Niestrawność – jakie są domowe sposoby leczenia?

Dyspepsja, znana jako niestrawność, to powszechna dolegliwość zgłaszana lekarzom i farmaceutom. Jej przyczyny dzielą się na organiczne, wynikające z chorób układu pokarmowego i czynnościowe – zależne od błędów w diecie, przewlekłego przyjmowania leków, palenia papierosów. Leczenie dyspepsji polega na połączeniu terapii farmakologicznej, modyfikacji diety i codziennych przyzwyczajeń.

Niestrawność

Co to jest niestrawność – jak ją zdefiniować?

W języku medycznym niestrawność nazywana jest dyspepsją. Pacjenci często określają ją jako niestrawność żołądka. Nie jest to choroba, lecz zespół objawów, głównie gastrycznych. Jest bardzo powszechna i pacjenci często zgłaszają się z nią do lekarzy i farmaceutów, szukając pomocy na swoje dolegliwości. Kojarzona jest z uczuciem pełności, zgagą, ciężkością po jedzeniu.

Przyczyny niestrawności – organiczne i czynnościowe

Przyczyny niestrawności dzieli się na dwie główne grupy – organiczne i czynnościowe. Pierwsza jest wynikiem występujących schorzeń układu pokarmowego. Druga rozwija się jako następstwo błędów dietetycznych.

Pacjenci cierpiący na chorobę wrzodową dwunastnicy lub żołądka, refluks żołądkowo-przełykowy, zapalenie dróg żółciowych, nowotwory żołądka i przełyku, często doświadczają objawów dyspepsji. Zakażenie bakterią Helicobacter pylori jest również częstą przyczyną niestrawności organicznej. W takich przypadkach leczenie skupia się na zdiagnozowaniu i leczeniu podstawowej choroby.

Z kolei niestrawność czynnościowa może być wynikiem nieprawidłowego odżywiania się, ale także wystąpić w efekcie przyjmowania określonych leków. Najczęściej towarzyszy terapii przewlekłej. Przyjmowanie preparatów z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych jest główną przyczyną niestrawności polekowej.

Inne czynniki, które mogą wywołać dyspepsję czynnościową to: szybkie jedzenie, spożywanie dużych ilości pokarmu naraz, a także dieta obfitująca w żywność przetworzoną, tłustą, ciężkostrawną.

Do rozwoju tego typu dyspepsji przyczynia się także stres, palenie tytoniu oraz nadmierne spożycie alkoholu. Może też ona wynikać z nadwrażliwości żołądka i nieprawidłowej motoryki przewodu pokarmowego. W leczeniu tego rodzaju niestrawności często zaleca się zmianę stylu życia, oraz modyfikacje diety. Terapia uwzględnia wsparcie farmakologiczne.

Jakie są objawy niestrawności?

Typowe objawy dyspeptyczne obejmują dokuczliwe dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Symptomy niestrawności jelit bardzo często pojawiają się po zjedzeniu zbyt dużej ilości pokarmów, szczególnie o dużej zawartości tłuszczu.

Są to najczęściej:

ból i dyskomfort na nadbrzuszu, uczucie przepełnienia,

zgaga, pieczenie w żołądku i przełyku, czasami uczucie powracania treści pokarmowej do przełyku, zwłaszcza wtedy, gdy przyczyną niestrawności jest choroba refluksowa żołądka,

uczucie nadmiernej sytości, przejedzenia,

wzdęcia, często opisywane jako „brzuch jak balon”, „twardy brzuch”,

nudności,

częste odbijanie,

gazy,

bulgotanie w brzuchu,

nieprzyjemny smak w ustach.

Niestrawność w ciąży

Niestrawność jest częstą bolączką kobiet ciężarnych. Wynika to przede wszystkim ze zmian hormonalnych, które mają miejsce w organizmie kobiet w ciąży. Prowadzi to do spowolnienia pracy przewodu pokarmowego, a treść pokarmowa przesuwa się w znacznie wolniejszym tempie.

