Leki na gorączkę: jakie skutecznie zbijają gorączkę u dzieci i dorosłych? 

Gdy pojawia się gorączka, zależy nam na szybkim obniżeniu temperatury ciała i poprawie samopoczucia chorego. Z pomocą przychodzą dostępne w aptekach leki przeciwgorączkowe. Które z nich wybrać i jak stosować, by bezpiecznie i skutecznie zbić gorączkę?

Jakie leki przeciwgorączkowe są dostępne?

W aptekach można znaleźć kilka grup leków skutecznie obniżających gorączkę. Różnią się one mechanizmem działania, skutecznością i profilem bezpieczeństwa. Do najczęściej stosowanych należą paracetamol, ibuprofen, metamizol oraz kwas acetylosalicylowy.

Każdy z nich ma swoje zalety i ograniczenia, dlatego wybór odpowiedniego preparatu powinien być dostosowany do indywidualnej sytuacji pacjenta. Szczególną uwagę należy zwrócić na wiek chorego, nasilenie gorączki oraz ewentualne choroby współistniejące. Niektóre z nich można podać nie tylko osobom dorosłym, ale nawet dzieciom od pierwszych dni życia.

Paracetamol

Paracetamol działa głównie przeciwgorączkowo i przeciwbólowo poprzez wpływ na ośrodek regulacji temperatury w mózgu. Jest lekiem pierwszego wyboru na gorączkę, szczególnie u dzieci, osób starszych i kobiet w ciąży. Jego działanie rozpoczyna się po około 30 minutach i utrzymuje przez 4-6 godzin.

Wskazania:

• gorączka każdego pochodzenia,

• łagodne i umiarkowane dolegliwości bólowe,

• stany gorączkowe po szczepieniach.

Bezpieczeństwo stosowania paracetamolu jest wysokie, pod warunkiem nie przekraczania zalecanych dawek. Przy przedawkowaniu może dojść do uszkodzenia wątroby. Szczególną ostrożność powinny zachować osoby z chorobami tego narządu oraz regularnie spożywające alkohol.

Ibuprofen

Ibuprofen wykazuje silniejsze niż paracetamol działanie przeciwgorączkowe i dodatkowo ma właściwości przeciwzapalne. Skuteczność w obniżaniu gorączki utrzymuje się dłużej - przez 6-8 godzin.

Wskazania:

• gorączka, szczególnie w przebiegu infekcji,

• stany zapalne,

• bóle różnego pochodzenia.

Należy zachować ostrożność przy stosowaniu ibuprofenu u osób z chorobą wrzodową, problemami z nerkami oraz zaburzeniami krzepnięcia. Nie powinien być przyjmowany na pusty żołądek.

Metamizol

Metamizol to silny lek na wysoką gorączkę, szczególnie skuteczny gdy inne preparaty zawodzą. Poza działaniem przeciwgorączkowym wykazuje również efekt rozkurczający i przeciwbólowy. Jego działanie utrzymuje się przez 6-8 godzin.

Wskazania:

• wysoka gorączka oporna na inne leki,

• silne dolegliwości bólowe,

• gorączka z towarzyszącymi skurczami mięśni gładkich.

Pomimo dobrej skuteczności, stosowanie metamizolu wymaga ostrożności ze względu na możliwe działania niepożądane. Rzadko, ale mogą wystąpić zaburzenia w układzie krwiotwórczym. Nie należy go stosować u kobiet w ciąży i karmiących piersią oraz u pacjentów z niektórymi chorobami krwi.

Przy wyborze leku przeciwgorączkowego warto uwzględnić:

• wiek pacjenta,

• nasilenie gorączki,

• choroby współistniejące,

• inne przyjmowane leki,

• wcześniejsze doświadczenia ze stosowaniem danego preparatu.

Kwas acetylosalicylowy

Kwas acetylosalicylowy ma działanie przeciwgorączkowe, przeciwbólowe i przeciwzapalne. Jego skuteczność w leczeniu gorączki jest porównywalna z paracetamolem. Efekt działania pojawia się po około 30 minutach i utrzymuje przez 4-8 godzin.

Wskazania:

• gorączka u dorosłych i młodzieży powyżej 12. roku życia,

• stany zapalne,

• bóle o różnym podłożu.

