Długi COVID, zwany również z angielska long COVID to przewlekłe dolegliwości, które utrzymują się po ustąpieniu ostrej fazy infekcji wywołanej wirusem SARS-CoV-2. Mogą występować nawet kilkanaście tygodni od momentu zakażenia, choć pacjent zmagający się z nimi dawno już nie zaraża. Jak rozpoznać long COVID i jak prowadzone jest leczenie?
Spis treści
Co to jest long COVID, jak go definiować?
Po kilku latach od wybuchu pandemii wiadomo już, że wirus SARS-CoV-2 wywołuje różne warianty choroby. Niekiedy objawy są mocno nasilone i długo się utrzymują, innym razem są ledwo zauważalne. Jednym z wariantów infekcji jest tzw. long COVID. Co to takiego? Długi COVID, znany również jako przetrwały objawowy COVID-19 lub syndrom post COVID, to zespół dolegliwości wywołanych zakażeniem, utrzymujących się przez długi czas lub nawracających.
Postać ostra choroby trwa do czterech tygodni i u wielu pacjentów po takim czasie wszelkie jej objawy ustępują. Zdarza się jednak, że dolegliwości przybierają postać przewlekłą lub po jakimś czasie powracają. Sytuacja taka dotyczyć może zarówno pacjentów, którzy fazę ostrą przeszli ciężko, jak i tych, u których zakażenie przebiegało bezobjawowo. Długi covid pojawia się zarówno u osób dorosłych, jak i dzieci i bywa trudny do rozpoznania ze względu na mało charakterystyczne objawy.
Jak długo trwa long COVID?
Zakażenie wirusem SARS-CoV-2 miewa różny przebieg i nie u wszystkich pacjentów trwa jednakowo długo. Odpowiedź na pytanie, ile trwa long COVID, też nie jest jednoznaczna i zależy od wielu czynników. Przyjmuje się, że postać ostra choroby to objawy utrzymujące się do 4 tygodni. Od 4 do 12 tygodni to tzw. trwający objawowy COVID-19, a powyżej 12 tygodni – właśnie long COVID. Rozpoznaje się go często, gdy utrzymujących się długotrwale dolegliwości nie można wytłumaczyć żadną inną diagnozą.
Objawy long COVID u niektórych pacjentów utrzymują się nawet przez kilka miesięcy, ale należy pamiętać, że nie zarażają oni wirusem SARS-CoV-2 przez cały ten czas. Cząsteczki wirusa zwykle wydalane są przez kilka do kilkunastu dni, po których pacjent nie zaraża, mimo występujących nadal dolegliwości.
Long COVID po szczepieniu i u zaszczepionych
Long COVID występować może po różnych wariantach choroby, nie tylko tych o najcięższym przebiegu. Dolegliwości przetrwałe diagnozuje się np. po Omikronie, który wywołuje znacznie łagodniejsze objawy niż chociażby wariant Delta.
Jak natomiast na występowanie long COVID wpływa szczepienie? Nie ma danych mówiących, jakoby objawy mogły pojawiać się lub nasilać po szczepieniu, jako jego bezpośrednia konsekwencja. Przeciwnie – u osób zaszczepionych ryzyko występowania przewlekłej postaci choroby jest niższe, na co wskazały badania przeprowadzone w trzech krajach europejskich – Wielkiej Brytanii, Hiszpanii i Estonii1. Porównano częstość występowania typowych objawów long COVID w grupie szczepionej i nieszczepionej i na tej postawie stwierdzono, że szczepienie (bez względu na to, którym preparatem zostało przeprowadzone), zmniejsza ryzyko wystąpienia dolegliwości przewlekłych o około 40 proc.
Jakie są objawy long COVID?
COVID-19 jest chorobą ogólnoustrojową, może ona atakować różne narządy i układy organizmu, a w zależności od umiejscowienia wywołuje rozmaite objawy. Mogą się one znacząco różnić także w przypadku long COVID. Dolegliwości najczęściej zgłaszane przez pacjentów to:
- ogólne zmęczenie,
- osłabienie organizmu,
- spadek kondycji fizycznej,
- nadmierne wypadanie włosów,
- szumy uszne,
- zaburzenia snu (zarówno bezsenność jak i senność wzmożona).
Do najczęstszych i najbardziej typowych objawów neurologicznych wywoływanych przez long COVID należą:
- mgła covidowa – są to przede wszystkim zaburzenia koncentracji, problemy z pamięcią krótkotrwałą, uczucie dezorientacji,
- ślepota twarzowa – ograniczona umiejętność rozpoznawania twarzy innych ludzi,
- bóle i zawroty głowy.
Niekiedy pojawiają się też dolegliwości psychiczne, takie jak spadek nastroju, drażliwość, a niekiedy nawet symptomy charakterystyczne dla łagodnej depresji.
