Czasem w reklamach preparatów, na przykład z witaminą D, słyszymy i czytamy: suplementy diety. Innym razem jest wyraźnie zaznaczone, że to jest lek, a nie suplement. Czy rzeczywiście jest to takie ważne, skoro jedne i drugie możemy kupić w aptekach bez recepty, a na ich opakowaniach widnieją podobne składniki?
Leki a suplementy diety: skąd to zamieszanie?
Wiele osób, które chcą poprawić swoje zdrowie albo pozbyć się jakichś dolegliwości, zadaje sobie pytania: „Co to jest suplement diety? A lek? A może lek OTC to suplement diety, bo jedne i drugie kupuje się bez recepty? Co powinienem stosować?”.
W polskim prawie jest dokładnie określone, co jest suplementem diety, a co lekiem OTC (ang. over-the-counter drug) czy lekiem na receptę (Rx). Konkretne akty prawne to Ustawa z dnia 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne (Dz.U. 2001 Nr 126, poz. 1381 z późn. zm.) oraz Ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz.U. 2006 Nr 171 poz. 1225, z późn. zm.). Wbrew pozorom nie różnicuje się ich ze względu na składniki zawarte w produkcie czy ich ilość. Rzut oka na apteczną półkę wystarczy, aby zauważyć, że zarówno w suplementach diety, jak i w lekach możemy spotkać takie składniki jak:
Niejednokrotnie nawet w podobnych ilościach. O tym, czy dany preparat będzie nazywany suplementem diety, czy produktem leczniczym decyduje sposób, w jaki został zarejestrowany i dopuszczony do sprzedaży.
Zobacz: Witaminy (suplementy) dla kobiet - jakie wybrać?
Czym jest suplement diety?
Suplementami diety określa się produkty, które rejestruje się i wprowadza na rynek na podstawie zgłoszenia do Głównego Inspektora Sanitarnego, bez konieczności uzyskania jego pozytywnej decyzji. Inspektor nie bada wyrobu, tylko go rejestruje.
Suplementy diety są traktowane jako produkty spożywcze i nie można mówić o ich leczniczych czy profilaktycznych właściwościach. Z kolei w ustawie o bezpieczeństwie zdrowotnym żywności i żywienia suplementy diety zostały nazwane produktami spożywczymi, zawierającymi skondensowane witaminy, składniki mineralne lub inne substancje o działaniu odżywczym, które mogą uzupełniać naszą codzienną dietę.
Czym jest lek?
Inaczej jest z produktami leczniczymi. Producent, który chce wprowadzić na rynek lek sprzedawany bez recepty, podlega prawu farmaceutycznemu, co oznacza, że rejestrowane produkty (w tym witaminy, mikroelementy, wyciągi roślinne, enzymy – dosłownie każda substancja) podlegają licznym i szczegółowym kontrolom, muszą przejść szereg badań klinicznych (za które płaci producent) i mieć udowodnione działanie lecznicze. Tylko wtedy leki mogą uzyskać pozwolenie na wprowadzenie do obrotu.
Muszą też zawierać w każdej dawce (tabletce, kapsułce, saszetce) taką samą zawartość składnika czynnego, jaka została podana na opakowaniu. To znaczy, że każda tabletka leku zawierającego np. witaminę D musi mieć dokładnie taką ilość aktywnej substancji, jaka widnieje na opakowaniu. W przypadku suplementów nie ma takiego wymogu, kapsułki nie muszą mieć tej samej ilości aktywnego składnika. Ponadto, aby produkt leczniczy mógł zostać dopuszczony do obrotu jako lek OTC, musi być bezpieczny do stosowania w ściśle określonym czasie w konkretnych, łatwych do samozdiagnozowania przez pacjenta dolegliwościach.
Lek a suplement diety: różnica
Różnice między lekiem a suplementem diety zbiera poniższa tabela.
|
Kryterium |
Suplement diety |
Lek |
|
Definicja |
Środek spożywczy uzupełniający dietę w witaminy, minerały, inne substancje odżywcze |
Produkt leczniczy stosowany w celu leczenia i zapobiegania chorobom |
|
Funkcja |
Uzupełnia niedobory, wspiera funkcje fizjologiczne organizmu |
Ma działanie farmakologiczne – leczy lub zapobiega chorobom |
|
Działanie |
Odżywcze / fizjologiczne |
Farmakologiczne terapeutyczne |
|
Dawka składnika aktywnego |
Zwykle niższa niż w lekach; musi pokrywać ≥15% RWS, ale bez działania leczniczego |
Wyższe, zoptymalizowane pod kątem efektu terapeutycznego |
|
Rejestracja i dopuszczenie do obrotu |
Powiadomienie GIS – brak wymogu badań klinicznych ani pozwolenia URPL |
Wymaga zatwierdzenia przez URPL (zezwolenie, numer rejestracyjny) |
|
Etykietowanie i oświadczenia |
Musi zawierać napis „suplement diety”, nie może sugerować leczenia |
Zawiera ulotkę z oświadczeniami leczniczymi – wskazania, dawkowanie, ostrzeżenia |
|
Cel reklamy i przekazu |
Nie może sugerować leczenia chorób ani obietnicy zdrowotnej |
Może zawierać medyczne oświadczenia o zapobieganiu/leczeniu chorób |
|
Bezpieczeństwo i ryzyko |
Uważne dawkowanie, bezpieczne w normalnych warunkach; możliwe interakcje z lekami, ryzyko przyjmowania w nadmiarze |
Ryzyko działań niepożądanych, dawkowanie uzależnione od choroby, wymagana kontrola lekarza |
URPL – Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, GIS – Główny Inspektorat Sanitarny.