Ze względu na mechanizm działania i profil bezpieczeństwa, stosowanie kwasu acetylosalicylowego jest znacznie ograniczone. Stanowczo przeciwwskazany jest u:

• dzieci i młodzieży do 12. roku życia (ryzyko zespołu Reye'a),

• osób z chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy,

• kobiet w ciąży (szczególnie w III trymestrze),

• kobiet karmiących piersią,

• pacjentów z zaburzeniami krzepnięcia krwi,

• osób z astmą aspirynową.

Lek może powodować uszkodzenie błony śluzowej żołądka, dlatego nie należy go przyjmować na czczo. Kwas acetylosalicylowy nie powinien być stosowany dłużej niż kilka dni bez konsultacji z lekarzem. Szczególną ostrożność należy zachować przy łączeniu go z innymi lekami, zwłaszcza przeciwzakrzepowymi.

Kiedy podawać lek na gorączkę?

Gorączka jest naturalnym mechanizmem obronnym organizmu i nie zawsze wymaga leczenia. Środki przeciwgorączkowe należy podać, gdy temperatura przekracza 39 stopni Celsjusza lub gdy gorączce towarzyszy znaczny dyskomfort. Szczególną uwagę należy zwrócić na gorączkę u pacjentów z grup ryzyka:

• małych dzieci,

• osób starszych,

• przewlekle chorych.

Warto pamiętać, że sam dyskomfort i złe samopoczucie, przeszywające uczucie zimna mogą być wskazaniem do podania leku, nawet przy niższej temperaturze.

Ponadto każdy lek przeciwgorączkowy, nawet dostępny bez recepty, może powodować działania niepożądane. Dlatego zawsze należy przestrzegać zalecanego dawkowania i czasu stosowania. W przypadku gorączki towarzyszącej infekcji warto skonsultować się z lekarzem, który dobierze odpowiednie leczenie przyczynowe.

Dawkowanie leków na gorączkę dla dorosłych

W przypadku dorosłych najczęściej stosowanymi lekami na zbicie gorączki są paracetamol, ibuprofen oraz metamizol. Ich dawkowanie jest następujące:

• paracetamol należy przyjmować w dawce 1000 mg co 4-6 godzin, nie przekraczając 4000 mg na dobę;

• ibuprofen stosuje się w dawce 200-400 mg co 6-8 godzin;

• metamizol można przyjmować w dawce 500-1000 mg co 6-8 godzin;

• kwas acetylosalicylowy stosuje się w dawce 500-1000 mg co 4-8 godzin, nie przekraczając 4000 mg na dobę.

Jakie wybrać leki na gorączkę dla dzieci?

Leki dla dzieci muszą być dobierane szczególnie starannie, z uwzględnieniem wieku i masy ciała małego pacjenta. Oprócz substancji czynnej należy dobrać formę podania - dostępne są te do podania doustnego, jak i w formie czopków. Paracetamol można podawać już od pierwszego dnia życia, natomiast ibuprofen dopiero od 3 miesiąca życia.

Kalkulator leku na gorączkę

Dawkowanie leków u dzieci zawsze należy przeliczać na kilogram masy ciała. Dla paracetamolu jest to 10-15 mg/kg co 4-6 godzin, a dla ibuprofenu 7-10 mg/kg co 6-8 godzin. W przypadku braku pewności co do dawki, należy skorzystać z kalkulatora dostępnego w Internecie lub skonsultować się z lekarzem.

Co zrobić jak dziecko zwymiotuje lek na gorączkę?

To częsty problem przy podawaniu dzieciom leków przeciwgorączkowych. Jeśli wymioty wystąpiły w ciągu 15 minut od podania leku, można podać dawkę ponownie. Przy wymiotach po dłuższym czasie należy poczekać do następnej zaplanowanej dawki. Warto rozważyć zmianę formy leku, na przykład z syropu na czopki.

Na co uważać przy stosowaniu leków przeciwgorączkowych?

