Cholestaza: co to? Objawy, rozpoznanie i leczenie

Cholestaza, czyli zastój żółci, to zaburzenie polegające na upośledzeniu lub zablokowaniu przepływu żółci z wątroby do jelit. Żółć jest kluczowa dla trawienia tłuszczów, a jej prawidłowy przepływ warunkuje zdrowie i komfort układu trawiennego. Gdy dochodzi do zastoju, w organizmie gromadzą się kwasy żółciowe, a to prowadzi do szeregu objawów i powikłań. Przeczytaj nasz artykuł i dowiedz się,  co to jest cholestaza, jakie są jej przyczyny i metody leczenia.

Cholestaza: co to?

Cholestaza to zaburzenie przepływu żółci. W prawidłowych, fizjologicznych warunkach jest ona produkowana w wątrobie, a następnie transportowana w przewodach żółciowych do dwunastnicy, czyli pierwszej części jelita cienkiego. Tam bierze udział w procesie trawienia tłuszczów. Odpowiada za tzw. proces emulgacji, który sprawia, że cząsteczki tłuszczu stają się bardziej podatne na działanie enzymów trawiennych. O cholestazie mówimy wtedy, kiedy odpływ żółci z wątroby zostanie upośledzony lub zablokowany. Prowadzi to do nagromadzenia kwasów żółciowych i innych składników żółci w organizmie, co daje liczne objawy i może prowadzić do poważnych powikłań.

Rodzaje cholestazy

Wyróżniamy dwa główne rodzaje cholestazy:

• Cholestaza wewnątrzwątrobowa – gdy problem z odpływem żółci wynika z problemów w obrębie wątroby,
• Cholestaza zewnątrzwątrobowa – gdy odpływ żółci jest upośledzony poprzez czynnik pozawątrobowy.

Możliwa jest również cholestaza w ciąży, a dokładnie wewnątrzwątrobowa cholestaza ciężarnych. Jest to odwracalne zaburzenie, które dotyczy wyłącznie kobiet ciężarnych. Pojawia się najczęściej w II lub III trymestrze, a jej objawy samoistnie ustępują po porodzie.

Przeczytaj nasz artykuł „Cholestaza ciążowa” i dowiedz się więcej na jej temat.

Cholestaza: przyczyny

Istnieje wiele możliwych przyczyn cholestazy. Najczęściej pojawia się ona na skutek chorób wątroby, takich jak:

• Ostre i przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby (WZW) typu B i C,
• Niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby,
• Autoimmunologiczne zapalenie wątroby,
• Marskość wątroby,
• Pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych.

Cholestaza może być też konsekwencją zatruć, ostrych stanów zapalnych i infekcji. Zatrucie alkoholem lub trującymi grzybami uszkadza wątrobę i może powodować zaburzenia odpływu żółci. Mononukleoza, zakażenie wirusem cytomegalii lub HIV również sprzyjają cholestazie. Co więcej, problem ten może być skutkiem ubocznym przyjmowania niektórych leków takich jak tabletki antykoncepcyjne, estradiol, amoksycylina, czy imipramina.

A czy cholestaza jest zaraźliwa? Nie, nie jest to choroba zakaźna i nie przenosi się między ludźmi. Nie ma więc konieczności izolacji i unikania kontaktów z innymi, ponieważ nie stanowi zagrożenia epidemiologicznego dla otoczenia.

Dowiedz się, co szkodzi wątrobie.

Cholestaza: objawy

Jak objawia się cholestaza?

• Żółtaczka – żółte zabarwienie skóry i białek oczu to często pierwszy sygnał świadczący o zaburzonej pracy wątroby. Jest ona spowodowana przechodzeniem bilirubiny (barwnika obecnego w żółci) do krwioobiegu.
• Świąd skóry – świąd dłoni, stóp, rąk i nóg to charakterystyczny objaw cholestazy. Ma różne nasilenie. U niektórych osób ogranicza się wyłącznie do wymienionych obszarów, ale może też obejmować całe ciało. Najczęściej nasila się w nocy i powoduje silną, trudną do opanowania chęć drapania skóry.
• Wysypka – w przebiegu cholestazy może pojawić się też wysypka i podrażnienia skóry, wywołane świądem i drapaniem.
• Ciemne zabarwienie moczu – w fizjologicznych warunkach żółć wydalana jest z kałem, jednak w przypadku cholestazy, organizm wydala ją razem z moczem. W efekcie ma on ciemniejsze zabarwienie.
• Rozjaśnienie stolca – prawidłowy stolec ma ciemny, brązowy kolor, za który odpowiada żółć i zawarta w niej bilirubina. U osób z cholestazą, żółć nie trafia do jelit i mas kałowych, co powoduje ich odbarwienie.

Sprawdź, skąd bierze się ból brzucha.

Cholestaza: diagnostyka

Jak diagnozowana jest cholestaza? Jakie badania należy wykonać? Pierwszym krokiem jest konsultacja z lekarzem internistą, gastrologiem lub hepatologiem. Specjalista zbierze wywiad dotyczący objawów, czasu ich trwania, przyjmowanych leków i ogólnego stanu zdrowia. Zazwyczaj wskazane jest wykonanie badań krwi takich jak:

• Morfologia krwi z rozmazem,
• Stężenie bilirubiny wolnej,
• Stężenie bilirubiny sprzężonej,
• Fosfataza alkaliczna,
• Gamma-glutamylotranspeptydaza (GGTP),
• Aminotransferaza alaninowa (ALT),
• Aminotransferaza asparaginowa (AST),
• Albuminy.