Do odczuwania niestrawności z pewnością przyczynia się również szybki rozwój płodu, a dokładniej zwiększenie jego masy. W konsekwencji może dochodzić do uciskania niektórych narządów wewnętrznych.

Zdecydowanie najczęstszą dolegliwością w czasie ciąży jest jeden z objawów niestrawności – zgaga, charakteryzująca się uczuciem pieczenia w przełyku. Powoduje to powiększanie się macicy, która uciska żołądek, a treść pokarmowa zaczyna cofać się, powodując dokuczliwe palenie.

Jakie badania wykonać przy niestrawności?

Jeżeli objawy dyspepsji wiążemy z błędami dietetycznymi np. przejedzeniem, spożyciem ciężkostrawnych, tłustych potraw, nie ma powodu do obaw. Dokuczliwe symptomy ustąpią po kilku dniach. Jeżeli objawy powtarzają się i nasilają, konieczne może być wykonanie badań diagnostycznych.

Podstawą diagnostyki jest endoskopia górnego odcinka przewodu pokarmowego (gastroskopia). Badanie daje możliwość pobrania wycinków, co pozwala wykluczyć lub potwierdzić zakażenie bakterią Helicobacter pylori. Do podstawowych badań należy też USG jamy brzusznej.

Diagnostykę uzupełniają badania laboratoryjne takie jak: morfologia, OB (odczyn Biernackiego), CRP (stężenie białka C-reaktywnego – wykonuje się w przypadku podejrzenia występowania stanu zapalnego). Wskazane jest też wykonanie badań oceniających czynność wątroby.

Jak leczyć niestrawność?

Jeżeli przyczyną niestrawności są choroby przewodu pokarmowego, to terapia powinna być ukierunkowana na ich diagnostykę i leczenie. Konieczne będzie nie tylko przyjmowanie leków, ale także zmodyfikowanie diety i eliminacja szkodliwych przyzwyczajeń.

W terapii niestrawności stosowane są leki przyspieszające opróżnianie żołądka, np. domperidon. Mechanizm ich działania polega na zwiększeniu skurczów mięśni gładkich żołądka i przyspieszeniu pasażu pokarmu przez przewód pokarmowy. Dzięki temu zmniejszają objawy w postaci uczucia pełności oraz bólu w nadbrzuszu.

Leki rozkurczowe takie jak drotaweryna lub hioscyna działają na mięśnie gładkie, zmniejszając napięcie i skurcze mięśniowe w obrębie przewodu pokarmowego. Dzięki temu łagodzą ból i dyskomfort związany z niestrawnością.

Stosuje się leki zobojętniające kwas w żołądku, takie jak inhibitory pompy protonowej (np. omeprazol, pantoprazol) i blokery receptora H2 (np. famotydyna). Inhibitory pompy protonowej zmniejszają kwasowość żołądka, blokując enzym odpowiedzialny za wydzielanie kwasu solnego. Blokery receptora H2 hamują działanie histaminy, która stymuluje wydzielanie kwasu solnego. Te leki pomagają łagodzić zgagę, ból i inne objawy niestrawności.

Ważna jest też ochrona błony śluzowej żołądka. W tym celu stosuje się leki, które działają na błonę śluzową żołądka poprzez tworzenie warstwy ochronnej w śluzówce żołądka lub stymulują wydzielanie śluzu np. mizoprostol. Chronią one błonę śluzową przed działaniem kwasu solnego i innych potencjalnie drażniących substancji, wspomagając proces gojenia i zmniejszając ryzyko powstawania owrzodzeń.

Zioła na niestrawność

W walce z objawami dyspepcji warto sięgnąć po zioła, które zmniejszają odczuwanie dyskomfortu.

Zioła na niestrawność to m.in.:

rumianek,

mniszek lekarski,

mięta pieprzowa,

imbir lekarski,

melisa lekarska.

Dobrym rozwiązaniem jest również żucie, a następnie połykanie nasion kminku, który wykazuje łagodzący wpływ na pracę jelit, a także zmniejsza wzdęcia.

