Suplementacja jodu – kiedy jest wskazana i jakie efekty daje?

Jod to niezbędny składnik mineralny znany głównie ze swojego wpływu na tarczycę. Jego długotrwałe niedobory wiążą się z poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi. Jaką funkcję pełni w organizmie? Kiedy wskazana jest suplementacja składnika i co blokuje wchłanianie jodu? Na te i inne pytania odpowiadamy w artykule!

Jod – podstawowe informacje

Jod jest minerałem niezbędnym dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Jego główną rolą jest wpływ na produkcję hormonów tarczycy – tyroksyny i trójjodotyroniny. Odpowiednia podaż pierwiastka warunkuje optymalną pracę tego narządu. Pośrednio jod odpowiada więc za metabolizm, termoregulację, płodność oraz pracę układu pokarmowego. Dodatkowo jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania pracy układu nerwowego oraz zdrowego przebiegu ciąży.

Sprawdź: właściwości lecznicze jodyny

Skutki niedoboru jodu

Jakie są objawy braku jodu w organizmie? Przede wszystkim są to dolegliwości wynikające z zaburzonej pracy tarczycy. Symptomy, które powinny zwrócić uwagę, to:

• Niezamierzony przyrost lub ubytek masy ciała,
• Zmęczenie, wzmożona senność,
• Problemy skórne, suchość, szorstkość, zaczerwienienia,
• Nieprawidłowe odczuwanie temperatury, nadmierne uczucie zimna lub gorąca,
• Problemy żołądkowo-jelitowe,
• Trudności w koncentracji, nauce, utrzymaniu uwagi,
• Problemy z zajściem w ciążę, niepłodność.

Poważnym skutkiem długotrwałego niedoboru jodu jest wystąpienie tzw. wola tarczycowego, czyli widocznego powiększenia rozmiarów tarczycy. Jest to oznaka źle pracującej tarczycy i wymaga szybkiej konsultacji lekarskiej oraz odpowiedniego leczenia.

• Warto też wspomnieć o konsekwencjach niedoboru jodu w okresie ciąży. Niedostateczna podaż tego składnika może negatywnie wpływać na rozwój dziecka, w szczególności jego tarczycy oraz układu nerwowego. Najcięższą postacią niedoboru jodu w ciąży jest kretynizm, czyli poważne uszkodzenie mózgu i zaburzenia funkcji poznawczych.
• Niestety uważa się, że niedobory jodu mogą dotyczyć dużej części społeczeństwa. Narażone są na to w szczególności osoby, które wyeliminowały sól kuchenną z diety (zgodnie z prawem sól kuchenna w Polsce jest obowiązkowo jodowana w ramach profilaktyki niedoborów), nie jedzą ryb, owoców morza, ani produktów mlecznych. W przypadku wystąpienia objawów lub podejrzenia niedoboru jodu warto skonsultować się ze specjalistą i wykonać badania diagnostyczne.

Kiedy suplementować jod?

Wskazaniem do suplementacji jodu jest zdiagnozowanie jego niedoboru (np. na podstawie badania dobowej zbiórki moczu) oraz zaburzenia pracy tarczycy o charakterze niedoczynności. Suplementacja jodu jest również polecana większości kobietom planującym ciążę, będącym w ciąży oraz w okresie karmienia piersią. Czy można samemu brać jod? Nie zaleca się samodzielnej suplementacji jodu bez konsultacji z lekarzem, ponieważ tak jak w przypadku każdego składnika mineralnego, nie tylko niedobory są niebezpieczne dla zdrowia, ale również nadmiary. Doświadczony lekarz będzie w stanie dobrać odpowiednią dawkę jodu i dostosować czas trwania suplementacji do stanu klinicznego, objawów i potrzeb danego pacjenta.

Suplementacja jodem przy niedoczynności tarczycy

Niedobór jodu jest jedną z przyczyn niedoczynności tarczycy, dlatego w wielu przypadkach niedoczynności, jego suplementacja jest wskazana i może być pomocna. Wszystko zależne jest jednak od głównej przyczyny choroby oraz stosowanego leczenia. W przypadku zażywania leków, dawki jodu powinny być dobrane przez lekarza.

