Witaminy są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu, a ich braki mogą prowadzić do wielu poważnych konsekwencji. Objawy wywołane niedoborem witamin nazywa się hipowitaminozą. Z tego artykułu dowiesz się, dlaczego warto dbać o podaż składników odżywczych i czym grozi hipowitaminoza.
Hipowitaminoza: co to jest?
Hipowitaminoza to zespół objawów wywołanych niedoborem witamin. Termin określa różnorodne zmiany zachodzące w organizmie i będące konsekwencją niedostatecznego spożycia witamin, zarówno rozpuszczalnych w tłuszczach, jak i w wodzie. Hipowitaminoza może rozwinąć się u osób w każdym wieku, bez względu na płeć. Bardziej narażeni są jednak seniorzy, weganie i wegetarianie, kobiety w ciąży oraz pacjenci z chorobami przewlekłymi. W leczeniu hipowitaminozy ważne jest znalezienie przyczyny problemu. W niektórych przypadkach wystarczające będą zmiany w diecie, suplementacja brakującej witaminy. Czasem konieczne może okazać się specjalistyczne leczenie.
Awitaminoza a hipowitaminoza: jakie są różnice?
Wiesz już, czym jest hipowitaminoza. A co oznacza awitaminoza? Pojęcia są bardzo podobne i w języku potocznym często używa się ich zamiennie, ponieważ oba odnoszą się do niedoboru witamin. Natomiast awitaminoza oznacza długotrwały i poważny niedobór witamin. Jest stanem zdecydowanie poważniejszym niż hipowitaminoza i zazwyczaj wymaga specjalistycznego, długotrwałego leczenia oraz indywidualnego podejścia. Hipowitaminoza to łagodniejszy stan i w wielu przypadkach zmiany w diecie, a także suplementacji są w stanie skutecznie rozwiązać ten problem.
Hipowitaminoza: przyczyny
Przyczyny hipowitaminozy są bardzo złożone i mogą obejmować m.in.:
● Nieprawidłową dietę,
● Monotonne posiłki,
● Zaburzenia trawienia i wchłaniania,
● Nieswoiste choroby zapalne jelit,
● Choroby metaboliczne,
● Zwiększone zapotrzebowanie na określone witaminy (np. w ciąży lub w wyniku wysokiej aktywności fizycznej),
● Stosowanie diety wegańskiej lub wegetariańskiej bez odpowiedniej suplementacji,
● Przyjmowanie niektórych leków,
● Zaburzenia odżywiania.
Hipowitaminoza: objawy
Jakie są objawy hipowitaminozy? Wszystko zależy od tego, z jaką niedoborową witaminą mamy do czynienia. Warto pamiętać, że nie wszystkie symptomy są charakterystyczne i specyficzne, przez co łatwo je zignorować lub pomylić z innym problemem. Dlatego w diagnostykę i leczenie hipowitaminozy powinni być zaangażowani lekarze, dietetycy i sami pacjenci.
Hipowitaminoza D3: objawy
Witamina D znana jest głównie ze swojego wpływu na zdrowie kości, jednak w ostatnich latach coraz więcej mówi się również o jej innych właściwościach. Okazuje się, że receptory dla witaminy D są obecne w wielu różnych narządach, przez co może oddziaływać m.in. na pracę układu nerwowego, rozrodczego, a także gospodarkę hormonalną. Niedobory witaminy D nie oznaczają więc wyłącznie zaburzeń w obrębie układu kostno-szkieletowego, ale mogą mieć negatywny wpływ na ogólny stan zdrowia. Jakie objawy wywołuje hipowitaminoza D3?
● Osłabienie odporności, zwiększona podatność na infekcje,
● Przewlekłe zmęczenie,
● Pogorszenie kondycji skóry, włosów i paznokci,
● Bóle kości i stawów.