Domowe sposoby na niestrawność

Oprócz wdrożenia farmakoterapii, zastosowania diety leczniczej, zaleca się modyfikację stylu życia. Niestrawność często związana jest z rodzajem i ilością spożywanych pokarmów. Warto zastąpić trzy posiłki kilkoma mniejszymi, lekki i łatwostrawnymi. Należy unikać zbyt długich przerw między posiłkami oraz nadmiernego objadania się.

Osoby, które zmagają się z tą dolegliwością powinny m.in.:

unikać tłustych, ciężkostrawnych potraw,

odstawić alkohol i papierosy,

wykluczyć z diety gazowane napoje,

unikać ostrych przypraw,

zmniejszyć spożycie produktów i potraw na bazie octu,

nie najadać się nadmiernie,

ograniczyć spożywanie błonnika,

wolniej przeżuwać jedzenie i jeść mniejszymi kęsami.

Dieta na niestrawność – jak przygotowywać posiłki?

Zaleca się spożywanie ostatniego posiłku na około 2–3 godziny przed snem, co może zmniejszyć ryzyko wystąpienia problemów z trawieniem. Ważne jest również świadome wybieranie składników diety oraz metod przyrządzania posiłków, takich jak gotowanie, pieczenie w folii aluminiowej czy duszenie, zamiast smażenia w głębokim tłuszczu. Dieta powinna być bogata w warzywa, zwłaszcza gotowane, co wspomaga prawidłowe trawienie.

Aby uniknąć objawów niestrawności po posiłku należy unikać tłustych potraw, wędlin, mięsa oraz pikantnych przypraw. Należy także ograniczyć spożycie wysoko przetworzonej żywności zawierającej utwardzacze i substancje konserwujące, a także żywności typu fast food.

Co jeść przy niestrawności?

Codzienny jadłospis warto oprzeć o zupy. Wyjątkiem są te bazujące na kiszonkach, ostrych pastach, wywarach instant (w proszku, torebki, kostki). Idealne będą zupy kremy, warzywne, rosół. Należy unikać zasmażek.

Duszona cielęcina, wołowina, ryby, najlepiej w jednym rękawie wraz z warzywami będą dobrym wyborem przy leczeniu niestrawności.

Warto włączyć do diety lane kluski, knedliki, leniwe pierogi. Są dobrą alternatywą dla cięższych potraw mącznych.

Śniadania można oprzeć o jogurty naturalne i kefir. Bogate w probiotyki pomagają utrzymać zdrową florę bakteryjną jelit, co może pomóc w łagodzeniu objawów niestrawności.

Dodatkiem do głównego posiłku mogą zostać kasze i ryż. Są to łatwo do przyswojenia źródła węglowodanów, które dostarczą energii bez obciążania układu pokarmowego.

Czego unikać przy niestrawności?

Ostrych przypraw, które mogą podrażniać błonę śluzową żołądka i nasilać dolegliwości niestrawności.

Słodyczy i produktów wysokoprzetworzonych, gdyż zawierają duże ilości cukru i utwardzaczy, które mogą pogarszać stan żołądka.

Smażonych potraw i zawierających dużą ilość tłuszczu, który może spowolnić trawienie i prowadzić do nasilenia objawów dyspeptycznych.

Marynat octowych – warzyw, grzybów w zalewie. Ocet powoduje nasilenie wydzielania kwasów żołądkowych.

Tłustych serów – dojrzewających, tłustych, mascarpone, feta i innych. Zawierają dużo tłuszczów nasyconych, co wydłuża czas trawienia. Dodatkowo są ciężkostrawne i mogą wywoływać działanie drażniące na śluzówkę żołądka.

Bibliografia:

G Wallner, A. Dziki, A. Dąbrowski, Zaburzenia czynnościowe układu pokarmowego, Wyd. Czelej, Lublin 2018

Pilichiewicz, A . N ., M . Horowitz, G . J . Holtmann, N . J . Talley and C . Feinle-Bisset "Relationship between symptoms and dietary patterns in patients with functional dyspepsia ." Clin Gastroenterol Hepatol, 2009 . 7(3): 317-22 .