Parametry te pomagają ocenić funkcjonowanie i stan wątroby. Dodatkowo lekarz może skierować pacjenta na USG lub tomografię komputerową jamy brzusznej, a także endoskopową cholengiopankreatografię wsteczną.

Cholestaza: jak leczyć?

Cholestaza nie jest chorobą samą w sobie, a jedynie objawem, dlatego jej leczenie zależy od przyczyny. W zależności od ogólnego stanu zdrowia pacjenta i czynnika wywołującego cholestazę lekarz może podjąć decyzję o leczeniu farmakologicznym, szpitalnym, chirurgicznym lub dietetycznym.

Cholestaza: leczenie farmakologiczne

W leczeniu farmakologicznym cholestazy stosuje się m.in. kwas ursodeoksycholowy, który poprawia przepływ żółci i łagodzi świąd skóry. Zastosowanie ma też cholestyramina wiążąca kwasy żółciowe i rifamicyna, czyli antybiotyk, który u niektórych osób może być stosowany w celu zmniejszenia świądu.

Cholestaza: leczenie szpitalne

Zdarza się, że cholestaza wymaga leczenia w warunkach szpitalnych. Dotyczy to przede wszystkim pacjentów, u których występuje cholestaza zewnątrzwątrobowa, spowodowana np. kamieniami żółciowymi, nowotworem lub guzem, które wywołują ucisk na przewody żółciowe. Konieczne może być wtedy wykonanie zabiegów endoskopowych lub chirurgicznych, umożliwiających usunięcie złogów lub innej przeszkody, a także poszerzenie dróg żółciowych.

Cholestaza: leczenie ziołami

Obecnie nie ma jednoznacznych dowodów naukowych potwierdzających skuteczność ziół jako głównej metody leczenia cholestazy, zwłaszcza w przypadkach wymagających interwencji medycznej. Zioła i mieszanki ziołowe mogą wspomagać przepływ żółci i poprawiać pracę wątroby, ale nie powinny być stosowane na własną rękę. Do najczęściej stosowanych ziół, które mogą wspierać pracę wątroby i dróg żółciowych, należą:

• Karczoch zwyczajny (Cynara scolymus),
• Ostropest plamisty (Silybum marianum),
• Nasiona lnu zwyczajnego (Linum usitatissimum),
• Kminek zwyczajny (Carum carvi),
• Rdest ptasi (Polygonum aviculare).

Przed zastosowaniem jakichkolwiek ziół na cholestazę należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą, ponieważ niektóre rośliny mogą wchodzić w interakcje z lekami lub być przeciwwskazane przy chorobach wątroby. Leczenie cholestazy powinno być prowadzone pod kontrolą specjalisty, a zioła mogą pełnić jedynie rolę wspomagającą.

Poznaj domowe sposoby na ból wątroby.

Cholestaza: dieta

Dieta przy cholestazie wspomaga leczenie i łagodzenie objawów. Jej głównym celem jest odciążenie wątroby, ułatwienie trawienia oraz zapobieganie niedoborom witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, które mogą wystąpić przy zastoju żółci. Główne zasady diety w cholestazie to:

• Ograniczenie tłuszczów – w szczególności tłuszczów zwierzęcych, potraw smażonych i ciężkostrawnych,
• Jedzenie małych, ale częstych posiłków – lepiej jeść np. 4-5 posiłków dziennie, niż 2-3, aby nie obciążać nadmiernie układu pokarmowego,
• Eliminacja alkoholu – jest on całkowicie przeciwwskazany w każdej ilości i pod każdą postacią,
• Ograniczenie przetworzonej żywności – zawarte w nich kwasy tłuszczowe trans mogą sprzyjać powstawaniu kamieni żółciowych i uszkodzeniom wątroby.

Warto też zwrócić na spożycie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, czyli A, D, E, K. Ich niedobory są częstym powikłaniem cholestazy. W posiłkach uwzględnij produkty takie jak chude ryby, mięso, jaja, zielone warzywa liściaste.

Czy cholestaza jest uleczalna?

To, czy cholestazę można wyleczyć, zależy przede wszystkim od jej przyczyny. W przypadku cholestazy spowodowanej przeszkodą mechaniczną, lekami, toksynami lub alkoholem w wielu przypadkach ustępuje ona po usunięciu blokady i zaprzestaniu ekspozycji na czynniki uszkadzające wątrobę. Natomiast jeśli cholestaza jest konsekwencją chorób przewlekłych wątroby, całkowite wyleczenie nie zawsze jest możliwe.

Cholestaza: powikłania

Powikłania cholestazy to m.in.:

• Zaburzenia wchłaniania tłuszczów,
• Niedobory witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E, K),
• Cholestatyczne uszkodzenie wątroby,
• Żółtaczka,
• Powikłania skórne (w wyniku uporczywego świądu i drapania),
• Zaburzenia krzepnięcia (na skutek niedoboru witaminy K).

Cholestaza: podsumowanie

Cholestaza to poważny stan, wymagający szybkiej diagnostyki i leczenia, by zapobiec trwałym uszkodzeniom wątroby i innym powikłaniom. W przypadku wystąpienia uporczywego świądu skóry, żółtaczki czy innych objawów należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem. W zależności od przyczyny leczenie może obejmować farmakoterapię, zmiany w diecie lub zabieg chirurgiczny.