Bakteryjne zapalenie górnych dróg oddechowych u dzieci - jak leczyć?

Powrót do szkoły lub przedszkola zawsze wiąże się ze zwiększonym ryzykiem występowania infekcji. Pociechy chorują nawet 10 razy w ciągu roku. Zakażenia wywołują głównie wirusy, ale zdarzają się też dużo bardziej bolesne i niebezpieczne bakteryjne zapalenia górnych dróg oddechowych u dzieci. Jak je rozpoznać oraz leczyć? Wyjaśniamy w tym artykule!

Czym jest zakażenie bakteryjne górnych dróg oddechowych?

Układ oddechowy dzieli się na dwie części. Dolna obejmuje oskrzela, oskrzeliki i płuca, a górna to jama nosowa, gardło i krtań. Różne patogeny bardzo często zasiedlają gardło albo zatoki nosowe, a sama ich obecność niekoniecznie powoduje bakteryjne zapalenie górnych dróg oddechowych u dzieci. Dopiero osłabiona odporność w okresie jesienno-zimowym (zwłaszcza u dzieci poniżej 2. roku życia) albo przebyta choroba wirusowa przyczynia się do nadmiernego namnażania bakterii i do rozwoju infekcji. I tak np.:

Pneumokok (Streptococcus pneumoniae) należący do paciorkowców zasiedla górne drogi oddechowe u 20-40% zdrowych dzieci [2,7]. Po przylgnięciu do nabłonka dróg oddechowych może wywołać zapalenie ucha środkowego i zatok,

Moraxella catarrhalis, Haemophilus influenzae (Hib, pałeczki hemofilne) naturalnie żyjące w błonie śluzowej nosowo-gardłowej nawet u 22-78% dzieci (w zależności od wieku), mogą powodować zapalenie ucha środkowego (choruje przynajmniej raz 75% dzieci do 3. roku życia) i zapalenie zatok oraz nagłośni [6,7],

Paciorkowiec β-hemolizujący grupy A (PBHA) (Streptococcus pyogenes) wywołuje ostre zapalenie gardła i migdałków podniebiennych, czyli anginę, która może stanowić 5–15% przypadków infekcji gardła wśród dzieci w wieku 3-6 lat [1],

Chlamydophila pneumoniae, która zazwyczaj powoduje zapalenie gardła z chrypką, a nawet utratą głosu, krtani i błony śluzowej nosa. Dotyka około 40% dzieci w wieku szkolnym [4],

Mycoplasma pneumoniae powoduje zapalenie gardła najczęściej u dzieci powyżej 7. roku życia,

Bordetella pertussis wywołuje krztusiec,

Bordetella parapertussis, która także kolonizuje drogi oddechowe, odpowiada za zapalenie gardła z objawami przypominającymi krztusiec, ale o łagodniejszym przebiegu.

Nieleczona właściwie infekcja bakteryjna u dzieci powoduje przedostawanie się patogenów do innych części ciała, np. do płuc, opon mózgowych, oczu, nerek, krwioobiegu, stawów i kości. Niestety, w wielu przypadkach kończy się to śmiercią dziecka, szczególnie do 1. roku życia. Z tego powodu tak ważna jest wiedza, jak rozpoznać bakteryjne infekcje górnych dróg oddechowych u dzieci i jak udzielić im pomocy.

Bakteryjne zapalenie górnych dróg oddechowych u dziecka – objawy

Bakteryjne zakażenie dróg oddechowych u dzieci ma dużo cięższy przebieg niż w przypadku chorób wirusowych. Te ostatnie zaczynają się od ogólnego osłabienia, a objawy nasilają się stopniowo do ok. 3-4 dnia, po czym samoistnie ustępują do 10 dni. Bakteryjne zapalenie zaczyna się gwałtownie, np. od silnego bólu gardła i wymiotów, a objawy trwają powyżej 10 dni. Praktycznie każdej infekcji towarzyszy wysoka gorączka powyżej 38°C oraz powiększone węzły chłonne.

Angina – bakteryjne zapalenie gardła u dziecka

Objawy anginy to katar i kaszel (choć czasem ich brak), silny ból gardła oraz:

Wysięk ropny lub włóknikowy na migdałkach i tylnej ścianie gardła,

Powiększone i tkliwe przednie, szyjne węzły chłonne

Wysoka gorączka i bóle głowy,

Nudności, wymioty i bóle brzucha.

Bakteryjne zapalenie błony śluzowej nosa i zatok przynosowych

Objawy nie ustępują po 10 dniach, a należą do nich:

Gęsta, ropna wydzielina z nosa,

Ból w obrębie twarzy,

Podwyższone wartości CRP/OB,

Nawrót dolegliwości.

Bakteryjne zapalenie ucha środkowego

Bakteryjnemu zapaleniu ucha środkowego oprócz silnego bólu ucha i wysokiej gorączki mogą towarzyszyć wymioty. W przeciwieństwie do wirusowej infekcji objawy nie znikają po 48 godzinach, tylko się nasilają.