Leki przeciwgorączkowe mogą wchodzić w interakcje z innymi przyjmowanymi preparatami. Oto najważniejsze zasady bezpieczeństwa:

Paracetamol:

• Nasila działanie doustnych leków przeciwzakrzepowych

• Nie należy łączyć z alkoholem - zwiększa ryzyko uszkodzenia wątroby

• Niektóre leki na epilepsję (karbamazepina, fenytoina) osłabiają jego działanie

• Metoklopramid przyspiesza, a leki przeciw wymiotom opóźniają jego wchłanianie

Ibuprofen:

• Nie łączyć z innymi NLPZ - zwiększa ryzyko krwawień

• Może osłabiać działanie leków na nadciśnienie

• Zwiększa stężenie litu i metotreksatu we krwi

• Nasila działanie leków przeciwzakrzepowych

Metamizol:

• Może osłabiać działanie leków przeciwnadciśnieniowych

• Nasila działanie leków przeciwzakrzepowych

• Może zmniejszać stężenie cyklosporyny

• Nie łączyć z chlorpromazyną - ryzyko nadmiernego spadku temperatury

Kwas acetylosalicylowy:

• Nie łączyć z innymi NLPZ

• Nasila działanie leków przeciwzakrzepowych i przeciwcukrzycowych

• Osłabia działanie leków moczopędnych

• Zwiększa toksyczność metotreksatu

Zawsze należy poinformować lekarza lub farmaceutę o wszystkich przyjmowanych lekach, także tych dostępnych bez recepty.

Leki przeciwgorączkowe dostępne na receptę i bez recepty

Większość popularnych leków na zbicie gorączki jest dostępna bez recepty. Dotyczy to paracetamolu, ibuprofenu, metamizolu oraz kwasu ascetylosalicylowego.

W aptece znajdziemy je w różnych formach:

• tabletek,

• tabletek musujących,

• syropów,

• czopków,

• zawiesin.

Niektóre silne leki przeciwgorączkowe, szczególnie te zawierające dodatkowe substancje przeciwbólowe, wymagają przepisu lekarza. Należą do nich preparaty zawierające:

• tramadol w połączeniu z paracetamolem,

• kodeina w połączeniu z paracetamolem,

• propyfenazon w połączeniu z innymi substancjami przeciwbólowymi,

• dekstrometorfan w preparatach złożonych.

Na receptę dostępne są także niektóre postaci leków, na przykład ampułki do wstrzykiwań domięśniowych czy dożylnych, zawierające metamizol lub paracetamol.

Jak skutecznie zbijać gorączkę?

Samo podanie leku przeciwgorączkowego to nie wszystko. Podwyższona temperatura ciała może zostać obniżona również metodami fizycznymi. Należy zadbać o właściwe nawodnienie organizmu, chłodne (ale nie zimne) okłady i odpowiednią temperaturę w pomieszczeniu. Nie należy ubierać się zbyt ciepło ani przykrywać grubą kołdrą.

Paracetamol można stosować naprzemiennie z ibuprofenem, zachowując odpowiednie odstępy czasowe. Należy jednak unikać jednoczesnego przyjmowania dwóch leków zawierających tę samą substancję czynną.

Pomimo stosowania leków przeciwgorączkowych dostępnych bez recepty, niektóre sytuacje wymagają konsultacji lekarskiej. Są to:

• temperatura powyżej 40 stopni Celsjusza,

• gorączka utrzymująca się dłużej niż 3 dni,

• gorączka u niemowlęcia poniżej 3 miesiąca życia,

• brak reakcji na leki przeciwgorączkowe,

• wystąpienie niepokojących objawów dodatkowych takich jak m.in. ból stawów, mięśni, zębów czy silny ból gardła.

Bibliografia:

1. Avner JR. Ostra gorączka. Pediatria po Dyplomie 2009; 13(5): 35-46.

1. Krzyżak-Jankowicz M., Jankowicz R. Metamizol i paracetamol — leki podobne, ale nie takie same. Medycyna Paliatywna w Praktyce 2015; 9, 2: 59–65.

1. Sullivan JE., Farrar HC. Fever and Antipyretic Use in Children. Pediatrics 2011; 127(3): 580-587.

1. Thompson M., Van den Bruel A. Diagnosing Fever in Children: Current Guidelines and Recommendations. Archives of Disease in Childhood 2021; 106(9): 916-921.