Jak kolagen działa na skórę i stawy? Wybierz odpowiedni rodzaj i formę suplementu

Kolagen, czyli białko młodości to naturalny strażnik jędrności i elastyczności skóry, a także zdrowych stawów. Zaczyna powoli zanikać już po 25 roku życia. Ten kluczowy budulec tkanek można jednak uzupełniać. Jakie działanie ma jeszcze kolagen i jak mądrze go suplementować, by cieszyć się jego dobroczynnymi właściwościami?  

Czym jest kolagen i jakie ma właściwości? 

Kolagen jest najważniejszym białkiem strukturalnym w organizmie, obecnym w skórze, kościach, mięśniach, ścięgnach i więzadłach, a także w zębach, naczyniach krwionośnych i rogówce oka. Jest zbudowany z aminokwasów, takich jak glicyna, prolina i hydroksyprolina. Jego struktura różni się w zależności od miejsca występowania i pełnionej funkcji. Podstawową jednostką strukturalną każdego typu kolagenu jest potrójna spirala, na końcach której znajdują się telopeptydy. 

Kolagen wykazuje wiele cennych właściwości, m.in. antyoksydacyjne. Charakteryzuje się wytrzymałością oraz dużą elastycznością. Ma zdolność wiązania wody. Łączy ze sobą komórki. Nazwa kolagen pochodzi od greckiego słowa "kolla" oznaczającego klej.  

W młodym i zdrowym organizmie kolagen podlega systematycznej odbudowie. W syntezie włókien kolagenowych biorą udział estrogeny, hormony tarczycy i insulina, a także witaminy o właściwościach antyoksydacyjnych (zwłaszcza C, która bierze udział w syntezie kolagenu, oraz E, która zapobiega niszczeniu struktury kolagenu) i składniki mineralne (miedź, żelazo, cynk).  

Wraz z upływem czasu stopniowo zanika zdolność odtwarzania włókien kolagenowych. Po 60 roku życia białko to przestaje być syntetyzowane. Całkowita zawartość kolagenu spada ok. 1% rocznie.  

Naturalny kolagen pozbawiony telopeptydów jest wykorzystywany w farmacji oraz medycynie jako biomateriał ze względu na jego biozgodność, biodegradowalność i brak toksyczności. Służy do produkcji implantów, nici chirurgicznych, kompresów i gąbek kolagenowych (które mogą być stosowane na odleżyny i owrzodzenia), a także tabletek (ponieważ ułatwia transport niektórych leków do komórek). 

Rodzaje kolagenu i jego zastosowanie 

Do tej pory opisano 29 typów kolagenu, które różnią się strukturą przestrzenną oraz lokalizacją w organizmie, a każdy z nich pełni inną funkcję. 

Kolagen typu 1 jest najczęściej występującym rodzajem kolagenu (stanowi 90% wszystkich białek kolagenowych w organizmie). Jest obecny w ścięgnach i tkance łącznej kości, w skórze i tkance podskórnej oraz w tkance tworzącej blizny.  

Kolagen typu 2 stanowi główny budulec elastycznej chrząstki stawowej. Jest doskonały dla osób borykających się z problemami ze stawami lub chcącymi zwiększyć ich ruchomość. 

Na utrzymanie odpowiedniego poziomu kolagenu w organizmie ma wpływ stosowana dieta. Źródłem naturalnego kolagenu są:  

Pomimo że produkty te zawierają kolagen, należy ograniczać ich spożywanie, gdyż przyczyniają się do wzrostu stężenia cholesterolu. Ponadto białko to, produkowane z różnych części zwierzęcych, nie ma identycznych właściwości jak substancja, która wytwarzana jest w ludzkim organizmie. Co więcej, kolagen z produktów zwierzęcych ma niską przyswajalność i nawet dobrze zbilansowana dieta nie będzie wystarczająca w niedoborach tego białka. 

Kolagen można uzupełnić również przyjmując produkty wysokiej jakości, zawierające kolagen lub jego hydrolizaty, które są łatwo wchłaniane i przyswajane przez organizm.  

Na rynku dostępnych jest wiele preparatów zawierających kolagen: 

Kolagen pozyskiwany ze skór i łusek z ryb morskich (dorsza, tuńczyka i rekina żarłacza) jest najbardziej podobny do kolagenu ludzkiego i wykazuje wysoką biodostępność. Jest lepiej rozpuszczalny niż kolagen wieprzowy lub bydlęcy i lepiej się wchłania. Z tych powodów uważany jest za najbardziej wartościową formę tego białka. Ma lepszą jakość niż kolagen pochodzący z meduz i tilapii (ryb słodkowodnych pochodzących z Azji).  

Kolagen rybi opóźnia starzenie się skóry i włosów, ale również łagodzi ból i sprzyja regeneracji stawów. Popularność kolagenu rybiego wiąże się również z faktem, że stosowanie kolagenu bydlęcego może narażać człowieka na chorobę "wściekłych krów". Kolagen rybi jest na tyle oczyszczony w procesie produkcji, że nie wywołuje reakcji alergicznych, dzięki czemu jest w pełni bezpieczny w przeciwieństwie do kolagenów innego pochodzenia.  

Kolagen morski jest to głównie kolagen typu 1 (czyli najbardziej powszechny w organizmie), natomiast wołowy i wieprzowy są mieszaniną typu 1 i typu 3. 

Na rynku dostępny jest również „wegański kolagen”, do którego produkcji wykorzystuje się bakterie oraz drożdże, do genomu których wprowadza się geny odpowiedzialne za produkcję danego typu kolagenu.  

