bolesne zmiany, które nie mają jeszcze ujścia na powierzchni skóry. 

Przy uporczywych zmianach trądzikowych skuteczne mogą być retinoidy (np. adapalen, tretinoina), które odblokowują pory, regulują cykl odnowy komórkowej i działają przeciwzapalnie.  

Jeśli po kilku tygodniach stosowania leków dostępnych bez recepty nie ma poprawy, zmiany trądzikowe są rozległe, głębokie i bolesne, a szczególnie gdy pojawiają się blizny lub głębokie przebarwienia, trzeba skontaktować się z dermatologiem, który dobierze skuteczny lek.  

W niektórych przypadkach trzeba zastosować miejscowo antybiotyki (takie jak np. klindamycyna, erytromycyna). Te dostępne w formie żeli lub kremów hamują rozwój bakterii odpowiedzialnych za stany zapalne.  

W przypadku ciężkich zmian trądzikowych, gdy leczenie miejscowe nie przynosi efektów, konieczne jest podanie antybiotyku doustnie (np. tetracykliny, doksycykliny), aby zahamować namnażanie bakterii i zmniejszyć stan zapalny. 

W najcięższych przypadkach trądziku stosuje się izotretynoinę - silny preparat doustny, który zmniejsza wydzielanie sebum i przeciwdziała stanom zapalnym, ale wymaga monitorowania przez lekarza ze względu na liczne działania niepożądane. 

Aby skutecznie poprawić stan skóry, dermatolog może też zalecić zabiegi, jak na przykład:  

• peelingi chemiczne z wykorzystaniem kwasów, takich jak kwas glikolowy lub trójchlorooctowy (TCA), które złuszczają skórę, odblokowują pory i zmniejszają stan zapalny; 

• terapia laserowa - pomocna w leczeniu trądziku przez redukcję produkcję sebum; 

• drenaż – czyli mechaniczne usuwanie głęboko osadzonych zmian, pozwalające na ich szybsze gojenie i zmniejszenie ryzyka powstawania blizn. 

Domowe sposoby na pryszcze podskórne i codzienna pielęgnacja 

Skóra skłonna do pryszczy podskórnych wymaga regularnej, domowej pielęgnacji, która minimalizuje zatykanie porów i zapobiega stanom zapalnym. Trzeba wyrobić sobie nawyk, aby nie dotykać twarzy – bo w ten sposób przenosi się bakterie i zanieczyszczenia, które mogą zaostrzać stany zapalne.  

Aby usunąć sebum, brud i zanieczyszczenia, należy dwa razy dziennie używać delikatnych żeli myjących, a także nawilżać skórę kremami o lekkiej formule, które nie zatykają porów. Nawilżenie pomaga utrzymać zdrową barierę skórną i zapobiega nadmiernemu przetłuszczaniu. 1-2 razy w tygodniu można złuszczać skórę, aby usunąć martwe komórki, zatykające pory.  

Popularne domowe sposoby na pryszcze podskórne należy stosować ostrożnie, pamiętając, że bolące zmiany nie nadają się do wyciśnięcia. 

Jednym z popularnych domowych sposobów na pryszcze podskórne jest olejek z drzewa herbacianego. Zawsze powinien być stosowany w postaci rozcieńczonej. Natomiast ze względu na brak badań, pasta do zębów nie jest zalecana do miejscowego stosowania na pryszcze.  

Na co dzień można stosować żel lub krem z łagodzącym wyciągiem z aloesu - to przebadany środek na zmniejszanie stanów zapalnych.  

Czy wyciskać pryszcze podskórne? Fakty i mity 

Choć wiele osób wierzy, że aby usunąć bolące pryszcze podskórne, najlepiej jest je wycisnąć, przestrzegamy przed taką praktyką. Może ona prowadzić do nasilenia stanu zapalnego, rozprzestrzenienia się bakterii oraz uszkodzenia głębszych warstw skóry. W ten sposób zwiększa się ryzyko powstawania blizn, przebarwień oraz tworzenia się torbieli.  

Ponadto, wyciskanie może doprowadzić do wtórnych infekcji, które będą wymagały dłuższego leczenia.  

Dlatego warto pamiętać - pryszcze podskórne nie nadają się do wyciśnięcia, ale można się ich skutecznie pozbyć, wdrażając odpowiednie leczenie. 

Bibliografia: 

1. Szepietowski J, Kapińska-Mrowiecka M., Trądzik zwyczajny: patogeneza i leczenie. Konsensus Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego [dostęp z dnia 21.10.24] https://www.termedia.pl/Tradzik-zwyczajny-patogeneza-i-leczenie-Konsensus-Polskiego-Towarzystwa-Dermatologicznego,56,20040,1,0.html 

1. Rosińska-Więckowicz A., Patogeneza i leczenie trądziku [dostęp z dnia 21.10.2024] https://www.pimr.pl/artykuly/patogeneza-i-leczenie-tradziku  

1. Pawlak-Osińska D, Nowak M., Czynniki sprzyjające powstawaniu trądziku podskórnego [dostęp z dnia 21.10.2024] https://www.ppd.pl/artykuly/czynniki-sprzyjajace-powstawaniu-tradziku