Karczochy : właściwości, smak i zastosowanie. Poznaj zalety soku i tabletek

Karczoch zwyczajny to jedna z najstarszych roślin uprawnych na świecie, ceniona nie tylko za walory smakowe, ale przede wszystkim za właściwości zdrowotne. Bogaty skład sprawia, że sok z karczocha oraz tabletki z ekstraktem z tej rośliny zyskały popularność, jako suplementy diety korzystnie wpływające na funkcjonowanie organizmu.

Czym są karczochy i jak wyglądają?

Karczoch zwyczajny (Cynara scolymus L.) to bylina z rodziny astrowatych (Asteraceae), osiągająca wysokość nawet do 2 metrów. Jadalną częścią są nierozwinięte pąki kwiatowe, przypominające wyglądem duże, zielone lub fioletowe szyszki. Pąki te mogą osiągać średnicę nawet do 25 cm.

Jak przygotować karczochy do jedzenia? Należy usunąć twarde zewnętrzne liście i wybrać miękki środek. Jadalne jest przede wszystkim tzw. "serce karczocha", stanowiące 35-55% świeżej masy głowy.

Właściwości i działanie karczochów

Karczochy zawierają wiele cennych substancji bioaktywnych o szerokim spektrum działania.

Do głównych zaliczyć należy:

• polifenole: kwasy fenolowe (kwas chlorogenowy, kawowy, cynaryna) i flawonoidy (luteolina, apigenina);

• inulinę: prebiotyk korzystny dla mikrobioty jelit;

Właściwości karczocha obejmują:

• ochronę i regenerację komórek wątroby;

• działanie żółciotwórcze i żółciopędne;

• obniżanie poziomu cholesterolu i triglicerydów;

• właściwości przeciwutleniające;

• działanie przeciwzapalne;

• regulację pracy układu pokarmowego;

• potencjalne działanie przeciwnowotworowe;

Karczoch a cholesterol

Badania Teterycz i Michalak-Majewskiej (2018) potwierdzają, że ekstrakt z karczocha skutecznie hamuje wątrobową syntezę cholesterolu. Działanie to przypisuje się głównie luteolinie, która blokuje stymulowanie biosyntezy cholesterolu przez insulinę.

Wpływ karczocha na poziom cholesterolu jest szeroki, a to dzięki takim składnikom, jak:

1. cynaryna, jeden z głównych związków aktywnych karczocha, wykazuje działanie żółciopędne i żółciotwórcze. Zwiększone wydzielanie żółci sprzyja wydalaniu cholesterolu z organizmu;

1. polifenole zawarte w karczochu, szczególnie kwas chlorogenowy i cynaryna, hamują aktywność reduktazy HMG-CoA - enzymu odpowiedzialnego za produkcję cholesterolu w wątrobie;

1. luteolina, flawonoid obecny w karczochu, wpływa na metabolizm lipidów, przyczyniając się do obniżenia poziomu cholesterolu całkowitego oraz frakcji LDL;

1. inulina, prebiotyk obecny w karczochu, może przyczyniać się do obniżenia poziomu cholesterolu poprzez wpływ na mikroflorę jelitową.

Badania kliniczne wykazały, że regularne spożywanie ekstraktu z karczocha może prowadzić do znaczącego obniżenia poziomu cholesterolu całkowitego oraz frakcji LDL u osób z łagodną i umiarkowaną hipercholesterolemią.

Karczoch na odchudzanie

Karczochy wspomagają odchudzanie poprzez szereg mechanizmów.

1. Regulacja pracy układu trawiennego. Związki goryczkowe zawarte w karczochu stymulują wydzielanie soków trawiennych, poprawiając proces trawienia i przyswajania składników odżywczych.

1. Przyspieszenie metabolizmu. Składniki aktywne karczocha, w tym cynaryna, mogą przyczyniać się do zwiększenia tempa przemiany materii.

1. Regulacja poziomu cukru we krwi. Inulina zawarta w karczochu pomaga stabilizować poziom glukozy we krwi, co może ograniczać napady głodu i zmniejszać ochotę na słodycze.

1. Działanie moczopędne. Karczoch ma właściwości diuretyczne, co może pomóc w redukcji zatrzymywania wody w organizmie.

1. Oczyszczanie organizmu z toksyn. Związki aktywne karczocha wspierają pracę wątroby, głównego organu odpowiedzialnego za detoksykację organizmu.

Dodatkowo, inulina zawarta w karczochach działa jako prebiotyk, korzystnie wpływając na mikrobiotę jelit, która jest kluczowa dla prawidłowego trawienia i może przyczyniać się do utrzymania prawidłowej masy ciała.

Warto podkreślić, że karczochy są niskokaloryczne (około 47 kcal na 100 g), bogate w błonnik i składniki odżywcze, co czyni je doskonałym składnikiem diety odchudzającej.

Suplementacja karczocha, czyli sok i tabletki

Karczoch na rynku jest dostępny w formie suplementów diety, głównie jako sok i tabletki. Oba produkty zawierają skoncentrowane substancje bioaktywne, ale różnią się formą podania i zastosowaniem.

Sok z karczocha

Sok z karczocha to popularny suplement diety dostępny w aptekach. Jest bogaty w związki polifenolowe, zwłaszcza kwasy fenolowe i flawonoidy. Ma również w swoim składzie cenne witaminy z grupy A i B.

Jak go stosować? Zalecana dawka to około 20 ml dziennie po posiłku. Sok przygotowywany jest głównie z liści karczocha.

Rzadko może dojść do wystąpienia skutków ubocznych. Wśród najpopularniejszych wymienia się reakcje alergiczne oraz łagodne zaburzenia trawienne. Z kolei do przeciwwskazań zaliczyć należy obstrukcję dróg żółciowych, a także alergię na rośliny astrowate.

Tabletki z karczocha

Tabletki z ekstraktem z karczocha to alternatywna forma suplementacji. Zawierają skoncentrowane substancje bioaktywne, głównie polifenole.

Tabletki zazwyczaj zawierają standaryzowany ekstrakt z liści karczocha. Główne składniki aktywne to:

• kwas chlorogenowy - silny przeciwutleniacz

• cynaryna - związek o działaniu żółciopędnym i żółciotwórczym

• luteolina - flawonoid o właściwościach przeciwzapalnych

• inulina - prebiotyk wspierający mikrobiotę jelit

Jak stosować tabletki z karczocha? Należy przestrzegać dawkowania zalecanego przez producenta. Nie należy łączyć ich z sokiem z karczocha, by uniknąć przedawkowania.

Włączenie karczochów do diety może przynieść wiele korzyści zdrowotnych. Jednak przed rozpoczęciem suplementacji sokiem z karczocha lub tabletkami, warto skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą, szczególnie w przypadku występowania chorób przewlekłych lub przyjmowania leków.

Jak smakują karczochy i gdzie je wykorzystać?

Karczoch ma delikatnie gorzkawy smak, który dobrze komponuje się z różnymi przyprawami. Młode pąki można spożywać na surowo, starsze wymagają obróbki termicznej.

Karczochy można gotować, dusić, piec, smażyć, grillować, faszerować, a także konserwować i zamrażać.

Jak przygotować karczochy? Istnieje wiele przepisów z ich wykorzystaniem.

1. Gotowane - najprostszy przepis na karczochy polega na ugotowaniu ich w osolonej wodzie z dodatkiem cytryny. Po ugotowaniu liście można maczać w sosie, np. czosnkowym lub winegret.

1. Na parze - delikatniejsza metoda, która pozwala zachować więcej składników odżywczych.

1. Pieczone - można je piec w piekarniku, często nadziewane różnymi farszami.

1. Grillowane - świetna opcja na letnie grillowanie. Przygotowane w ten sposób, nabierają przyjemnego, lekko wędzonego aromatu.

1. Marynowane - doskonały dodatek do past lub przekąska sama w sobie.

Ponadto wygodną opcją są karczochy w zalewie. Można je wykorzystać do przygotowania szybkich przekąsek lub jako dodatek do dań głównych.

Warto pamiętać, że to, jak jeść karczochy zależy od ich dojrzałości. Młode i delikatne można spożywać na surowo, podczas gdy starsze wymagają obróbki termicznej.

Niezależnie od metody przygotowania, karczochy zawsze wnoszą do dania unikalny smak i teksturę, jednocześnie zapewniając cenne składniki odżywcze.

Bibliografia

1. Teterycz D., Michalak-Majewska M. (2018). Karczoch zwyczajny (Cynara scolymus) – innowacyjny surowiec o bogatych właściwościach leczniczych. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych, 593, 87-100.

1. Nurzyńska-Wierdak R., Sałata A., Stepaniuk R. (2018). Prozdrowotne właściwości karczocha zwyczajnego (Cynara scolymus L., Asteraceae). KOSMOS, 67(4), 823-831.

1. Kulza M., Adamska K., Seńczuk-Przybyłowska M., Woźniak A., Wachowiak A., Miechowicz I., Horoszkiewicz M., Nowak G., Florek E. (2012). Karczoch zwyczajny – lek roślinny. Przegląd Lekarski, 69(10), 1122-1126.

1. Sałata A., Gruszecki R. (2010). The quantitative analysis of poliphenolic compounds in different parts of the artichoke (Cynara scolymus L.) depending on growth stage of plants. Acta Scientiarum Polonorum, Hortorum Cultus, 9(3), 175-181.

1. Ceccarelli N., Curadi M., Picciarelli P., Martelloni L., Sbrana C., Giovannetti M. (2010). Globe artichoke as a functional food. Mediterranean Journal of Nutrition and Metabolism, 3(3), 197-201.