Hirsutyzm (nadmierne owłosienie u kobiet): przyczyny, objawy, leczenie i domowe sposoby

Hirsutyzm, czyli nadmierne owłosienie u kobiet, to częsty problem, który negatywnie wpływa na samopoczucie, pewność siebie i komfort życia. Warto wiedzieć, że jest to problem nie tylko natury estetycznej. Podłożem zaburzenia mogą być choroby endokrynologiczne wymagające specjalistycznego leczenia. Z tego artykułu dowiesz się, co to jest hirsutyzm, co powinno Cię zaniepokoić i jak leczyć nadmierne owłosienie.  

Hirsutyzm: co to? 

Hirsutyzm to problem, który dotyka kobiet i polega na wzroście włosów w obszarach charakterystycznych dla męskiego typu owłosienia. Nadmierne owłosienie może pojawić się m.in. na brodzie, twarzy, plecach, klatce piersiowej, a także rękach. Hirsutyzm jest ściśle związany z gospodarką hormonalną, a w szczególności poziomem androgenów. Należy też odróżnić go od hipertrichozy, czyli uogólnionego nadmiernego owłosienia, które nie jest związane z działaniem hormonów androgenowych i może wynikać z predyspozycji genetycznych. 

Hirsutyzm: objawy 

Głównym objawem hirsutyzmu jest problem z nadmiernym owłosieniem w miejscach charakterystycznych dla owłosienia męskiego. U podstaw hirsutyzmu leżą zaburzenia hormonalne, dlatego dolegliwości mogą towarzyszyć też: 

• Problemy z cerą i trądzik, 
• Przetłuszczająca się skóra głowy,  
• Zaburzenia nastroju,  
• Zmęczenie,  
• Nadwaga. 

Hirsutyzm: przyczyny 

Bezpośrednią przyczyną nadmiernego owłosienia jest nadmiar androgenów. Problem może występować u pacjentek z zespołem policystycznych jajników (PCOS). Hirsutyzm jest częstym objawem tej choroby i powodem, dla którego kobiety zgłaszają się do lekarza. Pozostałe przyczyny nadmiernego owłosienia to: 

• Wrodzony przerost nadnerczy,  
• Zespół Cushinga,  
• Guzy wirylizujące jajnika, 
• Guzy nadnerczy wydzielające androgeny, 
• Podwyższony poziom prolaktyny (hiperprolaktynemia), 
• Insulinooporność,  
• Akromegalia (choroba związana z nadmiernym wydzielaniem hormonu wzrostu), 
• Stosowanie niektórych leków, np. androgenów, doustnych środków antykoncepcyjnych z androgenowym progestagenem, steroidów anabolicznych czy kwasu walproinowego. 

Szacuje się, że u ok. 5-10% osób z nadmiernym owłosieniem występuje tzw. hirsutyzm idiopatyczny. W tych przypadkach niemożliwe jest wskazanie jednej, konkretnej przyczyny, a mechanizm wystąpienia problemu nie jest znany.  

Hirsutyzm: jakie badania wykonać?  

Co robić, jeśli zaobserwujesz u siebie hirsutyzm? Jaki lekarz pomoże z tym problemem? Najlepiej udać się do internisty, lekarza rodzinnego lub endokrynologa, który na podstawie wywiadu i badań podmiotowych zleci dalszą diagnostykę. U osób, u których występuje hirsutyzm, badania krwi i hormonów są ważnym elementem diagnostycznym. Jakie hormony zbadać? Przede wszystkim wolny testosteron. Wartościowe jest również oznaczenie poziomu prolaktyny, 17-hydroksyprogesteronu, lutropiny i folitropiny, czyli tzw. hormonów płciowych. Dodatkowo warto sprawdzić pracę tarczycy i jajników poprzez wykonanie badań ultrasonograficznych. 

Hirsutyzm: leczenie 

Jak leczyć hirsutyzm i czy da się go wyleczyć? W wielu przypadkach możliwe jest zmniejszenie lub całkowite pozbycie się problemu nadmiernego owłosienia. Kluczowe jest natomiast znalezienie przyczyny problemu, ponieważ to od niej będzie zależało postępowanie terapeutyczne. Lekarz może zadecydować o wdrożeniu leczenia farmakologicznego ukierunkowane na poprawę gospodarki hormonalnej i wyrównanie poziomu androgenów, w tym testosteronu. Często stosowana jest m.in. metformina lub spironolakton. Niezwykle istotna jest również dieta, suplementacja i styl życia, ponieważ czynniki te mają bardzo duży wpływ na produkcję i działanie hormonów.  

