Co to są rotawirusy? Objawy, szczepienie, leczenie

Rotawirusy odpowiedzialne są za większość przypadków grypy żołądkowej u niemowląt i dzieci do 5 roku życia, której konsekwencją jest potencjalnie śmiertelne odwodnienie. Mimo zapowiedzi, szczepionka na rotawirusy nie weszła do katalogu szczepień obowiązkowych, ale i tak jest zalecana, by chronić dzieci przed skutkami ostrych biegunek i wymiotów.

Co to są rotawirusy? Jakie są objawy wywołanych przez nie infekcji? Czy szczepionka na rotawirusy jest skuteczna? Przeczytaj więcej.

Rotawirusy u dzieci

Przebyte wirusowe zapalenie żołądka i jelit powoduje istotne zwiększenie odporności, dlatego u osób dorosłych choroba ta jest relatywnie rzadka, a jej przebieg mało gwałtowny. Inaczej sytuacja wygląda wśród najmłodszych pacjentów. Grypę żołądkową przechodzi większość dzieci jeszcze przed ukończeniem 5. roku życia (najbardziej upowszechniona i niebezpieczna jest u dzieci w wieku 0,5 – 2 lata).

Oblicza się, że w Polsce rocznie na wszystkie infekcje rotawirusowe zapada 200 tysięcy maluchów, z czego przeszło 50 tysięcy otrzymuje pomoc ambulatoryjną, ponad 6 tysięcy jest hospitalizowanych, a kilkadziesiąt umiera. Na całym zaś świecie, jak podaje WHO, skala zachorowań sięga ponad 110 milionów dzieci, z których umiera około 500 tysięcy (przede wszystkim w krajach rozwijających się).

Szczepionka na rotawirusy

W 2019 roku pojawiły się informacje, że od stycznia roku 2019 szczepionka na rotawirusy zostanie wpisana do kalendarza szczepień obowiązkowych. Póki co tak się nie stało, szczepienie to pozostaje natomiast na liście zalecanych.

W Polsce dzieci mogą otrzymać jeden z dwóch typów szczepionki na rotawirusy:

jednoskładnikowa, zawierająca ludzki szczep wirusa RIX 4414 o obniżonej zjadliwości. Podawana jest w dwóch dawkach.
pięcioskładnikowa, zawierająca 5 szczepów wirusa, będących reasortantami ludzko-bydlęcymi. Podawana trzykrotnie.

Obie szczepionki przyjmuje się doustnie, nie są więc bolesne dla dziecka. Ich wadą jest natomiast koszt – jako nieobowiązkowe, nie są refundowane, cena zaś jednej tylko dawki wynosi kilkaset złotych.

Pierwszą dawkę szczepionki na rotawirusy niemowlę powinno otrzymać między 7 a 12 tygodniem życia (optymalny czas: 8 tydzień życia). Kolejne w odstępie przynajmniej 4 tygodni. Zaleca się, by ostatnia dawka została zaaplikowana przed ukończeniem 32 tygodnia życia.

Objawy zakażenia rotawirusami

Szczepionka na rotawirusy nie chroni dzieci przed wszystkimi infekcjami wywoływanymi przez te drobnoustroje, jednak z bardzo dużą skutecznością zapobiega najcięższym postaciom zakażenia, a więc przede wszystkim ostrej biegunce oraz zapaleniu żołądkowo-jelitowemu. Dzieci, które nie zostały natomiast zaszczepione, z ogromną dozą prawdopodobieństwa zachorują na jelitówkę przynajmniej 1 raz (statystycznie ponad 90 procent maluchów), a w wielu przypadkach 2 razy (69 procent) lub 3 razy (42 procent). Pierwsza infekcja ma zazwyczaj najcięższy przebieg, kolejne, wraz ze wzrostem odporności - nieco lżejszy.

Typowe objawy zakażenia rotawirusami, to:

biegunka,
wymioty,
gorączka do 40 stopni Celsjusza,
zaburzenia łaknienia i apetytu.

Leczenie rotawirusów

Konsekwencją wystąpienia powyższych objawów jest przede wszystkim bardzo silne odwodnienie organizmu i to ono jest bezpośrednią przyczyną śmiertelności wśród małych dzieci w wyniku infekcji rotawirusowych.

Podstawą leczenia wirusowego zapalenia żołądka i jelit jest więc intensywne nawadnianie dziecka. Maluchy powinny otrzymywać duże ilości wody, mogą też pić słabą herbatę albo rumianek. Obserwując objawy grypy żołądkowej, należy natychmiast wezwać lekarza, który oceni, czy dziecko nie potrzebuje hospitalizacji. W razie konieczności maluch powinien trafić na kilka dni do szpitala, gdzie zostanie podłączony do kroplówki w celu uzupełnienia zapasów wody oraz wypłukanych elektrolitów.

Co to są rotawirusy?

Rotawirusy są drobnoustrojami z rodziny reowirusów, stanowiącymi podstawowy czynnik etiologiczny w przypadku biegunki i wymiotów u niemowląt oraz dzieci do 5 roku życia. Wyróżniamy 5 odmian rotawirusów (A, B, C, D i E), przy czym zdecydowanie najistotniejsze znaczenie epidemiologiczne (90 proc. przypadków) ma typ A.

Związek rotawirusów z tak zwanym wirusowym zapaleniem żołądka i jelit (grypą jelitową) odkryto w roku 1973, a więc blisko pół wieku temu. Mimo tego, droboustroje te pozostają relatywnie mało znane, zwłaszcza w krajach trzeciego świata; ich rola jest też często bagatelizowana. Niesłusznie. Choć grypa jelitowa sama w sobie nie jest groźna, będące jej konsekwencją odwodnienie każdego roku prowadzi do wielu powikłań zdrowotnych.

Autor: Piotr Brzózka

Czytaj też:

Źródła:

Maria Korycka, Epidemiologia zakażeń rotawirusowych u dzieci, Przegląd Epidemiologiczny 2001;55
Szczepionka przeciw rotawirusom, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakłada Higieny, szczepienia.pzh.gov.pl