Krew w moczu (krwiomocz) – jakie są przyczyny i jak leczyć?

Krew w moczu to niebezpieczny stan, którego nie wolno zbagatelizować. Jest objawem zarówno zakażeń dolnego i górnego odcinka układu moczowego jak i nowotworów. Szybka diagnoza pozwoli na wdrożenie odpowiedniego leczenia.

Bezpłatne Darmowe zdjęcie z galerii z analiza, badanie, ciało ludzkie Zdjęcie z galerii

Co to jest krwiomocz?

Mocz to płyn, który powstaje w nerkach w procesie filtracji krwi ze zbędnych substancji, metabolitów i toksyn, których organizm musi z się pozbyć. Przybiera żółtą barwę w różnych odcieniach w zależności od zagęszczenia, od słomkowej aż po ciemnożółtą. Fizjologicznie w moczu może znajdować się niewielka ilość białych krwinek i pojedyncze czerwone krwinki, a także nieliczne komórki nabłonka pochodzące z dolnych dróg moczowych i śluz.

Krew w moczu, czyli krwiomocz, nazywana jest także hematurią. Jest to stan, gdy liczba erytrocytów, czyli krwinek czerwonych, przekracza dopuszczalną wartość. Za górną normę przyjęto 3 erytrocyty w polu widzenia podczas badania mikroskopowego osadu moczu i każdy wynik powyżej tej wartości uznawany jest za patologiczny. Im więcej obecnych krwinek czerwonych, tym bardziej mocz może przybierać różową, a nawet czerwoną barwę.

Nie zawsze pojawienie się krwi w moczu może być zauważalne, czasami może przebiegać bezobjawowo i zostać wykryte dopiero w badaniach laboratoryjnych. Mocz z widoczną krwią podczas mikcji powinien poważnie zaniepokoić i skłonić do pilnej konsultacji lekarskiej, ponieważ zbagatelizowany problem może przynieść poważne konsekwencje zdrowotne.

Czym się różni krwiomocz od krwinkomoczu?

Krwiomocz i krwinkomocz, mimo podobnej nazwy, w nomenklaturze medycznej oznaczają dwa różne stany kliniczne. Krwinkomocz, nazywany także erytrocyturią, mikrohematurią i krwiomoczem mikroskopowym, jest stanem, gdy w moczu obecne są krwinki czerwone, ale sam wygląd i kolor moczu pozostaje niezmieniony. Taka sytuacja ma miejsce, gdy ilość erytrocytów jest nieduża. Krwiomocz, czyli hematuria lub krwiomocz makroskopowy, charakteryzuje się dużą ilością krwinek czerwonych, które powodują zauważalną zmianę barwy moczu. Najczęściej przybiera on barwę różową lub czerwoną, ale może mieć odcień brunatny, brązowy lub rdzawy.

Przejściowy krwinkomocz nie zawsze oznacza poważny stan chorobowy. Niewielka ilość erytrocytów może pojawić się w moczu także w przebiegu gorączki niezwiązanej z zakażeniem układu moczowego, np. w czasie infekcji dróg oddechowych, a także po intensywnym wysiłku fizycznym. Jeśli istnieje podejrzenie, że erytrocyturia może wynikać z jednej z tych przyczyn, warto powtórzyć badanie ogólne moczu po kilku dniach.

Czy czerwony mocz zawsze oznacza obecność krwi?

Nie zawsze zmienione zabarwienie moczu oznacza krwiomocz. Na jego kolor mogą mieć istotny wpływ spożywane pokarmy, a wśród najczęściej wymienianych są buraki, rabarbar, czarne porzeczki, rydze i botwina. Warto też pamiętać o tym, że niektóre leki i suplementy także mogą zmieniać barwę moczu. Doświadczony lekarz lub farmaceuta powinien uprzedzić, że może się tak dziać w przypadku zażywania fenytoiny, doksorubicyny, lewodopy, nitrofurantoiny, ryfampicyny, metronidazolu, czy witamin z grupy B. Na kolor moczu mają także wpływ wydalane substancje, takie jak bilirubina, hemoglobina, mioglobina i porfiryny.

Jakie są przyczyny obecności krwi w moczu?

Krwiomocz jest objawem, który może towarzyszyć wielu różnym schorzeniom. Przyczyny obecności krwi w moczu mogą być różne i wymagają dokładnej diagnostyki i leczenia.

Klinicyści wyróżniają przyczyny kłębuszkowe i pozakłębuszkowe, przy czym przyczyny pozakłębuszkowe można dodatkowo podzielić na te dotyczące nerek, czyli górnego odcinka układu moczowego, oraz takie, które skupiają się na dolnym odcinku układu moczowego, w którego skład wchodzą moczowody, pęcherz moczowy i cewka moczowa.

Przyczyny krwiomoczu kłębuszkowego ściśle dotyczą kłębuszków nerkowych i ich filtracji i stanowią około 10 proc. wszystkich przypadków krwinkomoczu. Często w osadzie badania ogólnego moczu w takim wypadku obserwowane są wyługowane krwinki czerwone, czyli takie o zmienionej morfologii. Do kłębuszkowych przyczyn krwiomoczu lub krwinkomoczu można zaliczyć:

kłębuszkowe zapalenie nerek,

nefropatia IgA,

zaburzenia krzepnięcia,

stosowanie leków przeciwzakrzepowych,

zespół Alporta.

