Bakteryjne zapalenie płuc to całoroczna, dość częsta infekcja, która dotyka zarówno dzieci, jak i dorosłych. W większości przypadków ma charakterystyczny obraz kliniczny, choć jednoznaczne rozpoznanie przyczyny choroby sprawia problem nawet doświadczonym specjalistom. Co warto wiedzieć o tym schorzeniu? Czy można się zarazić bakteryjnym zapaleniem płuc? Jak wygląda leczenie? Zapraszamy do lektury.

Czym jest bakteryjne zapalenie płuc?

Bakteryjne zapalenie płuc to stan zapalny, który rozwija się w pęcherzykach płucnych lub tkance śródmiąższowej. Jest wywołany przez różne bakterie, zazwyczaj Gram(+). Ze względów praktycznych dzieli się je na zakażenia:

  • Pozaszpitalne, czyli środowiskowe – infekcja zaczyna się w normalnych warunkach życiowych chorego,
  • Szpitalne – infekcja zaczyna się ponad 48 godzin od przyjęcia do szpitala (często dotyczy pacjentów wentylowanych mechanicznie).

 

Bakteryjne zapalenie płuc – czy jest zaraźliwe?

Czy bakteryjne zapalenie płuc jest zaraźliwe? Tak. Można zarazić się zarówno od osoby z objawami, jak i bez nich. Bakterie dostają się do organizmu drogą kropelkową (wdychanie drobnych cząsteczek wydzieliny, która unosi się w bliskiej odległości od chorego) albo przy dotykaniu ust dłońmi, na których znalazły się patogeny (np. po kontakcie z zainfekowanymi powierzchniami).

Zakażenie rozwija się wtedy, gdy równowaga między liczebnością i zjadliwością bakterii oraz mechanizmami obronnymi organizmu zostaje zaburzona. Kto jest najbardziej narażony na bakteryjne zapalenie płuc? Czynniki ryzyka to przede wszystkim:

  • Obniżona odporność (dzieci, seniorzy, stosowanie niektórych leków, np. doustnych glikokortykosteroidów, preparatów podawanych po przeszczepach itp., chemioterapia),
  • Palenie papierosów,
  • Alkoholizm oraz upojenie alkoholowe (ryzyko zachłyśnięcia),
  • Przewlekła niewydolność serca,
  • Przewlekła choroba obturacyjna płuc (POChP),
  • Cukrzyca,
  • Niedożywienie,
  • Nadwaga i otyłość,
  • Niewystarczająca higiena jamy ustnej i rozległa próchnica,
  • Narażenie na pyły metali,
  • W przypadku zakażeń szpitalnych: długotrwała wentylacja mechaniczna (prawdopodobieństwo zachorowania na bakteryjne zapalenie płuc przez pacjentów sztucznie wentylowanych przez 2 tygodnie wynosi aż 25%!) (Mejza i wsp., 2022).

 

Obrazek przedstawia kobietę siedzącą na łóżku, owiniętą kołdrą, z chusteczką w ręku, co sugeruje objawy infekcji dróg oddechowych, takie jak bakteryjne zapalenie płuc lub przeziębienie. Na stoliku obok znajdują się suplementy, termometr oraz kubek, co wskazuje na proces leczenia i dbanie o zdrowie. Tego rodzaju scena ilustruje typowe symptomy, takie jak gorączka, osłabienie czy katar, które często towarzyszą infekcjom bakteryjnym i wirusowym.

Bakteryjne zapalenie płuc – przyczyny

Przyczyny bakteryjnego zapalenia płuc należy zróżnicować w zależności od jego rodzaju.

  • Za pozaszpitalne infekcje o typowym przebiegu odpowiadają głównie paciorkowce, a konkretnie dwoinka zapalenia płuc (Streptococcus pneumoniae) – to aż 10-40% bakterii stwierdzanych w posiewach.
  • Za rozwój atypowego zapalenia bakteryjnego płuc są odpowiedzialne bakterie Mycoplasma pneumoniae, Chlamydophila pneumoniae, Legionella pneumophila i Haemophilus influenzae (to 3-40% przypadków, przede wszystkim u ludzi młodych) (Chyczewska i wsp.).
  • Z kolei zakażenia szpitalne wywołują wszystkie wymienione wcześniej patogeny, a do tego pałeczki Gram(-), czyli E. coli, K. pneumoniae, Enterobacter, Proteus i Serratia (wrażliwe na leczenie antybiotykami) oraz, niestety, szczepy G(+) i G(-) wielolekooporne (P. aeruginosa, E. coli, K. pneumoniae, Acinetobacter spp., L. pneumophila, S. aureus).

 

 Zdjęcie przedstawia mężczyznę siedzącego na łóżku, trzymającego się za klatkę piersiową, co sugeruje objawy bólu lub duszności. Taka sytuacja może być typowym sygnałem bakteryjnego zapalenia płuc, które często objawia się bólem w klatce piersiowej, kaszlem oraz problemami z oddychaniem. Obraz idealnie ilustruje objawy infekcji płucnej, stresując znaczenie wczesnego rozpoznania i diagnostyki w przypadku problemów z układem oddechowym.

Bakteryjne zapalenie płuc – objawy

W typowym przebiegu choroby wywołanej przez S. pneumoniae pojawiają się:

  • Gorączka powyżej 38°C,
  • Mokry kaszel z odkrztuszaniem ropnej (żółtej) wydzieliny,
  • Ból w klatce piersiowej (w bocznych częściach, nie za mostkiem) nasilający się przy oddychaniu i kaszlu,
  • Duszność,
  • Poty,
  • Dreszcze,
  • Uczucie rozbicia,
  • Bóle mięśniowe.