Bakteryjne zapalenie nagłośni

Bardzo szybko infekcja może doprowadzić do znacznego zwężenia światła górnych dróg oddechowych u dzieci (zwykle w wieku od 2 do 7 lat). Podstawowe objawy to:

Silny ból gardła,

Wysoka gorączka,

Zaburzenia połykania,

Ślinienie się.

Krztusiec

Okres wylęgania i rozwoju choroby trwa od 7 do 21 dni. W wyniku martwicy nabłonka dróg oddechowych dochodzi do intensywnej produkcji gęstego śluzu, który wymusza męczący 4-6 tygodniowy kaszel z bezdechami i charakterystycznym „pianiem”. Mogą pojawić się również wymioty, sinienie twarzy, a nawet drgawki u najmłodszych.

Bakteryjne zapalenie górnych dróg oddechowych u dzieci – jak leczyć?

Nadkażenia bakteryjne górnych dróg oddechowych wymagają bardziej celowanego i dłuższego leczenia niż infekcje wirusowe. Z tego powodu, aby ustalić właściwą terapię, należy udać się do lekarza, który zleci przeprowadzenie diagnostyki różnicowej. Wykorzystuje się do tego morfologię, szybkie testy antygenowe, testy wykrywające przeciwciała oraz bezpłatne testy CRP dla dzieci do ukończenia 6. roku życia.

Po wykryciu bakteryjnego zapalenia górnych dróg oddechowych u dzieci przepisuje się leki na receptę, czyli odpowiedni antybiotyk (np. amoksycylinę, penicylinę fenoksymetylową) oraz ustala jego prawidłowe dawkowanie. Wprowadza się też leczenie objawowe i wspomagające:

Leki przeciwgorączkowe, np. praracetamol, ibuprofen,

Leki osłonowe,

Dostępne w formie syropów lub do ssania (lizaki, cukierki) preparaty na ból gardła, leki na kaszel i leki na katar,

Leki przeciwhistaminowe,

Preparaty na odporność i immunostymulujące.

Dodatkowo warto pamiętać o odpowiednim nawodnieniu i odpoczynku. Pomocne okazują się też domowe sposoby zmniejszające uciążliwość objawów, które nie zastąpią antybiotykoterapii, ale wesprą organizm w walce z drobnoustrojami. Mogą to być napary z rumianku, szałwii, imbiru itp. do płukania gardła, inhalacje oraz ciepłe soki z maliny, czarnej porzeczki itd.

Zakażenie bakteryjne górnych dróg oddechowych – jak zapobiegać

Zapobieganie bakteryjnym infekcjom u dzieci wymaga budowania silnej odporności. W tym celu warto dbać o zbilansowaną dietę bogatą w różne owoce i warzywa, które są naturalnym źródłem witamin C, E, A i innych bioaktywnych substancji pobudzających układ immunologiczny oraz mających silne właściwości przeciwzapalne. Dodatkowo wiele z nich (np. miód i czosnek) działa przeciwbakteryjnie. Zapewnienie odpowiedniej ilości snu i ruchu na świeżym powietrzu także się do tego przyczynia.

Należy również uczyć dzieci zwyczajów ograniczających transmisję choroby, jak np.:

Unikanie kontaktu z osobami, które mają katar, kaszel,

Mycie rąk przed jedzeniem, po skorzystaniu z ubikacji, po kontakcie z powierzchniami w miejscach publicznych lub środkach transportu.

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania

Poniżej odpowiadamy na najważniejsze pytania związane z bakteryjnym zapaleniem górnych dróg oddechowych u dzieci.

Jak rozpoznać infekcję bakteryjną u dziecka? Już w pierwszych dniach infekcji nagle pojawia się silny ból głowy, gardła i gorączka powyżej 38º C oraz ewentualnie kaszel.

Czy przy infekcji bakteryjnej zawsze jest gorączka? Tak.

Ile trwa faza bakteryjna w przebiegu infekcji dróg oddechowych? Od 7 do 14 dni.

Co na zapalenie bakteryjne u dziecka? Konieczna jest antybiotykoterapia trwająca ok. 10 dni, której nie wolno samemu przerywać. Stosuje się także leczenie objawowe.

Czy zakażenie bakteryjne można wyleczyć bez antybiotyku? Nie. Układ odpornościowy rozwija się w pełni ok. 12 r. życia. Oznacza to, że dziecko, szczególnie do 2 lat, nie ma odpowiednich przeciwciał i należy mu pomóc zwalczyć infekcję za pośrednictwem antybiotyku, a nawet szczepionki.

Bakteryjne zapalenie górnych dróg oddechowych u dzieci – jak leczyć? Podsumowanie

Jak leczyć bakteryjne zapalenie górnych dróg oddechowych?? Na pewno nie na własną rękę. Do rozpoznania nie potrzeba specjalistycznej wiedzy, ale do uchronienia dziecka przed powikłaniami i poważnym zagrożeniem życia już tak. Dlatego lepiej zaufać lekarzowi i terapii, którą ustali. Samemu zaś można ulżyć dziecku, starając się złagodzić objawy przy pomocy leków bez recepty i domowych metod.

Bibliografia