Kaszel suchy a mokry: jak je rozróżnić?

Teoretycznie różnice między kaszlem suchym, a mokrym widać na pierwszy rzut oka, jednak dla wielu pacjentów ich rozróżnienie stanowi problem – jeden rodzaj może przechodzić w drugi albo oba mogą się przeplatać. Jak więc rozpoznać, czy męczy Cię kaszel suchy, czy mokry? Sprawdź!

Kaszel suchy: jak rozpoznać?

Kaszel suchy (bezproduktywny) to taki, podczas którego nie zostaje odkrztuszana wydzielina. Często jest uporczywy i trudny do opanowania. Warto pamiętać, że sam kaszel to objaw, a nie choroba, dlatego trzeba zwracać uwagę na dodatkowe dolegliwości albo sytuacje, w których dochodzi do ataków suchego kaszlu.

• Przy zakażeniach wirusowych (np. przeziębienie, COVID-19, zapalenie oskrzeli) pojawiają się objawy typowe dla tych jednostek chorobowych (gorączka lub stany podgorączkowe, złe samopoczucie, ból głowy, gardła, katar, kichanie, osłabienie). Zwykle kaszel utrzymuje się do 3 tygodni, ale może też przejść w stan podostry (poinfekcyjny) i dokuczać nawet do 8 tygodni (z uczuciem drapania w gardle).
• Krótkotrwałe ataki suchego kaszlu to również reakcja na substancje drażniące, ciało obce, suche powietrze – jednak zazwyczaj łatwo wtedy zidentyfikować przyczynę.
• Suchy kaszel w nocy to objaw np. astmy (towarzyszą mu świsty) lub krztuśca (zanoszenie się zakończone pianiem).
• Przewlekły, suchy kaszel (ponad 8 tygodni) to objaw np. alergii. Wtedy pojawiają się również przewlekły nieżyt nosa, zapalenie zatok przynosowych, zapalenie spojówek, łzawienie, świąd i pieczenie oczu, zmiany skórne i inne objawy alergii. Warto jednak pamiętać, że taki kaszel to reakcja na kontakt z alergenem – utrzymuje tak długo, jak organizm jest narażony na kontakt z czynnikiem uczulającym.
• Jeśli oprócz długotrwałego suchego kaszlu występują zgaga, pieczenie za mostkiem, niestrawność lub chrypka (rzadziej), może to wskazywać na chorobę refluksową przełyku. Co ważne, przewlekły suchy kaszel bywa jedynym objawem tej choroby.

Kaszel suchy, zwłaszcza przewlekły, towarzyszy również wielu innym schorzeniom (np. zapalenie płuc, ropień płuca, nowotwory płuc), dlatego nie należy go lekceważyć.

Kaszel mokry: jak rozpoznać?

Kaszel mokry (produktywny) to kaszel z wydzieliną, która może mieć różny charakter:

• Ropna (zielona lub żółta, gęsta, ciągnąca się) – to objaw np. zakażenia zatok przynosowych, oskrzeli lub płuc. Pojawia się w dużej ilości przy rozstrzeni oskrzeli, a nagle – przy pęknięciu ropnia płuca,
• O nieprzyjemnym zapachu – przy zakażeniach bakteriami beztlenowymi,
• Śluzowa, gęsta i lepka, odkrztuszana najczęściej rano – towarzyszy przewlekłemu zapaleniu oskrzeli albo przewlekłej chorobie obturacyjnej płuc,
• Przezroczysta i lepka – pojawia się niekiedy przy astmie (choć bardziej charakterystyczny jest suchy kaszel), a rzadziej – przy gruczolakorakach,
• Z grudkami i czopami – przy zakażeniach grzybiczych albo mukowiscydozie,
• Krwista – stan, który świadczy o poważnych chorobach (od zapalenia płuc i oskrzeli przez choroby układu krążenia po nowotwory) i wymaga pilnej konsultacji z lekarzem.

Kaszlowi mokremu zazwyczaj towarzyszą inne objawy charakterystyczne dla wywołującej go choroby, np. gorączka, złe samopoczucie, bóle głowy i gardła itd.

Kaszel suchy a mokry: różnicowanie

Jak rozróżnić kaszel suchy od mokrego? Najważniejsza jest obecność wydzieliny (zwłaszcza w nadmiarze) albo jej brak. Oprócz tego lekarz zwróci też uwagę na objawy towarzyszące, przyjmowane leki, stosowanie używek itp., żeby odkryć przyczynę kaszlu i podjąć odpowiednie kroki terapeutyczne.

Niezależnie od rodzaju kaszlu, do pilnej konsultacji z lekarzem powinny skłonić następujące objawy:

• Krwioplucie,
• Chrypka,
• Nasilona duszność,
• Ból w klatce piersiowej,
• Gorączka,
• Utrata masy ciała,
• Obrzęki,
• Wymioty,
• Zaburzenia połykania.

Czy mokry kaszel może przejść w suchy, a kaszel suchy w mokry?