Typowe zakażenie ma ostry, nagły początek. Co ważne, u seniorów choroba może przebiegać skąpoobjawowo z osłabieniem kontaktu. W infekcjach atypowych objawy rozwijają się wolniej, czasami pojawia się ból gardła, bóle głowy albo dolegliwości ze strony układu pokarmowego (nudności, wymioty, ból brzucha – przy legionellozie).

 

Jak zdiagnozować bakteryjne zapalenie płuc?

Przy stawianiu diagnozy oprócz zebrania wywiadu lekarz wykona badanie fizykalne (opukiwanie i osłuchiwanie klatki piersiowej), a także zleci RTG klatki piersiowej, na którym stan zapalny uwidacznia się jako zacienienia. Pomocne okazują się też badania laboratoryjne:

  • Morfologia (zwłaszcza liczba białych krwinek),
  • CRP,
  • Stężenie mocznika i kreatyniny (ocena pracy nerek np. przed wskazaniem do hospitalizacji),
  • Stężenie bilirubiny i enzymów wątrobowych.

Mimo że zapalenie płuc jest chorobą dobrze scharakteryzowaną pod względem objawów klinicznych (znaną już w starożytności – opisywał ją np. Hipokrates), aż w 40% przypadków nie udaje się ustalić czynnika etiologicznego (Mejza i wsp., 2022). To dlatego, że ani obraz kliniczny, ani zdjęcie RTG, ani badania krwi nie pozwalają jednoznacznie określić przyczyny choroby. Największe wyzwanie stanowi rozróżnienie zapaleń atypowych (bakteryjnych i wirusowych). Ewentualnie materiał do posiewu bakteryjnego można pobrać w czasie bronchoskopii, ale zabieg wykonuje się najczęściej w ciężkich przypadkach i u chorych na szpitalne zapalenie płuc.

 

Bakteryjne zapalenie płuc – leczenie

Bakteryjne zapalenie płuc leczy się antybiotykami. W warunkach ambulatoryjnych chory przyjmuje je najczęściej doustnie, w szpitalu – doustnie, domięśniowo lub dożylnie. Oprócz tego stosuje się leczenie objawowe, np. wykrztuśne preparaty na kaszel czy leki na gorączkę i ból (głównie paracetamol). W celu ułatwienia usunięcia wydzieliny specjalista może też zalecić preparaty do inhalacji i nebulizacji. Bardzo ważny jest również odpoczynek (nie wolno chodzić do pracy ani szkoły) oraz nawadnianie organizmu, a także przyjmowanie preparatów osłonowych (probiotyków).

 

Bakteryjne zapalenie płuc – ile trwa leczenie?

Ile trwa bakteryjne zapalenie płuc? Objawy zazwyczaj zaczynają ustępować po 1-2 dniach od podania antybiotyku. Antybiotykoterapia najczęściej trwa 7 dni, choć w ciężkich przypadkach niezbędne okazuje się wydłużenie jej do 14, a nawet 21 dni (podobnie jak w zakażeniach atypowych). Same bakterie giną szybko po wdrożeniu leczenia, jednak przywracanie sprawności płuc zajmuje więcej czasu.

 

Zapalenie płuc bakteryjne – zapobieganie i domowe sposoby

Najważniejszym sposobem na uniknięcie zachorowania na bakteryjne zapalenie płuc jest zachowywanie higieny (częste mycie rąk), zachowywanie szczególnej ostrożności w dużych skupiskach ludzkich, zwłaszcza w sezonie infekcyjnym oraz w kontaktach z chorymi (najlepiej korzystać z maseczek ochronnych). Poza tym warto dbać o odporność organizmu – jej brak sprzyja wszystkim rodzajom infekcji, również bakteryjnemu zapaleniu płuc. Najlepszy sposób to aktywny, zdrowy tryb życia, niepalenie papierosów i zbilansowana dieta, która opiera się na warzywach i owocach bogatych w witaminy.

 

Bakteryjne zapalenie płuc – podsumowanie

Bakteryjne zapalenie płuc to częsta dolegliwość, która dotyka osoby w różnym wieku. Najbardziej narażone na infekcję są osoby o obniżonej odporności oraz hospitalizowane. Ponieważ choroba jest zakaźna, pacjenci powinni unikać kontaktu z innymi ludźmi (pozostawać w domu), zwłaszcza przed rozpoczęciem skutecznej antybiotykoterapii.

 

 

Źródła

  1. Chyczewska E., Naumnik W., Bakteryjne zapalenie płuc. https://podyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/1069,bakteryjne-zapalenie-pluc#Drogi_szerzenia_sie_zakazenia. [dostęp: 03.12.2024].
  1. Mejza F., Bulanda M., Zapalenie płuc: przyczyny, objawy i leczenie, 2022. https://www.mp.pl/pacjent/pulmonologia/choroby/65040,zapalenie-pluc. [dostęp: 03.12.2024].
  1. Mejza F., Bronchoskopia, 2018. https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/68569,bronchoskopia. [dostęp: 03.12.2024].
  1. Lis G., Czy na podstawie objawów klinicznych można różnicować wirusowe i bakteryjne zapalenie płuc?, 2024. https://www.mp.pl/pytania/pediatria/chapter/B25.QA.4.4.3.. [dostęp: 03.12.2024].
share-icon Podziel się artykułem ze znajomymi