Uczulenie na kwas hialuronowy: objawy i leczenie. Jak rozpoznać alergię na kwas hialuronowy?

Uczulenie na kwas hialuronowy (HA) zazwyczaj jest rozumiane jako reakcja alergiczna na preparat zawierający ten związek lub jego domieszki, która objawia się zmianami skórnymi. Warto jednak wiedzieć, że HA znajduje zastosowanie nie tylko w kosmetykach i zabiegach medycyny estetycznej, ale również w suplementacji czy leczeniu chorób stawów. Czy trzeba obawiać się uczulenia na kwas hialuronowy? Wyjaśniamy.

Uczulenie na kwas hialuronowy: czy to możliwe?

Czy można mieć uczulenie na kwas hialuronowy? Praktycznie to się nie zdarza. Dlaczego? Ponieważ czysty kwas hialuronowy jest naturalnym polisacharydem występującym w ludzkiej skórze, tkance podskórnej i mazi stawowej. W przemyśle kosmetyczno-farmaceutycznym wykorzystuje się jego syntetyczne analogi pozyskiwane metodą fermentacji bakteryjnej z pomocą bakterii Streptococcus zooepidemicus. Ostateczny produkt przechodzi wieloetapowe oczyszczanie, by był bezpieczny i biozgodny z organizmem człowieka.

Skąd w takim razie doniesienia o uczuleniu na kwas hialuronowy w kosmetykach albo wypełniaczach? Nieliczne opisane przypadki nadwrażliwości najczęściej dotyczą pacjentów z już istniejącą skłonnością do alergii lub zaburzeniami układu odpornościowego (np. mastocytozą, czyli nadprodukcją komórek tucznych odpowiedzialnych za reakcje alergiczne). Poza tym odczyn alergiczny może mieć związek np. z domieszkami bakteryjnymi lub dodatkowymi składnikami preparatu, a nie z samym HA.

Uczulenie na kwas hialuronowy: przyczyny

Skoro odpowiedź na pytanie: „Czy na kwas hialuronowy można mieć uczulenie?” brzmi: „Nie”, jakie są przyczyny nadwrażliwości? Do najczęstszych należą:

• Zanieczyszczenia lub dodatkowe składniki preparatu – produkty fermentacji mikrobiologicznej (mimo dokładnego oczyszczania) mogą zawierać śladowe ilości bakteryjnych białek lub kwasów nukleinowych, które spowodują alergię. To samo dotyczy dodatków do kosmetyków albo wypełniaczy takich jak konserwanty (parabeny, fenoksyetanol), barwniki, środek znieczulający (lidokaina) czy inne substancje aktywne,
• Rodzaj preparatu – HA w wypełniaczach I generacji pozyskiwano ze źródeł zwierzęcych, np. grzebieni kogucich lub tkanek bydlęcych, dlatego występowały w nich białka, lipidy i inne substancje organiczne o potencjale alergizującym (nie dało się ich usunąć mimo oczyszczania). Jak jednak wspomniano, nowoczesne preparaty zawierają syntetyczny kwas hialuronowy bez takich domieszek,
• Indywidualna nadwrażliwość – osoby z zaburzeniami odporności (np. mastocytozą) lub silnymi alergiami mogą reagować nadmiernie nawet na śladowe ilości alergenów. Reakcje anafilaktyczne (od razu po podaniu, z dusznością i obrzękiem) wynikają zwykle z typowej nadwrażliwości typu I (IgE) i wymagają natychmiastowej pomocy medycznej. Jednak w większości przypadków występują opóźnione nadwrażliwości typu IV z uczuciem pieczenia, rumieniem i obrzękiem, w miejscu podania, które mogą utrzymywać się nawet tygodniami.

Uczulenie na kwas hialuronowy: objawy

Jakie są objawy uczulenia na kwas hialuronowy? Można je podzielić na dwie kategorie:

• Natychmiastowe (typ I, IgE-zależne) – od kilku minut do kilku godzin po kontakcie z preparatem pojawia się np. swędzenie, pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy (głęboki obrzęk tkanek podskórnych i/lub śluzówek, który powstaje na skutek nagromadzenia płynu z naczyń krwionośnych), a nawet wstrząs anafilaktyczny z silnym obrzękiem twarzy, języka, trudnościami w oddychaniu i spadkiem ciśnienia. Do takiej reakcji na czysty kwas hialuronowy dochodzi jednak ekstremalnie rzadko,
• Opóźnione (typ IV, komórkowo-zależne) – od kilku dni (48-72 godziny) do nawet kilku miesięcy. W miejscu aplikacji preparatu pojawia się zaczerwienienie, obrzęk, pieczenie, swędzenie, zmiany skórne (np. grudki czy guzy – granuloma).