Występowanie jakichkolwiek niepokojących objawów należy zawsze skonsultować z lekarzem celem przeprowadzenia odpowiedniej diagnostyki i dokładnego ustalenia, czy rzeczywiście ich podłożem jest długi COVID, czy może schorzenie lub zaburzenie.
Jakie mogą być powikłania po long COVID?
Wiele jest powikłań, jakie mogą być wynikiem long COVID. Są one różne, w zależności od umiejscowienia choroby i jej przebiegu. Wśród najczęściej występujących wymienia się powikłania:
- neurologiczne: zaburzenia węchu, zaburzenia smaku, bóle głowy, dezorientacja, zaburzenia pamięci, zaburzenia snu, drżenie rąk,
- pulmonologiczne, w tym nieodwracalne zmiany w płucach, problemy ze swobodnym oddychaniem, duszności, długotrwały kaszel,
- kardiologiczne: zakrzepica, zespół wieńcowy, niewydolność serca, zapalenie mięśnia sercowego, a nawet zawał.
Badania2 pokazują także, że pacjenci zmagający się z long COVID narażeni są na nieodwracalne zmiany metaboliczne oraz uszkodzenie mięśni, co najbardziej widoczne bywa u osób aktywnych fizycznie.
Long COVID jest też czynnikiem zwiększającym ryzyko wystąpienia zespołu Guillaina-Barrégo (ZGB). Jest ostra choroba zapalna nerwów, której towarzyszy ich niedowład i porażenie. Rozwija się ona szybko i często towarzyszą jej zaburzenia widzenia, słuchu, a także pracy zwieraczy.
Jak leczy się long COVID?
Symptomy towarzyszące long COVID często nie są charakterystyczne i mogą równie dobrze świadczyć o innych schorzeniach, należy więc przede wszystkim przeprowadzić diagnostykę. Kiedy lekarz jednoznacznie przypisze występujące dolegliwości long COVID, należy niezwłocznie podjąć leczenie zgodne z jego wskazaniami. Odpowiednia terapia niweluje objawy i zmniejsza ryzyko wystąpienia powikłań.
Terapia zależy przede wszystkim od pojawiających się dolegliwości. Nie ma jednego złotego środka na COVID-19, dlatego z reguły stosuje się leczenie objawowe. Kiedy np. występują powikłania kardiologiczne w postaci zakrzepicy, pacjent musi zacząć przyjmować leki na rozrzedzenie krwi. Przy długotrwałym kaszlu stosuje się różnego rodzaju inhalacje i inne środki niwelujące objawy, itd. Przy dolegliwościach neurologicznych czy uszkodzeniach mięśni lekarze często zalecają rehabilitację.
Zawsze po przebyciu długiego COVID-u konieczne jest regularne monitorowanie stanu zdrowia. Należy regularnie zgłaszać się do lekarza i zgodnie z jego zaleceniami, bezwzględnie wykonywać badania kontrolne. Na co dzień warto dbać o adekwatną do stanu zdrowia aktywność fizyczną, zdrową dietę i odpowiednią ilość snu. Bardzo ważna jest także dbałość o kondycję psychiczną, czemu sprzyja unikanie sytuacji stresowych i napięć emocjonalnych oraz regularny wypoczynek.
Bibliografia:
- M. Ściubisz, Czy szczepienie przeciwko COVID-19 zmniejsza ryzyko long-COVID-19?, źródło: Medycyna Praktyczna
- The effectiveness of COVID-19 vaccines to prevent long COVID symptoms: staggered cohort study of data from the UK, Spain, and Estonia, w: Lancet Respir. Med., 2024: S2213-2600(23)00414–9
- M. Stelmach, Long COVID czy tzw. długie przeziębienie?
https://www.termedia.pl/koronawirus/Long-COVID-czy-tzw-dlugie-przeziebienie-,53335.html [07.05.2024]
- M. Stelmach, Wytyczne dotyczące diagnostyki long COVID u dzieci
https://www.termedia.pl/poz/Wytyczne-dotyczace-diagnostyki-long-covid-u-dzieci,49052.html [07.05.2024]
- S. J. Yong, Long covid or post-covid-19 syndrome: putative pathophysiology, risk factors, and treatments, w: Infectious Diseases, 53(10), 737–754, 2021
- M. Ściubisz, Zespół Guillaina i Barrégo a COVID-19 i szczepienie przeciwko tej chorobie, źródło: Medycyna Praktyczna
https://www.mp.pl/covid19/badania/334994,zespol-guillaina-i-barrego-a-covid-19-i-szczepienie-przeciwko-tej-chorobie [07.05.2024]
- B. Appelman i wsp., Muscle abnormalities worsen after post-exertional malaise in long COVID, w: Nature Communications, volume 15, Article number: 17 (2024)
- B. Soiński, Powikłania sercowo-naczyniowe po COVID-19
https://www.termedia.pl/pulmonologia/Powiklania-sercowo-naczyniowe-po-COVID-19-,47448.html [07.05.2024]
Podziel się artykułem ze znajomymi