Dieta na hirsutyzm 

Domowe sposoby na nadmierne owłosienie obejmują przede wszystkim zmiany w diecie. Niedobory pokarmowe, nadmiar soli, cukrów prostych to tylko kilka przykładów błędów w sposobie odżywiania, które mogą negatywnie wpływać na gospodarkę hormonalną i nadmierne owłosienie. Przedstawiamy najważniejsze zalecenia żywieniowe, które pomogą zmniejszyć ten problem:  

• Codziennie należy spożywać minimum 500-600 g warzyw i owoców. Są źródłem witamin, minerałów i antyoksydantów działających przeciwzapalnie. Dostarczają też błonnika pokarmowego, który spowalnia trawienie węglowodanów, wchłanianie glukozy i reguluje poziomy insuliny. 
• Należy wybierać pełnoziarniste produkty zbożowe oraz unikać przetworzonych pokarmów z białej, oczyszczonej mąki. Zalecenie to jest podyktowane ich wpływem na gospodarkę węglowodanowo-insulinową, której zaburzenia mogą skutkować wzrostem testosteronu. Produkty pełnoziarniste mają niższy indeks glikemiczny i stabilniejszy wpływ na poziom glukozy oraz insuliny. 
• W diecie nie może zabraknąć białka, ponieważ wpływa ono na wrażliwość tkanek na insulinę i pomaga uregulować zaburzoną gospodarkę hormonalną. Najlepszym źródłem są chude mięsa, ryby, jaja, strączki oraz naturalny nabiał. 
• Tłuszcze są niezbędne dla prawidłowej pracy gospodarki hormonalnej, dlatego nie należy ich nadmiernie ograniczać, ale zwrócić uwagę na ich jakość. Warto wybierać tłuszcze roślinne, np. oliwę z oliwek, awokado, orzechy, pestki i nasiona.  
• Należy unikać cukru, zarówno tego dodawanego samodzielnie, jak i przez producentów w procesie produkcyjnym. Warto uważnie sprawdzać składy i wybierać produkty, które go nie zawierają. Podczas gotowania w domu cukier można zastąpić ksylitolem lub erytrytolem, które mają mniejszą kaloryczność i nie powodują wahań insuliny ani glukozy we krwi. 
• Minimum 2 razy w tygodniu zaleca się jeść tłuste ryby morskie. Są źródłem kwasów omega-3 niezbędnych dla zdrowia hormonalnego. W przypadku braku ryb w diecie niezbędne jest dostarczenie kwasów omega-3 w formie suplementów.  
• Zaleca się unikania słodyczy, pieczywa cukierniczego, napojów owocowych oraz gazowanych. Mają negatywny wpływ na poziom glukozy i insuliny we krwi, co może powodować zaburzenia w produkcji androgenów i sprzyjać występowaniu hirsutyzmu. 
• Ważna jest też kontrola masy ciała, ponieważ nadwaga, otyłość i nadmiar tkanki tłuszczowej sprzyjają zaburzeniom hormonalnym. 

Hirsutyzm: leczenie naturalne 

Leczenie hirsutyzmu można wspomóc, stosując zioła na nadmierne owłosienie. Szczególnie polecana jest mięta zielona w postaci naparów, ponieważ zawarte w niej składniki pozytywnie wpływają na gospodarkę hormonalną i regulację poziomu androgenów. W przypadku hirsutyzmu spowodowanego insulinoopornością można zastosować też morwę białą oraz cynamon, które działają pozytywnie na poziom glukozy i insuliny we krwi oraz wrażliwość tkanek na insulinę.  Stosowanie ziół powinno być skonsultowane z lekarzem, ponieważ mogą wchodzić w interakcje z lekami.  

Hirsutyzm: zabiegi 

Hirsutyzm a ciąża 

Hirsutyzm może być objawem problemów (m.in. zespołu policystycznych jajników i hiperprolaktynemii), które utrudniają zajście w ciążę. Dlatego kobiety, które planują powiększenie rodziny nie powinny go bagatelizować. Może zdarzyć się też, że ten problem pojawi się już po zapłodnieniu. Nadmierne owłosienie w ciąży może być konsekwencją zmian zachodzących w gospodarce hormonalnej w kolejnych trymestrach. Jeśli problem jest nasilony i towarzyszą mu inne dolegliwości, niezbędna jest konsultacja z lekarzem.  

Hirsutyzm: podsumowanie 

Hirsutyzm, czyli nadmierne owłosienie to problem o podłożu hormonalnym. Często występuje u pacjentek z PCOS. Leczenie powinno uwzględniać znalezienie przyczyny, zmiany w diecie i stylu życia, normalizację masy ciała, a w razie konieczności wdrożenie farmakoterapii zalecanej przez lekarza. Mimo że hirsutyzm sam w sobie nie stanowi zagrożenia dla zdrowia, może być objawem poważnych zaburzeń, dlatego nie należy go bagatelizować. 

Źródła: 

Góralska M. Hirsutyzm, zespół hiperandrogenizacji, https://www.mp.pl/pacjent/endokrynologia/choroby/168996,hirsutyzm-zespol-hiperandrogenizacji [dostęp: 13.01.2025] 

Hafsi W. Hirsutism, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK470417/#:~:text=Hirsutism%20is%20the%20growth%20of,frequent%20reason%20for%20dermatological%20consultation [dostęp: 13.01.2025] 

Hirsutism https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/14523-hirsutism [dostęp: 13.01.2025] 

Sachdeva S. Hirsutism – Evaluation and Treatment, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2856356/ [dostęp: 13.01.2025] 

Spritzer P., Marchesan L., Santos B. Hirsutism, Normal Androgens and Diagnosis of PCOS, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9406611/#:~:text=Hirsutism%20is%20defined%20as%20the,estimated%20at%2065%E2%80%9375%25 [dostęp: 13.01.2025] 

Grant P. Spearmint herbal tea has significant anti-androgen effects in polycystic ovarian syndrome. A randomized controlled trial, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19585478/ [dostęp: 13.01.2025]