Liszaj płaski to dość częsta choroba zapalna skóry, paznokci i błon śluzowych. Szacuje się, że cierpi na nią ok. 1% populacji, a jej przyczyny nie są znane (Grzanka, 2017). Ze względu na charakterystyczny obraz kliniczny i histopatologiczny nie należy do dolegliwości „trudnych diagnostycznie”. Jak wygląda początek liszaja? Czym go leczyć? Czy jest zaraźliwy? Zapraszamy do lektury.

Liszaj płaski – co to jest?

Liszaj płaski (czasami nazywany też liszajem czerwonym płaskim) jest rodzajem przewlekłej dermatozy z grudkowymi zmianami pokrywającymi skórę, skalp i śluzówki, rzadziej paznokcie. Choroba występuje zazwyczaj u osób w wieku 30-60 lat (niezależnie od płci) i ma nagły początek. Zaskakująca może wydawać się różnorodność postaci tego schorzenia. W jednym z artykułów przeglądowych na podstawie morfologii zmian, ich rozmieszczenia i etiologii (w indywidualnych przypadkach) wymieniono 13 rodzajów liszaja płaskiego (Wagner i wsp., 2013):

  • Obrączkowaty,
  • Przerostowy,
  • Zanikowy,
  • Wrzodziejący,
  • Pęcherzowy,
  • Typu pemfigoidu (pemfigoidopodobny),
  • Barwnikowy,
  • Erytrodermiczny,
  • Odwrócony,
  • Linijny,
  • Mieszkowy,
  • Powodujący wyłysienie (czasami traktowany jako typ łysienia bliznowaciejącego),
  • Wywoływany przez promienie UV.

Według dr n. med. Rafała Białynickiego-Biruli w Polsce najczęściej obserwuje się liszaj płaski przerostowy i mieszkowy (komentarz do wcześniej wspomnianego artykułu). Ze względu na lokalizację zmian mówimy o liszaju płaskim:

  • Dłoni i stóp,
  • W jamie ustnej,
  • Narządów płciowych,
  • Okołoodbytniczym,
  • Paznokci.

Liszaj płaski – objawy

Jak widać, liszaj płaski to choroba bardzo zróżnicowana klinicznie i morfologicznie, jednak łatwo ją rozpoznać na podstawie objawów. Jak wygląda liszaj płaski? Poniżej zestawienie najważniejszych cech.

  • Grudki są wieloboczne o sinofioletowej barwie i średnicy kilku milimetrów (1-3 mm). Występują w grupach albo w postaci osutki.
  • Na powierzchni zmian występuje tzw. siateczka Wickhama, czyli dyskretne, białe lub perłowe linie układające się w siateczkowy wzór.
  • Wykwity są symetryczne.
  • Charakterystyczny dla liszaja jest także objaw Koebnera – wysiew zmian skórnych o linijnym układzie po tygodniu lub dwóch od urazu mechanicznego.
  • Po ustąpieniu zmian na skórze pozostają pozapalne przebarwienia.
  • Uporczywy świąd zgłasza ok. 80% chorych (Wagner i wsp., 2013). Pacjenci raczej pocierają, a nie drapią skórę.
  • Zmiany najczęściej lokalizują się na wewnętrznych powierzchniach nadgarstków, grzbietach stóp, przedramionach, przedniej części podudzi, tułowiu, a także w okolicach pępka i narządów intymnych. Nie występują na twarzy.

Liszaj płaski – przyczyny

Od czego robi się liszaj płaski?

  • Nie udało się jednoznacznie ustalić przyczyn choroby, choć za najbardziej prawdopodobne uznaje się podłoże autoimmunologiczne (liszaj częściej występuje np. u pacjentów z marskością i zapaleniem wątroby, cukrzycą, toczniem rumieniowatym, zapaleniem skórno-mięśniowym, twardziną układową, łysieniem plackowatym, bielactwem nabytym).
  • Zmiany pojawiają się też w reakcji przeszczep przeciwko gospodarzowi (GVHD), a także w odpowiedzi na niektóre leki (penicylamina, sole złota i arsenu, metyldopa, PAS) oraz antygeny wirusowe i bakteryjne.
  • Specjaliści podejrzewają, że mechanizm powstawania liszaja polega na tym, że limfocyty T atakują keratynocyty warstwy podstawnej naskórka, co prowadzi do ich apoptozy (obumierania).