Przyczyny krwinkomoczu pozakłębuszkowego pochodzącego z górnego odcinka moczowego to m.in.:

odmiedniczkowe zapalenie nerek,

kamica nerkowa,

rak nerki,

torbiel nerki,

urazy nerek,

hiperkalcuria,

hiperurykemia.

W przebiegu krwinkomoczu pochodzącego z dolnego odcinka układu moczowego podczas badania ogólnego moczu przeważają krwinki świeże, o niezmienionym, owalnym kształcie. Do przyczyn takiego krwinkomoczu należą:

zapalenie układu moczowego, w tym pęcherza moczowego, cewki moczowej lub moczowodów,
kamica moczowa,
stany zapalne gruczołu krokowego u mężczyzn,
rak prostaty,
nowotwory pęcherza moczowego,
uraz dolnego odcinka układu moczowego,
endometrioza u kobiet,
urazy i otarcia podczas stosunku.

Krew w moczu u mężczyzn i u kobiet – czy będą inne przyczyny?

Choć większość przyczyn krwiomoczu jest wspólna dla kobiet i mężczyzn, istnieją takie, które dotyczą tylko konkretnej płci. Krew w moczu u mężczyzn może wynikać z urazów, stanów zapalnych czy nowotworu prostaty, u kobiet taka sytuacja nie jest możliwa, ponieważ kobiety nie posiadają gruczołu krokowego. Endometrioza natomiast może być związana z krwiomoczem tylko u kobiet, ponieważ jest to choroba spowodowana obecnością błony śluzowej trzonu macicy poza jej naturalnym umiejscowieniem.

Kobiety ze względu na anatomię są bardziej narażone na infekcje dróg moczowych, a co za tym idzie na krwiomocz lub krwinkomocz. Ich cewka moczowa jest dużo krótsza niż u mężczyzn oraz zlokalizowana jest blisko odbytu. Niepoprawna technika podcierania się lub nieodpowiednia higiena może skutkować migrowaniem bakterii kałowych do cewki moczowej i pęcherza moczowego, wywoływania zapalenia układu moczowego, co z kolei przyczynia się bezpośrednio do obecności krwi w moczu.

Warto także wspomnieć o tym, że krew w moczu u kobiet może być efektem zmieszania krwi miesiączkowej z moczem w czasie mikcji i nie oznacza żadnego stanu chorobowego. Z tego powodu warto też wstrzymać się z profilaktycznym badaniem ogólnym moczu w czasie menstruacji, albo w czasie pobierania próbki do badań pamiętać o dokładnej higienie i zastosowaniu tamponu.

Krew w moczu u dziecka

Obecność krwi w moczu u dziecka może poważnie zaniepokoić rodziców. Jedną z najczęstszych przyczyn łagodnego krwinkomoczu jest gorączkowanie przez malucha. Infekcje np: dróg oddechowych, które często dają wysokie, długo utrzymujące się gorączki w badaniu laboratoryjnym moczu manifestują się obecnością erytrocytów. Charakterystyczna w takich sytuacjach jest także obecność śladowej ilości białka oraz ketonów w badaniu ogólnym moczu.

W okresie niemowlęcym, kiedy dziecko nosi pieluszkę, istnieje duże ryzyko rozwinięcia się zapalenia układu moczowego (ZUM) i w efekcie do krwiomoczu u dziecka. Wynika to z faktu, że malec oddając stolec do pieluchy narażony jest na rozprowadzenie kału na narządy moczowo-płciowych i cewkę moczową, doprowadzając tym samym do przedostania się bakterii kałowych do układu moczowego.

U noworodków bardzo często na pieluszce można zauważyć czerwone, różowe lub rdzawe plamy, które błędnie mogą zostać zaklasyfikowane jako krew w moczu. Są to moczany bezpostaciowe, czyli składniki mineralne, których występowanie w zagęszczonym moczu noworodków jest normą.

Krew w moczu w ciąży

Kobiety ciężarne to wyjątkowa grupa pacjentek, która ze względu na rozwijające się dziecko w macicy, narażona jest na liczne zmiany w funkcjonowaniu organizmu i wszystkie konsekwencje z tego płynące. Pod wpływem działania progesteronu i estrogenów dochodzi do przekrwienia układu moczowego i wzmożonej filtracji w kłębuszkach nerkowych, a rosnące dziecko uciska na układ moczowy, co może powodować obecność niewielkiej ilości erytrocytów w moczu.

Pacjentki w ciąży narażone są także na częstsze infekcje intymne oraz układu moczowego, co w oczywisty sposób także może skutkować obecnością krwi w moczu w ciąży.

Należy pamiętać, że wszystkie odchylenia w badaniach laboratoryjnych w czasie ciąży powinny obligatoryjnie zostać jak najszybciej skonsultowane z lekarzem prowadzącym, ponieważ nawet najmniejsze nieprawidłowości mogą być niebezpieczne dla przyszłej mamy i jej nienarodzonego dziecka.