Formy suplementacji kolagenu 

Kolagen występuje w: 

Na rynku dostępne są preparaty zwierające sam kolagen oraz takie, które wzbogacone są dodatkowymi substancjami, które wspomagają jego działanie, szczególnie witaminą C (niezbędną do jego syntezy), a także kwasem hialuronowym, glukozaminą, siarczanem chondroityny i koenzymem Q10. 

Za najbardziej wartościową formę uważa się kolagen liofilizowany, ponieważ zachowuje on swoje naturalne właściwości. Z kolei zaletą kolagenu hydrolizowanego jest to, że jest łatwostrawny i wydajniej wchłania się z przewodu pokarmowego.   

Suplement w formie proszku można łączyć z różnymi napojami, koktajlami i wodą, gdyż ma neutralny smak oraz zapach. 

Wskazania i przeciwwskazania do stosowania kolagenu  

Większość produktów kolagenowych zawiera w ulotce lub na opakowaniu informację o tym, że nie zaleca się ich stosowania przez kobiety w ciąży z powodu braku badań. U kobiet z nadciśnieniem tętniczym nadmiar kolagenu powoduje zaburzenia remodelingu tętnic spiralnych macicy, co jest czynnikiem ryzyka stanu przedrzucawkowego.  

Z drugiej strony preparaty kolagenowe pochodzenia morskiego są pełne aminokwasów, które są niezbędne dla kobiet w ciąży. Zmniejszają rozstępy, poprawiają stan skóry i włosów. U kobiet z niedoborem kolagenu dochodzi do nawracających poronień. Przed rozpoczęciem kuracji kolagenem, należy skonsultować się z lekarzem prowadzącym ciążę oraz sprawdzić, czy dany produkt nie jest przeciwwskazany do stosowania w tym okresie np. z powodu sztucznych dodatków, wypełniaczy lub słodzików.  

Suplementowanie kolagenu przez dzieci nie jest zabronione, ale nie ma uzasadnienia, ponieważ młody organizm sam produkuje to białko w wystarczającej ilości.  

Kolagen w organizmie niszczą: 

Czynniki te prowadzą do wystąpienia następujących objawów niedoboru kolagenu: 

Przeciwwskazania do stosowania kolagenu: 

Kolagen na stawy 

Kolagen działa bardzo korzystnie na stawy. Stanowi główny składnik budulcowy szkieletu kostnego, w którym występuje w połączeniach z wapniem, magnezem i fosforem. Białko to poprawia wchłanianie składników mineralnych i zwiększa gęstość kości. Odpowiada za produkcję mazi stawowej i nawilża stawy, co opóźnia proces ich degeneracji. Zwiększa odporność na rozciąganie chrząstki i zapewnia jej odpowiedni kształt, a także zapobiega sztywnieniu ścięgien i więzadeł. Przyspiesza również regenerację zmienionych chorobowo tkanek.  

W miarę zmniejszania się zawartości kolagenu w organizmie wraz z wiekiem rośnie ryzyko rozwoju chorób zwyrodnieniowych stawów. Przyjmowanie preparatów z tym białkiem zmniejsza stan zapalny i stymuluje jego syntezę w organizmie, co może łagodzić ból u osób ze zwyrodnieniami kości i stawów. Za najmocniejszy kolagen na stawy uważa się kolagen typu 2, gdyż ta forma występuje naturalnie w chrząstce. Spośród form doustnych najlepiej przyswajalny jest kolagen hydrolizowany. Najskuteczniejsze w walce z niedoborem kolagenu w układzie ruchu jest stosowanie iniekcji dostawowych.  

Kolagen w pielęgnacji skóry 

Kolagen pełni ważną rolę w poprawie kondycji skóry. Zapewnia ciągłość procesów odnowy komórkowej w skórze oraz utrzymuje jej nawilżenie, co zwiększa jej elastyczność i sprężystość, poprawia wygląd i kondycję. Pomaga w walce z rozstępami i przyspiesza proces gojenia się ran i otarć.  

Z wiekiem organizm wytwarza mniej kolagenu, a cząsteczka tego białka zmienia swoją strukturę i właściwości fizykochemiczne. Prowadzi to do nadmiernego odwodnienia i wysuszenia skóry, a to do powstawania zmarszczek i bruzd, utraty jędrności i elastyczności. Preparaty zawierające kolagen mogą być pomocne w spowalnianiu procesów starzenia się skóry.  

Istnieje wiele preparatów na zmarszczki do twarzy, które w składzie zawierają kolagen, m.in.: 

Efekty i prawidłowa suplementacja 

Stosowanie kolagenu do picia wpływa na organizm poprzez szereg mechanizmów biologicznych. Płynna forma tego białka wspomaga regenerację tkanki łącznej, skóry, kości oraz stawów dzięki dostarczaniu niezbędnych aminokwasów.  

Badania wykazują, że regularna suplementacja przyczynia się do poprawy parametrów skóry, w tym jej nawilżenia i elastyczności, co może prowadzić do spłycenia drobnych zmarszczek. 

Kolagen uczestniczy również w procesach odbudowy struktur keratynowych, wpływając na wygląd i kondycję włosów oraz zmniejszając łamliwość paznokci.  

Zaobserwowano także jego potencjał w redukcji widoczności rozstępów i cellulitu poprzez wzmacnianie struktury skóry właściwej. 

Zalecana dawka kolagenu wynosi 2,5–15 g dziennie przez co najmniej 3 miesiące. Kolagen powinno się pić rano na czczo, gdyż zwiększa to jego wchłanianie.  

Bibliografia: