Ból gardła w ciąży: jak leczyć skutecznie i bezpiecznie?

Katarzyna Augustyniak-Woźnica

Dolegliwości bólowe gardła mogą dotknąć również kobietę w ciąży. Gdy dodatkowo współtowarzyszą im inne objawy, takie jak gorączka czy kaszel, pacjentka nierzadko czuje się osłabiona, a przy tym może obawiać się o prawidłowy rozwój ciąży. Co jest przyczyną bólu gardła u przyszłej mamy? Czy jest on niebezpieczny dla płodu? Czy ciężarna może sięgać po farmakoterapię bez obaw o zdrowie dziecka?

Zdjęcie przedstawia młodą kobietę siedzącą na kanapie, owiniętą w szary koc, która trzyma się za gardło. Wyraz twarzy wskazuje na dyskomfort lub ból.

Czym jest spowodowany ból gardła w ciąży?

Czynniki wpływające na pojawienie się wskazanego objawu u ciężarnej są tożsame z tymi sprzed poczęcia. Kobieta w ciąży może mieć jednak osłabioną odporność i być bardziej podatna na działanie bodźców wywołujących tę dolegliwość. Zwykle przyczyną problemu są infekcje o podłożu bakteryjnym lub wirusowym. W tym pierwszym przypadku ból może być spowodowany przez zakażenie gronkowcami lub paciorkowcami. Natomiast w tym drugim - np. obecnością rynowirusów i adenowirusów.

Na występowanie bólu gardła na początku ciąży, tj. w pierwszym trymestrze, wpływać mogą gwałtowne zmiany hormonalne, które należy rozpatrywać w różnych aspektach. Z jednej strony nie działają bezpośrednio na układ oddechowy, gdyż najpierw wywołują inne, bardziej klasyczne ciążowe objawy, takie jak refluks żołądkowo-przełykowy oraz zgagę. To one w dłuższej perspektywie odpowiadają za wystąpienie przewlekłego bólu gardła u ciężarnej. Z drugiej strony hormony oddziałują również bezpośrednio - charakterystyczny wysoki poziom estrogenów powoduje obrzęk śluzówki nosa i gardła, przez co to kobieta staje bardziej podatna na ten problem.

Ponadto, do rozwoju dolegliwości przyczynić mogą się tak jak w czasie sprzed ciąży, czynniki środowiskowe związane z:

przebywaniem w klimatyzowanym pomieszczeniu wysuszającym śluzówkę gardła,

oddychaniem zanieczyszczonym powietrzem, np. smogiem albo dymem z papierosa.

Ból gardła nierzadko jest jednym z symptomów alergii, podrażnień mechanicznych czy też nadmiernej eksploatacji głosu, np. gdy ciężarna pracuje głosem jako lektor, nauczyciel, konferansjer. Dolegliwość może mieć też związek z chorobami ogólnoustrojowymi, np. chorobami tarczycy, cukrzycą.

Czasem za dolegliwością stoi tak prozaiczna, choć istotna przyczyna jak zbyt słabe nawodnienie.

Chcąc zidentyfikować przyczynę, należy lepiej przyjrzeć się też lokalizacji bólu. Zazwyczaj gardło daje całościowe objawy bólowe. Jeżeli ból jest jednostronny, może mieć związek z wbiciem się ciała obcego w gardło albo świadczyć o podrażnieniu. Ból z jednej strony czasem ma podłoże wirusowe, ale nierzadko jest nerwobólem nerwu językowo-gardłowego, który wyróżnia się dużą intensywnością, utrudniającą normalne połykanie. W skrajnych przypadkach ból tego typu to objaw rozwijającej się choroby nowotworowej.

Przewlekły ból gardła to też powikłanie po długotrwałym zapaleniu zatok, migdałków podniebiennych.

Jakie są objawy bólu gardła w ciąży?

Pomocne w rozpoznaniu źródła dolegliwości jest przeanalizowanie dodatkowych symptomów oraz stopnia natężenia bólu. Zazwyczaj ból gardła wywołany wirusem poprzedza:

kaszel,

złe samopoczucie,

2-3 dni kataru,

niewielkie powiększenie węzłów chłonnych.

Z kolei infekcję bakteryjną, np. anginę paciorkowcową, rozpoznać można poprzez nagłe i szybkie ujawnienie się objawów, a także:

wysoką temperaturę,

silny ból ujawniający się zwykle przy przełykaniu,

przekrwienie migdałków,

powiększenie i bolesność węzłów chłonnych.

Jeżeli na tylnej części gardła i na migdałkach pojawia się biały nalot, wówczas pacjentka może cierpieć z powodu infekcji grzybiczej, co jednak wymaga dalszej diagnostyki.