Jak wspomniano na wstępie, kaszel może zmienić charakter, np. przejść z suchego (w pierwszej fazie infekcji) w mokry (w drugiej fazie). U palaczy tytoniu czasami w ciągu dnia dochodzi do ataków kaszlu suchego, a rano, po przebudzeniu – mokrego z odkrztuszaniem niewielkiej ilości wydzieliny. Zazwyczaj nie stanowi to powodu do niepokoju. Zmiana charakteru kaszlu jest jednak sygnałem alarmowym u:

• Osób z kaszlem przewlekłym,
• Aktywnych palaczy,
• Osób w wieku 55-80 lat, które wypalały paczkę papierosów przez co najmniej 30 lat i palą dalej albo zaprzestały w ciągu ostatnich 15 lat.

 Kaszel suchy i mokry: leczenie

Leczenie kaszlu polega na rozpoznaniu i leczeniu choroby podstawowej, np. przy infekcjach wirusowych – leki przeciwgorączkowe, przeciwzapalne czy przeciwbólowe, przy zakażeniach bakteryjnych – antybiotyki, przy alergii – leki przeciwalergiczne itd. Leki na kaszel można podzielić na dwie grupy ze względu na różny mechanizm działania:

• Leki hamujące kaszel – np. dekstrometorfan, kodeina, butamirat, lewodropropizyna (często w niewielkich dawkach znajdują się w złożonych lekach na przeziębienie i grypę). Zaleca się je raczej rzadko, m.in. przy bardzo męczącym, uporczywym kaszlu (na noc) albo kaszlu przewlekłym. Uwaga: niektóre takie środki wpływają na koncentrację albo zdolność obsługiwania maszyn i pojazdów (warto spytać o to farmaceutę i przeczytać ulotkę),
• Leki wykrztuśne i rozrzedzające wydzielinę – np. acetylocysteina, karbocysteina, erdosteina, ambroksol. Mają za zadanie stymulować odruch kaszlu, żeby skuteczniej usunąć wydzielinę. Ważne jednak, żeby nie stosować takich leków dłużej, niż to konieczne – będą wywoływać kaszel nawet wtedy, gdy nie zostanie już nic do odkrztuszenia. Poza tym ostatnią dawkę przyjmuje się do godziny 17-18, aby nie zakłócać nocnego odpoczynku.

Czy kaszel suchy i mokry można leczyć jednym preparatem?

Preparaty na „kaszel suchy i mokry” nie są zalecane, ponieważ nie należy łączyć substancji czynnych o przeciwstawnym działaniu (hamujących i wzmacniających odruch kaszlu). Większość tego rodzaju środków zawiera witaminy czy wyciągi roślinne, które działają powlekająco i nawilżająco na błonę śluzową – sprawdzą się więc jako uzupełnienie terapii, ale nie do leczenia kaszlu. Poza tym łatwo je zastąpić naturalnymi i domowymi sposobami.

Suchy i mokry kaszel: domowe sposoby

Na oba rodzaje kaszlu można zastosować inhalacje na kaszel, np. z soli fizjologicznej (na suchy) albo hipertonicznej (na mokry). U dzieci warto wykonać je przy użyciu nebulizatora lub inhalatora, żeby nie narażać dróg oddechowych na działanie wysokiej temperatury i podrażnienie. Dodatkowo przy mokrym kaszlu można zastosować oklepywanie, ponieważ maluchy mają słabszy odruch kaszlowy.

Do łagodzenia podrażnień i powlekania gardła można wykorzystać różne zioła na kaszel, np. syrop prawoślazowy. Świetnie sprawdza się również miód, kisiel lniany, a nawet zwykły kisiel (np. u kobiet w ciąży).

Ważne! Niektóre zioła mają działanie przeciwkaszlowe (prawoślaz, lukrecja, porost islandzki), a inne wykrztuśne (tymianek, bluszcz pospolity, babka lancetowata) – należy dobrać gatunek do rodzaju kaszlu. Są też takie zioła, które znajdą zastosowanie w obu rodzajach, np. imbir, rumianek.

Jaki kaszel lepszy: suchy czy mokry?

Trudno odpowiedzieć na pytanie, jaki kaszel jest gorszy – suchy czy mokry. Każdy z nich pełni inną funkcję. Poza tym niezależnie od rodzaju kaszlu, to naturalny odruch obronny organizmu, który służy oczyszczeniu dróg oddechowych.

Warto jednak wspomnieć, że specjaliści uznają kaszel mokry, czyli produktywny, za zjawisko korzystne. Nie należy go hamować; wręcz przeciwnie, leczenie polega na działaniach zwiększających efektywność kaszlu. Odkrztuszanie wydzieliny przynosi też ulgę. Za to kaszel suchy jest bardziej męczący, dlatego często trzeba go łagodzić i wyciszać (np. żeby nie przeszkadzał w nocnym odpoczynku).

Kaszel suchy a mokry: podsumowanie

Kaszel suchy i mokry mogą występować w tych samych jednostkach chorobowych, a do tego czasem się przeplatają albo przechodzą jeden w drugi – nic dziwnego, że wielu pacjentów ma problem z ich odróżnieniem. W takim przypadku najlepiej zwrócić się do lekarza, który ustali przyczynę kaszlu i zaleci odpowiednią terapię. Stosowanie preparatów „na każdy rodzaj kaszlu” zamiast konsultacji to działanie odradzane przez specjalistów.