Niestety wymienione objawy nie są charakterystyczne i niewiele osób podejrzewa, że u ich podstaw może leżeć hipowitaminoza witaminy D. Warto jednak pamiętać, że długotrwały niedobór tego składnika prowadzi do zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu, które nie wywołują natychmiastowych symptomów. Hipowitaminoza D3 zwiększa ryzyko m.in.:
● Osteoporozy i krzywicy,
● Chorób autoimmunologicznych,
● Chorób nowotworowych,
● Osłabienia płodności i funkcji rozrodczych,
● Pogorszenia funkcji poznawczych.
U osób z tymi problemami warto wykonać badania i analizę diety oraz suplementacji w celu oceny poziomu witaminy D w organizmie.
Hipowitaminoza wit. K
Witamina K wpływa na procesy krzepnięcia krwi oraz zdrowie kości i stawów. Objawem jej niedoboru są przede wszystkim zaburzenia krzepliwości krwi, wydłużony czas gojenia ran, łatwe powstawanie siniaków, obfite miesiączki, krwawienia z błon śluzowych. Długotrwała hipowitaminoza witaminy K może prowadzić też do osłabienia kości i zwiększenia podatności na urazy, np. złamania.
Hipowitaminoza wit. E
Witamina E jest silnym antyoksydantem. Chroni komórki organizmu przed szkodliwym działaniem wolnych rodników. Dzięki temu zmniejsza ryzyko rozwoju wielu chorób oraz spowalnia procesy starzenia organizmu. Hipowitaminoza witaminy E może objawiać się pogorszeniem odporności oraz kondycji włosów, skóry i paznokci, a także problemami z zajściem w ciążę. Jej długotrwały niedobór zwiększa ryzyko przedwczesnego starzenia komórek, chorób metabolicznych, miażdżycy, a nawet nowotworów. Dobrą wiadomością jest jednak to, że deficyty tego składnika są stosunkowo rzadkie i dotyczą głównie osób z zaburzeniami trawienia oraz wchłaniania tłuszczu.
Hipowitaminoza wit. A
Witamina A również wykazuje właściwości antyoksydacyjne. Wpływa na gospodarkę hormonalną, kondycję włosów, skóry i paznokci, a także funkcjonowanie narządu wzroku. Długotrwały niedobór witaminy A może doprowadzić do tzw. kurzej ślepoty, czyli zaburzeń widzenia po zmierzchu.
Hipowitaminoza wit. C
Witamina C, podobnie jak witaminy A i E, jest silnym antyoksydantem. Wykazuje działanie przeciwzapalne, chroni komórki przed uszkodzeniami, poprawia odporność, a także bierze udział w syntezie kolagenu, czyli białka budulcowego skóry, kości i chrząstek. Hipowitaminoza C może objawiać się ogólnym osłabieniem organizmu, męczliwością, gorszą tolerancją wysiłku fizycznego. Poważnym, choć obecnie rzadko spotykanym, powikłaniem niedoboru witaminy C jest szkorbut. Jest to wielonarządowa choroba objawiająca się m.in. samoistnymi krwawieniami, wypadaniem zębów, stanem zapalnym dziąseł. Głównym źródłem witaminy C są warzywa i owoce, dlatego osoby, które dbają o ich obecność w diecie, rzadko doświadczają niedoborów.
Hipowitaminoza wit. B1
Hipowitaminoza B1, czyli tiaminy, może powodować zmiany w funkcjonowaniu układu nerwowego. Pierwsze objawy obejmują zazwyczaj zmęczenie, osłabienie i pogorszenie funkcji poznawczych, a także brak apetytu. Długotrwały i poważny niedobór witaminy B1 może doprowadzić do rozwoju choroby beri-beri. Jest to schorzenie układu nerwowego objawiające się m.in. uszkodzeniem nerwów, porażeniami, obrzękami, niewydolnością serca, obniżeniem ciśnienia. Aktualnie główną przyczyną choroby jest niedobór witaminy B1 wywołany nadużywaniem alkoholu, który zaburza wchłanianie składników odżywczych.