Jak dobrze wybrać suplement diety?
Suplementy diety i leki OTC występują m.in. w postaci:
- Kapsułek,
- Tabletek,
- Drażetek,
- Proszku,
- Płynów.
Dietetycy obliczyli, że suplementy diety zawierają razem aż 400 różnych substancji, z czego połowę stanowią witaminy i minerały. Wśród pozostałych składników są m.in.:
- Aminokwasy (np. L-arginina),
- Enzymy (np. laktaza, papaina),
- Prebiotyki,
- Probiotyki,
- NNKT (np. gamma-linolenowy, EPA, DHA, olej lniany, olej z nasion ogórecznika),
- Składniki roślinne (np. aloes, ginkgo, ginseng, czosnek, ekstrakt z zielonej herbaty, ekstrakt z Garcinia Cambogia, ekstrakt z guarany),
- Inne substancje (np. likopen, koenzym Q10, tauryna, karnityna, inozytol, glukozamina, chityna, spirulina, izoflawony sojowe).
Sprawdź: Prebiotyki - czym są? Prebiotyk a probiotyk
Jak wybrać suplement diety? Jeśli uważamy, że potrzebna nam dodatkowa suplementacja składników odżywczych, kupując tego typu preparaty, wybierajmy znane firmy i pamiętajmy, że pewnego rodzaju gwarancją jakości jest przynależność producenta do projektu Klaster, który zrzesza producentów suplementów diety dobrowolnie poddających się kontroli. Jeśli wybieramy probiotyki, zwróćmy uwagę, by na opakowaniu była podana nazwa bakterii składająca się z trzech członów. Najważniejszy jest ostatni człon, często zawierający pojedyncze litery i cyfry.
Kiedy stosować lek, a kiedy suplement diety?
Leki należy stosować w przypadku:
- Potwierdzonej choroby lub konkretnego objawu wymagającego leczenia (np. anemia, niedoczynność tarczycy, infekcja, gorączka),
- Konieczności działania farmakologicznego, czyli szybkiego, precyzyjnego i popartego badaniami klinicznymi,
- Rekomendacji lekarza lub farmaceuty (np. antybiotyki, leki przeciwbólowe, insulina, żelazo lecznicze).
Z kolei suplement diety wystarczy, jeśli celem jest:
- Profilaktyka lub wsparcie ogólnego samopoczucia,
- Działanie łagodne i wspomagające, a nie lecznicze (np. suplementy dla diabetyków dla wspierania gospodarki węglowodanowej i ochrony przed powikłaniami cukrzycy).
A czy można jednocześnie przyjmować i leki i suplementy diety? Tak, choć należy do tego podchodzić bardzo ostrożnie i świadomie oraz przestrzegać zasad bezpieczeństwa. Taka sytuacja jest dopuszczalna, gdy:
- Lekarz lub farmaceuta zaleci takie połączenie (np. probiotyki przy antybiotykoterapii),
- Suplement ma działanie wspomagające, a nie lecznicze (np. omega-3 przy lekach na serce).
Zawsze poinformuj lekarza lub farmaceutę o wszystkich przyjmowanych suplementach i lekach, czytaj ulotki i podchodź do suplementacji świadomie.
Leki a suplementy: podsumowanie
Główne różnice pomiędzy lekiem a suplementem diety to: sposób rejestracji produktu, jego przeznaczenie i przeprowadzone przed wypuszczeniem preparatu na rynek badania. Suplementy diety nie leczą, ale ich składniki mogą wspierać organizm w codziennym funkcjonowaniu. Leki natomiast powinny mieć potwierdzone działanie terapeutyczne. Jak wybrać produkt dla siebie? Najlepiej skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.
Źródła
1. https://www.gov.pl/web/psse-wabrzezno/suplementy-diety-czy-leki. [dostęp: 21.05.2025].
2. https://ncez.pzh.gov.pl/abc-zywienia/suplementy-diety-czy-leki/. [dostęp: 21.05.2025].
3. https://www.gov.pl/web/psse-jawor/suplementy-diety-to-nie-leki-co-jeszcze-warto-o-nich-wiedziec. [dostęp: 21.05.2025].
4. https://podyplomie.pl/medical-tribune/18105,suplementy-diety-to-leki-czy-zywnosc. [dostęp: 21.05.2025].
Podziel się artykułem ze znajomymi