Z kolei przewlekły ból gardła nie jest tak silny jak ten towarzyszący infekcjom. Ma raczej formę nadwrażliwości lub parestezji czuciowych, np. wrażenie swędzenia, łaskotania, spływania wydzieliny po ścianie gardła, obecności ciała obcego.

Znacznie bardziej pogłębionej diagnostyki wymaga jednostronny ból gardła, zwłaszcza, gdy towarzyszy mu szczękościsk, guz na szyi czy duszność. Wszystkie te symptomy mogą współwystępować przy nowotworze.

Czy ból gardła w ciąży jest niebezpieczny?

Bez względu na natężenie objawów, kobieta będąca w ciąży powinna zawsze poddać się badaniu lekarskiemu. Nie oznacza to jednak, że ból, np. wynikający z zapalenia gardła jest niebezpieczny dla płodu.

W przypadku infekcji wirusowych najmniejsze ryzyko przejścia wirusa przez łożysko występuje w I trymestrze i wzrasta wraz z rozwojem ciąży. Co ciekawe, można tu zauważyć zjawisko odwrotne w zakresie ewentualnych powikłań - wirus, który już przeszedł przez łożysko niesie największe zagrożenie dla płodu w I trymestrze. Wówczas mogą nastąpić największe wady rozwojowe. Natomiast najmniej niebezpieczny jest pod koniec ciąży. Do tego typu transmisji dochodzi jednak rzadko i kobiety, które chorowały przez okres ciąży zazwyczaj rodzą zdrowe dzieci.

Niekorzystnie na płód może oddziaływać gorączka matki, która często ujawnia się w przypadku infekcji bakteryjnej, np. anginy - jeżeli temperatura ciała kobiety przekracza 38 st. Celsjusza, wówczas może okazać się konieczne przyjęcie leków na gorączkę. Muszą być one jednak bezpieczne dla płodu - dlatego warto skonsultować się w tym zakresie z lekarzem. Za odpowiednią substancję uchodzi tu paracetamol.

Leczenie bólu gardła w ciąży

Wszystkie leki na ból gardła w ciąży muszą być bezpieczne dla ciężarnej. Informacje na temat tego, czy środek nadaje się dla kobiety w takim stanie, znajdują się na opakowaniu preparatu lub w ulotce. Dolegliwości są leczone objawowo, m.in. poprzez stosowanie:

leków przeciwgorączkowych z paracetamolem,

tabletek z chlorowodorkiem chlorheksydyny działających przeciwbólowo,

tabletek zawierających propolis i wyciąg z porostu islandzkiego,

płynów do płukania, np. z dodatkiem bezpiecznych dla ciężarnych ziół (szałwii, rumianku),

aerozoli z benzydaminą.

Jeżeli ból się nasila, co zwykle dzieje się w przypadku infekcji bakteryjnych, koniecznie należy zwrócić się do lekarza. Specjalista przepisze antybiotyk, ponieważ często ewentualne powikłania po terapii są mniej poważne niż te wywołane bakteriami, np. tymi powodującymi anginę. W walce z infekcjami bakteryjnymi w ciąży zwykle antybiotykami pierwszego wyboru są te z penicyliną.

Niezależnie od poziomu bezpieczeństwa leku należy stosować go w możliwie najmniejszych dawkach i tylko wtedy, gdy jest to konieczne.

Domowe sposoby na ból gardła w ciąży

Chcąc radzić sobie samodzielnie z objawami, można sięgnąć po domowe metody. W pierwszej kolejności ciężarna powinna zadbać o wypoczynek, regularne picie wody lub innych napojów. Koniecznie muszą być one letnie, ponieważ zbyt zimny lub za gorący napój może wywołać nasilenie bólu. Dobrym rozwiązaniem będzie herbata z miodem, woda z dodatkiem soku z cytryny czy napój z dodatkiem soku z malin. Wszystkie te substancje łagodzą przykre dolegliwości.

Zmniejszyć symptomy można także poprzez zastosowanie:

płukanek do gardła, np. z dodatkiem rumianku, szałwii, tymianku,

syropu z cebuli,

inhalacji na bazie soli fizjologicznej.

Ulgę przynieść może spożywanie delikatnego dla gardła kisielu, który wykazuje działanie powlekające śluzówki.

Bibliografia:

K. Rytlewski, Zmiany fizjologiczne w organizmie kobiety ciężarnej i ich znaczenie w praktyce lekarza ogólnego, Przegląd Lekarski 2008/65/4.

E. Waśniewska-Okupniak, Ból gardła, Lekarz POZ 5/2020.

D. Mielcarek-Kuchta, Ostre zapalenia gardła i krtani, Laryngologia – wybrane zagadnienia z patologii jamy ustnej, gardła, krtani i okolic. Szyfter W (red.). Termedia, Poznań 2016; 111-133.