Jak czyścić uszy niemowlakom? Instrukcja i wskazówki

Higiena uszu u niemowląt to jeden z podstawowych elementów codziennej pielęgnacji, wymaga jednak szczególnej ostrożności i znajomości bezpiecznych technik. Jak czyścić uszy niemowlakom? Jak często to robić? I czy tzw. patyczki do uszu to rzeczywiście dobre narzędzie? Sprawdź!

Czy niemowlakowi trzeba czyścić uszy?

Uszy niemowlęcia wymagają regularnej pielęgnacji ze względu na ich specyficzną budowę anatomiczną i zwiększoną podatność na infekcje. Kanały słuchowe u niemowląt są węższe niż u starszych dzieci i dorosłych, a trąbka Eustachiusza (połączenie między uchem środkowym a gardłem) – krótsza i szersza. Te cechy sprawiają, że infekcje z obszaru gardła mogą łatwo rozprzestrzenić się na ucho środkowe – i na odwrót.

Jednak nie należy przesadzać z czyszczeniem uszu u maluchów. Chodzi o usunięcie widocznego nadmiaru woskowiny, czyli tej wydzieliny, która wydostała się z zewnętrznego przewodu słuchowego do wnętrza małżowiny. Woskowina (woszczyna) jest czymś naturalnym i bardzo potrzebnym, ponieważ:

• Stanowi barierę mechaniczną dla zanieczyszczeń i ciał obcych,
• Nawilża przewód słuchowy,
• Zapobiega przedostawaniu się drobnoustrojów do głębszych struktur ucha.

Jak czyścić uszy niemowlakom?

Właściwa technika czyszczenia uszu niemowląt opiera się na delikatności i ograniczeniu się wyłącznie do obszarów zewnętrznych. Najważniejszą zasadą jest czyszczenie uszu tylko z zewnątrz, bez wkładania jakichkolwiek przedmiotów do wnętrza przewodu słuchowego.

Jak wyczyścić niemowlakowi uszy z woskowiny? Najlepiej zrobić to podczas codziennej kąpieli, ponieważ ciepła para wodna zmiękcza woskowinę i ułatwia jej usunięcie.

• Małżowiny uszne i skórę wokół uszu należy umyć wodą z delikatnym środkiem myjącym, tak jak pozostałe części ciała (można wykorzystać te same kosmetyki dla dzieci).
• Najwygodniej to zrobić, gdy niemowlę leży na boku, a do tego jest spokojne i zrelaksowane.
• Po kąpieli uszy malucha trzeba dokładnie osuszyć, np. ręcznikiem albo miękkim płatkiem kosmetycznym.

Sprawdź też, jak skompletować wyprawkę dla niemowlaka i jakie produkty do codziennej pielęgnacji powinny się w niej znaleźć.

Czyszczenie uszu niemowlaka: czym to robić?

Do czyszczenia uszu niemowlaka świetnie nadają się po prostu palce opiekuna, ewentualnie róg ręcznika, miękka, cienka myjka lub gazik zwilżony ciepłą wodą. Można również wykorzystać patyczki do uszu (czyli patyczki higieniczne), ale nie wolno wkładać ich do środka ucha!

Jeśli woskowiny jest bardzo dużo i zachodzi konieczność oczyszczenia zewnętrznego przewodu słuchowego, w warunkach domowych można sięgnąć po specjalistyczne preparaty z apteki dla dzieci w formie kropli lub sprayów, np. na bazie oliwy z oliwek lub parafiny ciekłej. Zazwyczaj stosuje się je kilka razy dziennie, do momentu rozpuszczenia woskowiny. Co jednak bardzo ważne, nie należy stosować żadnych środków do czyszczenia uszu bez konsultacji z pediatrą!

A co z wodą? Czy nadaje się do usuwania woskowiny niemowlakom? Badania naukowe wskazują, że płukanie uszu wodą (destylowaną albo z dodatkiem węglanu sodu, soli fizjologicznej czy nadtlenku wodoru) jest uznaną metodą pozbywania się czopów lub nadmiaru woskowiny. Wskazują na to np. wytyczne NICE (National Institute for Health and Care Excellence) czy Cleveland Clinic. Jednak zastosowanie kliniczne wymaga odpowiedniej techniki, temperatury (zbliżonej do temperatury ciała) oraz wykluczenia przeciwwskazań, takich jak perforacja błony bębenkowej czy aktywny stan zapalny ucha. Samodzielne stosowanie wody w domu niesie ze sobą ryzyko powikłań, szczególnie u niemowląt i małych dzieci.

Sprawdź też produkty do higieny uszu i nosa.

Jak czyścić uszy niemowlaka bezpiecznie?

Jak usunąć woskowinę uszną u niemowląt, żeby nie zrobić maluchowi krzywdy? Najważniejsze zasady bezpiecznego czyszczenia uszu niemowlętom to:

• Ograniczanie się do zewnętrznej części ucha (małżowiny uszne, skóra wokół uszu),
• Unikanie wprowadzania czegokolwiek do przewodu słuchowego,
• Usuwanie nadmiaru woskowiny w uszach delikatnie, nigdy na siłę (np. przy aplikacji kropli należy pozwolić im samoistnie wypłynąć).