Hipowitaminoza wit. B9
Witamina B9, czyli kwas foliowy, pełni ważną rolę szczególnie w okresie ciąży. Jej suplementacja jest wówczas niezbędna, ponieważ zmniejsza ryzyko poważnych wad cewy nerwowej. Niestety brak witaminy B9 w diecie i suplementacji przyszłych mam zwiększa prawdopodobieństwo zaburzeń w rozwoju układu nerwowego dziecka oraz chorób wrodzonych. To jednak niejedyna funkcja kwasu foliowego, ponieważ składnik wpływa na funkcjonowanie mózgu oraz budowę czerwonych krwinek - dotyczy to osób w każdym wieku. Hipowitaminoza B9 może powodować zaburzenia funkcji poznawczych i osłabienie, a także niedokrwistość megaloblastyczną.
Hipowitaminoza wit. B12
Witamina B12 jest niezbędna do prawidłowej pracy układu nerwowego oraz produkcji czerwonych krwinek. Podobnie jak w przypadku kwasu foliowego, jej niedobór może zwiększać ryzyko wystąpienia anemii megaloblastycznej. Objawy hipowitaminozy B12 to m.in. osłabienie mięśni, zmęczenie, spadek wydolności organizmu, wypadanie włosów, a także zaburzenia neurologiczne. Na wystąpienie tego problemu są narażone osoby stosujące dietę wegańską lub wegetariańską, ponieważ witamina B12 występuje wyłącznie w produktach odzwierzęcych. Ryzyko niedoboru zwiększa też stosowanie metforminy, np. w leczeniu cukrzycy.
Hipowitaminoza: diagnostyka
Diagnostyka hipowitaminozy obejmuje szczegółowy wywiad z pacjentem oraz badania laboratoryjne krwi, np. morfologię. Na ich podstawie można stwierdzić, czy zgłaszane objawy i ewentualne nieprawidłowości są związane z niedoborem witamin. Warto podkreślić, że nie istnieją specyficzne markery niedoboru dla wszystkich witamin, dlatego interpretacja wyników nie jest łatwa i powinien przeprowadzić ją specjalista.
Leczenie hipowitaminozy
Głównym sposobem leczenia hipowitaminozy jest dieta i uwzględnienie większej ilości produktów będących źródłem niedoborowej witaminy. Ważne są również wszystkie minerały, które wspierają prawidłowe wykorzystanie witamin. Pomocna bywa również suplementacja i preparaty z kompleksem witamin. Jeśli objawy są bardzo nasilone, lekarz może zdecydować o włączeniu farmakoterapii i leczenia objawowego.
Podsumowanie
Hipowitaminoza, wywołana niedoborem witamin, może być konsekwencją: nieprawidłowej diety, zwiększonego zapotrzebowania organizmu na składniki odżywcze czy chorób przewlekłych. Symptomy świadczące o deficycie witamin są często niespecyficzne, co może utrudniać diagnostykę. W leczeniu hipowitaminozy najważniejsze są dieta i suplementacja, a jeśli niedobór jest wynikiem choroby, działania powinny być ukierunkowane na wyleczenie schorzenia lub wprowadzenie w stan remisji.
Źródła
1. Vitamin Deficiency Anemia, https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/vitamin-deficiency-anemia/symptoms-causes/syc-20355025 [dostęp: 17.02.2025]
2. Vitamin D Deficiency, https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/15050-vitamin-d-vitamin-d-deficiency [dostęp: 17.02.2025]
3. Kiani A. i wsp. Main nutritional deficiencies, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9710417/ [dostęp: 17.02.2025]
4. Maxfield L. Vitamin C Deficiency, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK493187/ [dostęp: 17.02.2025]
5. Wiley K. Vitamin B1 (Thiamine) Deficiency, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537204/ [dostęp: 17.02.2025]
6. Ankar A. Vitamin B12 Deficiency, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK441923/ [dostęp: 17.02.2025]
7. Khan K. Folic Acid Deficiency, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK535377/ [dostęp: 17.02.2025]
8. Hodge C. Vitamin A Deficiency, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK567744/ [dostęp: 17.02.2025]
9. Kemnic T. Vitamin E Deficiency, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK519051/ [dostęp: 17.02.2025]
10. Eden R. Vitamin K Deficiency, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK536983/ [dostęp: 17.02.2025]
Podziel się artykułem ze znajomymi