Hashimoto a suplementacja jodu

Hashimoto, czyli autoimmunologiczna choroba tarczycy o podłożu zapalnym, to kolejna częsta przyczyna niedoczynności tarczycy. Suplementacja jodem przy Hashimoto to jednak temat wciąż nie do końca poznany. Najczęściej przyjmowanie suplementów jodu nie jest polecane, ponieważ może zaostrzać przebieg choroby. Bierze w tym udział tzw. mechanizm Wolffa-Chaikoffa, który fizjologicznie ma za zadanie chronić przed nadmiarem jodu. W przypadku nadmiernego przyjęcia jodu dochodzi do czasowej blokady syntezy hormonów tarczycy oraz wzrostu produkcji przeciwciał przeciwtarczycowych antyTPO odpowiedzialnych za uszkodzenia tarczycy w przebiegu Hashimoto. U osób zdrowych trwa to krótko i organizm szybko wraca do normy, jednak suplementacja jodu w Hashimoto może doprowadzić do pogorszenia stanu zdrowia.

Suplementacja jodu po usunięciu tarczycy

Czy powinno się suplementować jod po usunięciu tarczycy? Rutynowa suplementacja nie jest zalecana, ponieważ brak tarczycy wiąże się ze zmniejszonym zapotrzebowaniem na ten składnik. W takiej sytuacji leczenie polega najczęściej na przyjmowaniu hormonów tarczycy w formie leków.

Jod w ciąży – suplementacja

Suplementacja jodu w ciąży jest wskazana u większości kobiet. Kobiety z chorobami tarczycy, zwłaszcza Hashimoto powinny omówić tę kwestię z lekarzem i podjąć decyzję na podstawie wyników badań i objawów. W przypadku zdrowych kobiet suplementacja jodem powinna rozpocząć się jeszcze w okresie prekoncepcyjnym, trwać przez całą ciążę i okres karmienia piersią.

Kiedy unikać jodu?

Kto nie może brać jodu? Przede wszystkim są to osoby ze zdiagnozowaną chorobą Hashimoto. Należy również zachować szczególną ostrożność w przypadku innych chorób autoimmunologicznych, stwierdzonych chorób sercowo-naczyniowych oraz przy przewlekłym przyjmowaniu jakichkolwiek leków ze względu na ryzyko interakcji.

Czym grozi przyjmowanie jodu? Konsekwencje i zagrożenia

Czy branie jodu jest zdrowe? U osób z jego niedoborem i wskazaniami do suplementacji, jak najbardziej. Jednak nadmierna suplementacja jodu i jego przyjmowanie bez wskazań medycznych może doprowadzić do wielu poważnych konsekwencji. Jakie są skutki uboczne jodowania? 

• Podrażnienie błon śluzowych układu oddechowego,
• Problemy żołądkowo-jelitowe,
• Stany zapalne w obrębie tarczycy,
• Nasilenie procesów autoimmunologicznych,
• Ślinotok,
• Białkomocz,
• Zaburzenia pracy i rytmu serca.

Suplementacja jodu powinna być prowadzona świadomie i rozważnie, zwłaszcza jeśli polega na przyjmowaniu suplementów w postaci tabletek lub płynów. Jod można uzupełnić w organizmie również drogą oddechową, np. przebywając nad morzem lub w tężni. W ten sposób rzadziej dochodzi do wystąpienia nadmiaru pierwiastka w organizmie i związanych z tym konsekwencjami. Warto więc rozważyć taką opcję i przedyskutować ją z lekarzem. Rozwiązanie może sprawdzić się zwłaszcza w przypadku niewielkich niedoborów jodu.

Podsumowanie

Jod jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu, a jego niedobór stanowi częsty i powszechny problem. Niestety uzupełnienie pierwiastka  za pomocą samej diety nie zawsze jest wystarczające, w związku z czym wiele osób zastanawia się nad suplementacją. O ile w wielu sytuacjach przyjmowanie preparatów z jodem może faktycznie pomóc, trzeba mieć też świadomość zagrożeń, konsekwencji i przeciwwskazań. Ich lista jest bardzo długa, dlatego suplementacja jodu zawsze powinna być wprowadzona pod nadzorem specjalisty i wyłącznie u osób z konkretnymi wskazaniami medycznymi.

Źródła:

1. Przygoda B. Jod – jego rola, źródła pokarmowe, niedobór, nadmiar, https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/74618,jod-jego-rola-zrodla-pokarmowe-nadmiar-i-niedobor [dostęp: 04.07.2024]
2. Leung A., Braverman L. Consequences of excess iodine, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3976240/ [dostęp: 04.07.2024]
3. Zhao H., Tian Y., Liu Z., Correlation between iodine intake and thyroid disorders: a cross-sectional study from the South of China, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25161089/  [dostęp: 04.07.2024]
4. Pyka B., Zieleń-Zynek I., Kowalska J. Zalecenia dietetyczne dotyczące spożywania jodu – w poszukiwaniu konsensusu między kardiologami a endokrynologami, Folia Cardiologica, 2019
5. Konturek S. Fizjologia człowieka dla studentów medycyny, Edra Urban & Partner, 2019