Mocz z krwią – jakie dodatkowo objawy mogą się pojawić?

Inne, dodatkowe objawy krwiomoczu, które mogą wystąpić, zależą ściśle od przyczyny, która wywołała hematurię. Jedną z najczęstszych przyczyn występowania krwinkomoczu i krwiomoczu są infekcje i stany zapalne układu moczowego. Objawy, które towarzyszą tym schorzeniom to m.in.:

pieczenie i ból w czasie oddawania moczu,

uczucie parcia na pęcherz,

częste oddawanie moczu w małych ilościach,

słaby strumień moczu, oddawanie moczu po kropli,

ból w okolicach pęcherza i cewki moczowej,

brzydki zapach moczu,

trudności w utrzymaniu moczu,

ból nerek, często określany jako bóle w okolicy lędźwiowej,

gorączka.

Obecność tych objawów powinno skłonić każdą przyszłą mamę do konsultacji z lekarzem, ponieważ nieleczona infekcja układu moczowego może doprowadzić do odmiedniczkowego zapalenia nerek i poważnych konsekwencji zdrowotnych.

Skrzepy krwi w moczu – dlaczego się pojawiają?

Skrzepy krwi w moczu z całą pewnością nie zostaną przeoczone i jak najszybciej ten stan powinien zostać skonsultowany z lekarzem, ponieważ objaw ten może świadczyć o poważnych problemach zdrowotnych. Skrzepy krwi w moczu mogą pojawić się na skutek urazów układu moczowego, w tym nerek, a także w silnych stanach zapalnych lub nowotworach.

Krwiomocz ze skrzepami może być spowodowany także endometriozą, kiedy to fragmenty błony śluzowej macicy umiejscowione w pęcherzu moczowym będą intensywnie się złuszczać i krwawić w czasie miesiączki.

U mężczyzn skrzepy krwi w moczu mogą świadczyć o nowotworze prostaty i wymagają dokładnej, dalszej diagnostyki.

Jakie badania wykonać przy krwiomoczu?

Najczęściej wykonywanym badaniem przy krwiomoczu jest badanie ogólne moczu wraz z osadem mikroskopowym. W tym celu pacjent powinien pobrać poranną próbkę moczu po dokładnej higienie okolic intymnych i jak najszybciej oddać ją do laboratorium. Kluczowe jest pobranie materiału ze środkowego strumienia, to znaczy że pierwszą i ostatnią porcję moczu należy oddać do toalety. Wynik badania jest już tego samego dnia i na jego podstawie można sprawdzić, jak zaawansowany jest krwiomocz oraz nierzadko pozwala określić przyczynę hematurii.

Badanie ogólne moczu pozwala zdiagnozować zapalenie układu moczowego, a świadczyć o tym będą obecne w moczu leukocyty oraz bakterie. W takim wypadku wraz z badaniem ogólnym moczu pacjenci często kierowani są także na posiew moczu, który określi jaki patogen odpowiedzialny jest za infekcję oraz pozwoli to dobrać leczenie celowane z odpowiednim antybiotykiem.

Inne badania, które warto wykonać przy zauważeniu u siebie krwiomoczu to badania laboratoryjne krwi, np: morfologię, CRP oraz badania oceniające funkcje i pracę nerek, takie jak kreatynina, mocznik i kwas moczowy.

Jeśli jest podejrzenie, że krwawienie pochodzi z górnego odcinka układu moczowego konieczne może być poszerzenie diagnostyki o badania obrazowe, np: USG lub RTG jamy brzusznej, a także cytoskopię i urografię tomografii komputerowej.

Jak się leczy krwiomocz?

Leczenie krwiomoczu zależy od przyczyny, która go powoduje. Jeśli krwiomocz jest wynikiem infekcji układu moczowego to leczenie będzie opierało się na terapii tego zakażenia. Stosuje się antybiotykoterapię oraz leczenie przeciwzapalne. Jeśli wykonany został posiew moczu, lekarz może przepisać antybiotyk celowany, jeśli nie to zastosowane zostanie leczenie empiryczne (dobierany na podstawie danych naukowych i doświadczenia lekarza).

Preparaty bez recepty, które mogą wspomóc leczenie infekcji układu moczowego to te, które w składzie mają furaginę, preparaty z żurawiną, naturalne ekstrakty roślinne i witaminę C.

Jeśli krwiomocz spowodowany kamicą nerkową to leczenie będzie się opierało na farmakoterpii przeciwzapalnej i przeciwbólowej, a także na zabiegowym kruszeniu kamieni nerkowych, czyli litotrypsji.

W przypadku krwiomoczu towarzyszącemu nowotworowi pacjent będzie poddany leczeniu onkologicznemu.

Bibliografia:

Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, A. Dembińska-Kieć, J. Naskalski, B. Solnica, 2018

Krwiomocz i krwinkomocz (pot. Krew w moczu) – przyczyny, objawy i leczenie https://www.mp.pl/pacjent/objawy/223643,krwiomocz-i-krwinkomocz [data dostępu 15.06.2024]