Niektórzy zastanawiają się też nad tym, jakie są skutki uboczne po kwasie hialuronowym, mając na myśli zabiegi z HA (np. wstrzykiwanie wypełniaczy, korekcję zmarszczek czy owalu twarzy, powiększanie ust). Warto pamiętać, że w takich przypadkach mogą pojawić się typowe dolegliwości: chwilowy obrzęk pourazowy, bolesność, zasinienia itp. Nie należy ich mylić z uczuleniem na kwas hialuronowy na twarzy, ponieważ występują u wielu pacjentów, przy różnych bardziej inwazyjnych zabiegach i nie mają podłoża alergicznego.

Jak sprawdzić uczulenie na kwas hialuronowy? Diagnostyka

Jak rozpoznać i leczyć alergię na kwas hialuronowy (a zdecydowanie częściej na preparat z kwasem hialuronowym)? Łagodne i umiarkowane objawy uczulenia powinny skłonić do wizyty u dermatologa, lub alergologa. Rozpoznanie alergii na HA opiera się głównie na wywiadzie i obserwacji objawów. Nie istnieją testy skórne ani badania krwi dla kwasu hialuronowego jako specyficznego alergenu. Specjalista może za to wykonać standardowe testy (punktowe lub płatkowe) na „podejrzane” składniki preparatu (konserwanty, barwniki itd.). Diagnoza zwykle jest wykluczeniowa – nie tylko pod kątem alergenów, ale też innych przyczyn stanu zapalnego (infekcje bakteryjne/wirusowe, ogólne choroby zapalne, stany autoimmunologiczne).

Co robić, gdy pojawią się objawy uczulenia na kwas hialuronowy? Leczenie

Jeśli np. po wstrzyknięciu HA wystąpią ciężkie objawy (anafilaksja), należy natychmiast wezwać pomoc medyczną! Sytuacja stanowi zagrożenie życia i wymaga specjalistycznego leczenia (m.in. podania adrenaliny i tlenu, utrzymywania drożności układu oddechowego, ułożenia w pozycji przeciwwstrząsowej). Warto pamiętać, że osoby z poważną skłonnością do reakcji alergicznych lub anafilaksji powinny mieć przy sobie peny z epinefryną, oczywiście przepisane przez lekarza. Udzielając pierwszej pomocy takiemu pacjentowi (lub sobie) należy natychmiast ich użyć!

Jeśli zaś chodzi o leczenie alergii na kwas hialuronowy o łagodnym przebiegu, sposób postępowania nie różni się od przypadków uczulenia na inne substancje. Przede wszystkim należy zaprzestać stosowania preparatu oraz, w zależności od nasilenia dolegliwości, zastosować:

• Preparaty na alergię skórną (np. sterydowe), maści łagodzące (np. z pantenolem, polidokanolem) albo zimne okłady (objawy miejscowe i łagodne),
• Preparaty dla alergików o działaniu przeciwhistaminowym, steroidy (np. prednizolon) pod kontrolą lekarza (objawy ogólne i umiarkowane),
• Hialuronidazę (powikłania po wypełniaczach w postaci twardych grudek lub guzków).

Uczulenie na kwas hialuronowy: o co często pytają pacjenci?

• Czy należy brać wapno na alergię? Nie, to popularny mit. Przekonanie o skuteczności wapna pochodzi z dawnych praktyk szpitalnych, gdzie stosowano je jako środek wspomagający – dziś wiadomo, że nie działa przeciwalergicznie.
• Czy na uczulenie na kwas hialuronowy w kremie wystarczą dermokosmetyki albo kosmetyki naturalne? Jeśli po użyciu kremu z HA wystąpił odczyn alergiczny, najpewniej odpowiada za to inna substancja. Najlepiej wybierać wtedy kosmetyki hipoalergiczne o jak najprostszym składzie i sprawdzonej formule testowanej na skórze wrażliwej, rekomendowane przez dermatologów. Pojęcie „naturalny” nie zawsze oznacza „hipoalergiczny”. W kosmetyce naturalnej także mogą występować silne alergeny (np. ekstrakty roślinne, olejki eteryczne, proteiny pszenicy itp.).

Uczulenie na kwas hialuronowy: podsumowanie

Czysty kwas hialuronowy jest generalnie bezpieczny i nie uczula. Jeżeli jednak wystąpią miejscowe objawy alergiczne, należy je traktować podobnie jak każdą inną reakcję uczuleniową. Przy wszelkich wątpliwościach dotyczących alergii warto skonsultować się z dermatologiem lub alergologiem.

Źródła

1.       https://www.aaaai.org/allergist-resources/ask-the-expert/answers/old-ask-the-experts/skin-filler. [dostęp: 14.05.2025].

2.       https://estetyczny-portal.pl/kwas-hialuronowy-alergia/. [dostęp: 14.05.2025].

3.       https://my.clevelandclinic.org/health/treatments/22667-dermal-fillers. [dostęp: 14.05.2025].

4.       https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.15.10. [dostęp: 14.05.2025].

5.       https://podyplomie.pl/dermatologia/21556,powiklania-po-najczesciej-stosowanych-wypelniaczach. [dostęp: 14.05.2025].