Liszaj płaski – leczenie i rozpoznanie

Wspomniano już, że choroba ma charakterystyczny wygląd i przebieg, jednak należy ją różnicować z pewnymi schorzeniami. Płaskie, lśniące grudki to objaw, który może wskazywać na inne dermatozy niż liszaj płaski.

  • Czerwone plamy na ciele (nieswędzące) pojawiają się np. przy liszajopodobnych osutkach polekowych, które są reakcją skóry lub błon śluzowych na przyjmowane leki. Zmiany przypominają te występujące przy liszaju, mają błyszczącą powierzchnię i układają się liniowo, jednak brak świądu wyklucza liszaj.
  • Ze względu na nazewnictwo niektórzy mylą go też z liszajcem zakaźnym – to jednak choroba bakteryjna wywoływana najczęściej przez paciorkowce lub gronkowce, która objawia się w zupełnie inny sposób.
  • Schorzenie różnicuje się także z łuszczycą drobnogrudkową i świerzbem.

Jak leczyć liszaj płaski? Choroba zazwyczaj ma charakter samoograniczający i trwa średnio 1-2 lata, jednak w niektórych przypadkach przyjmuje postać przewlekłą z nawrotami. Odpowiednia terapia ma bardzo duże znaczenie m.in. w przypadku odmiany wrzodziejącej (nieleczony liszaj płaski wrzodziejący stwarza ryzyko rozwoju raka kolczystokomórkowego). W fazie aktywnej, w zależności od nasilenia i umiejscowienia zmian, stosuje się leczenie miejscowe i/lub ogólne:

  • Maści z glikokortykosteroidami o działaniu przeciwświądowym i spłaszczającym wykwity oraz preparaty z inhibitorami kalcyneuryny,
  • Iniekcjami triamcynolonu,
  • Glikokortykosteroidy doustne w średnich dawkach,
  • Fototerapia (PUVA) – niewskazana w przypadku liszaja wywoływanego przez promieniowanie ultrafioletowe oraz barwnikowego,
  • Krioterapia,
  • Interwencje chirurgiczne (nawet z przeszczepem skóry),
  • Cyklosporyna, retinoidy i sulfony (w opornych postaciach).

Liszaj płaski – jak wyleczyć domowymi sposobami?

Domowe sposoby leczenia liszaja płaskiego należy traktować jako wspomaganie terapii zaleconej przez dermatologa.

  • Kluczowe znaczenie ma odpowiednie nawilżanie skóry, a także unikanie środków, które mogą wywołać podrażnienia (np. substancji chemicznych czy silnych detergentów). Nawilżające i łagodzące preparaty na problemy skórne, np. dermokosmetyki do ciała, są wskazane przy stosowanych miejscowo kortykosteroidach.
  • Przy zmianach zlokalizowanych na błonie śluzowej w ustach warto też pamiętać o diecie. Czego nie jeść przy liszaju płaskim jamy ustnej? Przede wszystkim ostrych, kwaśnych i pikantnych potraw, a także dań wysoko przetworzonych i bardzo słodkich. W łagodzeniu dolegliwości pomocne okazuje się spożywanie posiłków o miękkiej konsystencji (gotowane warzywa, mięso i ryby, zupy krem, puree). Żeby utrzymywać odpowiednią wilgotność w jamie ustnej, trzeba dbać o nawodnienie i unikać czynników wysuszających (alkohol, kawa, herbata, palenie papierosów).
  • A jakie witaminy na liszaj płaski mogą okazać się pomocne? M.in. te, które wspomagają gojenie ran, czyli witamina A, C i E oraz B12 oraz wspierające układ odpornościowy (witamina D). Warto dostarczać je organizmowi w postaci surowych, świeżych warzyw i owoców.

Liszaj płaski – odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania

Poniżej znajdziesz odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące liszaja płaskiego.