Błędy popełniane przy czyszczeniu uszu u niemowląt

Najczęstsze błędy przy czyszczeniu uszu niemowlaka to robienie tego za głęboko i za często.

• Czyszczenie głębiej położonych obszarów ucha, zwłaszcza nieprawidłowe (czyli patyczkiem kosmetycznym!), może doprowadzić do urazów albo zatkania ucha czopem. Oczyszczenie zewnętrznego kanału słuchowego bywa konieczne dopiero wtedy, gdy występują objawy zalegania woskowiny.
• Czyszczenie uszu niemowlakowi za często grozi przesuszeniem skóry przewodu słuchowego albo nadprodukcją woskowiny. Skóra za uszami powinna być pielęgnowana codziennie ze względu na jej delikatność i skłonność do podrażnień. Natomiast same przewody słuchowe wymagają czyszczenia jedynie raz lub dwa razy w tygodniu. Wyjątkiem są sytuacje, gdy dziecko ma tendencję do infekcji – wówczas można stosować preparaty czyszczące częściej lub podczas kąpieli, aby uniknąć zalegania wody w uszach.

Kiedy trzeba udać się do lekarza?

W przypadku podejrzenia zatkania przewodu słuchowego przez korek woskowinowy należy udać się do specjalisty. Nie należy próbować samodzielnie usuwać korka, ponieważ może to prowadzić do dalszych powikłań. Według różnych danych czop woskowinowy występuje u ok. 10% dzieci, choć formowanie się go to proces długotrwały. Bardziej narażone są np. dzieci z anomaliami w budowie kanału słuchowego zewnętrznego (m.in. zespołem Downa, wadami w budowie twarzoczaszki).

Należy zwracać uwagę na różne sygnały alarmowe, które wskazują na zaleganie woskowiny albo infekcje uszu. Stwierdzenie występowania pewnych charakterystycznych dolegliwości bywa trudne u niemowląt, ponieważ maluszek nie powie wprost, że ma szumy uszne, uczucie pełności/zatkania ucha czy zawroty głowy albo że ucho boli i swędzi. Rodzice powinni zwracać uwagę na inne symptomy:

• Wyciek z ucha o charakterze ropnym, wodnistym, podbarwionym krwią czy nieprawidłowym zapachu,
• Niedosłuch (nasilenie zależy od stopnia zatkania przewodu),
• Kaszel,
• Gorączka,
• Wymioty,
• Biegunka,
• Brak apetytu.

Niemowlę może np. często dotykać, ciągnąć ucho, drapać się, a także odmawiać jedzenia (ssanie często nasila dolegliwości). Poza tym u zdecydowanej większości dzieci zapalenie ucha poprzedza infekcja górnych dróg oddechowych lub gardła (przeniesienie infekcji z powodu krótszej trąbki Eustachiusza u maluszków).

Ważne! Ból ucha u niemowląt poniżej 6. miesiąca życia zawsze wymaga konsultacji z pediatrą. Należy również udać się do lekarza, gdy ból nie ustępuje lub nasila się, towarzyszy mu gorączka, lub występuje obustronnie.

Jak czyścić uszy niemowlakowi: często zadawane pytania

• Jak czyścić uszy niemowlaka w środku? Nie czyścić, zwłaszcza bez konsultacji z pediatrą. Higiena uszu u maluchów skupia się na małżowinie i skórze wokół uszu. Samodzielne czyszczenie kanału słuchowego może spowodować powstanie czopu, urazów skóry i stanów zapalnych.
• Dlaczego niemowlę ma dużo woskowiny? U niemowląt przewód słuchowy jest węższy i bardziej kręty niż u dorosłych, co sprzyja zatrzymywaniu woskowiny i utrudnia jej naturalne wydostawanie się na zewnątrz, nadprodukcja woskowiny lub zmiany w jej konsystencji mogą też powodować choroby skóry (egzema), przewlekłe stany zapalne ucha zewnętrznego lub środkowego czy czynniki anatomiczne (np. zwężenie przewodu słuchowego). Niektórzy mają też po prostu skłonności genetyczne do produkowania większych ilości woskowiny usznej.

Jak czyścić uszy niemowlakowi: podsumowanie

Właściwa higiena uszu niemowląt opiera się na delikatności, regularności i stosowaniu bezpiecznych metod czyszczenia. Najważniejszą zasadą jest ograniczenie się do czyszczenia zewnętrznych części ucha przy użyciu ciepłej wody i miękkiej myjki lub gazika, bez wprowadzania jakichkolwiek przedmiotów do przewodu słuchowego. W przypadku problemów z nadmiarem woskowiny lub podejrzeniu infekcji zawsze należy skonsultować się z pediatrą lub laryngologiem, który oceni sytuację i w razie potrzeby zastosuje bezpieczne metody profesjonalnego czyszczenia.