  • Czy liszaj płaski jest zaraźliwy? Nie.
  • Czy liszaj płaski swędzi? W większości przypadków tak.
  • Jak szybko wyleczyć liszaja płaskiego? Niestety, leczenie jest procesem długotrwałym. Co ważne, w większości przypadków objawy ustępują do roku (70% pacjentów) albo dwóch (90%) (Grzanka, 2017), chociaż zdarzają się też postaci przewlekłe z nawrotami.
  • Co wywołuje liszaja płaskiego? Najbardziej prawdopodobna przyczyna to nieprawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego, a także czynniki fizyczne (temperatura, promieniowanie UV), chemiczne i leki. Niektórzy specjaliści mówią też o silnym, przewlekłym stresie jako wyzwalaczu choroby.
  • Jak wyleczyć liszaja domowymi sposobami? Ważna jest odpowiednio zbilansowana dieta, która wspiera prawidłowe działanie układu odpornościowego, a także nawilżanie skóry w przypadku stosowania wysuszających maści.
  • Czy liszaj płaski w ciąży jest niebezpieczny? Choroba nie wpływa na przebieg ciąży, a zalecane leki (miejscowe kortykosteroidy) są uważane za bezpieczne dla mamy i płodu. Jednak w przypadku podejrzenia liszaja należy skonsultować się z lekarzem w celu ustalenia prawidłowej diagnozy.

Liszaj płaski – podsumowanie

Liszaj płaski to choroba, której przyczyny nie są do końca poznane. W przypadku pojawienia się na ciele fioletowych, swędzących grudek należy jak najszybciej udać się do specjalisty, który postawi diagnozę i rozpocznie terapię. Leczenie jest procesem długotrwałym i polega głównie na łagodzeniu objawów, m.in. świądu, bólu i dyskomfortu.

Źródła

  1. Maciejewska J., Czy dermokosmetyki pomogą w zwalczaniu liszaja płaskiego przerosłego?, 2014. https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/lista/105060,czy-dermokosmetyki-pomoga-w-zwalczaniu-liszaja-plaskiego-przeroslego. [dostęp: 14.11.2024].
  1. Maciejewska J., Leczenie liszaja płaskiego, 2013. https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/lista/84904,leczenie-liszaja-plaskiego. [dostęp: 14.11.2024].
  1. Maciejewska J., Łysienie bliznowaciejące, 2017. https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/chorobyskory/170799,lysienie-bliznowaciejace. [dostęp: 14.11.2024].
  1. Maciejewska J., Liszaj płaski – oporność na leczenie, 2013. https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/lista/84920,liszaj-plaski-opornosc-na-leczenie. [dostęp: 14.11.2024].
  1. Maciejewska J., Liszaj płaski – etiologia, diagnostyka, różnicowanie, 2014. https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/lista/94846,liszaj-plaski-etiologia-diagnostyka-roznicowanie. [dostęp: 14.11.2024].
  1. Grzanka A., Liszaj płaski, 2017. https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/chorobyskory/74045,liszaj-plaski. [dostęp: 14.11.2024].
  1. Wagner G., Rose C., Sachse M. M., Odmiany kliniczne liszaja płaskiego, 2013. https://podyplomie.pl/dermatologia/15439,odmiany-kliniczne-liszaja-plaskiego?pdf=true&srsltid=AfmBOoqJ3Xd4RIbuNkjAwGYhOfHQpGj2YUhyXb7P0cQJD8y-4VEsHkuL. [dostęp: 14.11.2024].
  1. Fijałkowska A., Wojtczak M., Żebrowska A.,Dermoskopia w diagnostyce wybranych dermatoz zapalnych, 2023. https://www.termedia.pl/dermatologia/Dermoskopia-w-diagnostyce-wybranych-dermatoz-zapalnych,52134.html. [dostęp: 14.11.2024].
  1. Szymczak-Paluch M., Monitorowanie parametrów stresu w trakcie leczenia liszaja płaskiego błony śluzowej jamy ustnej, 2020. https://lekarski.umed.lodz.pl/wp-content/uploads/2021/02/lek.-dent.-Michalina-Szymczak-Paluch-streszczenie.pdf. [dostęp: 14.11.2024].
share-icon Podziel się artykułem ze znajomymi
Komentarze
chevron-down