Alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych (AZPP) jest rzadko występującą chorobą układu oddechowego. Najczęściej rozwija się w sposób podstępny, a w związku z tym pacjent bagatelizuje subtelne, początkowe objawy. Dowiedz się, jakie są przyczyny, objawy, sposoby leczenia i zapobiegania AZPP.
Co to jest alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych?
Alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych, w skrócie AZPP (ICD-10: J67, ICD-11: CA70) jest rzadką chorobą, która dotyczy tkanki śródmiąższowej płuc. Rozwija się w wyniku nieprawidłowej odpowiedzi układu immunologicznego na powtarzające się narażenie na pochodzące z zewnątrz alergeny środowiskowe (alergeny egzogenne). Cząstki te, wnikając do drobnych dróg oddechowych podczas wdechu mogą spowodować u niektórych podatnych osób zapalenie pęcherzyków płucnych.
Choroba występuje w różnym wieku, ale zwykle pojawia się około 40 r.ż. AZPP rzadko występuje u dzieci. Średni wiek rozpoznania wynosi około 10 lat, jednak często choroba pozostaje niezdiagnozowana.
Możemy wyróżnić następujące postacie kliniczne AZPP:
- ostrą – pojawia się najczęściej po masowej, przerywanej ekspozycji na antygen, już po kilku godzinach od kontaktu;
- podostrą – przebiega podobnie jak ostra, ale objawy są mniej nasilone. Występuje dłużej, przez tygodnie lub miesiące po stałym narażeniu;
- przewlekłą – rozwija się przy stałej ekspozycji na małe ilości antygenu; objawy zapalenia postępują i stopniowo prowadzą do nieodwracalnego zwłóknienia płuc.
Przyczyny AZPP
AZPP powodują obce białka, czyli antygeny. Te cząstki mogą być pochodzenia zarówno organicznego (np. bakterie, grzyby, odchody zwierząt, pióra, białka ryb, mięczaków, owadów), jak i nieorganicznego (związki chemiczne używane w przemyśle spożywczym, drzewnym).
AZPP niewątpliwie można zaliczyć do chorób zawodowych. Co ciekawe, nazwy poszczególnych postaci choroby są tworzone na podstawie okoliczności, w jakich dochodzi do narażenia na konkretny zewnątrzpochodny antygen. Przykładowo:
- płuco farmera – występuje u rolników mających kontakt z gnijącym sianem, w którym rozwijają się grzyby;
- płuco hodowców ptaków – osoby, które hodują ptaki, takie jak: gołębie, papugi, kury, kaczki i indyki, wdychają cząstki zawarte w ptasich odchodach, naskórku i piórach;
- płuco stolarzy – źródłem narażenia jest pył drzewny;
- korkowica – źródłem narażenia jest gnijąca kora;
- bagassoza – występuje u pracowników przy przerobie trzciny cukrowej;
- płuco hodowcy grzybów – źródłem narażenia jest używany kompost;
- płuco producentów sera – źródłem narażenia jest pleśniejący ser;
- płuco młynarzy – źródłem ekspozycji są zboża i mąka;
- płuco pracowników basenów i łaźni.
Objawy alergicznego zapalenia pęcherzyków płucnych
Przebieg choroby zależy od ilości i rodzaju wdychanego alergenu, czasu trwania ekspozycji, a także osobniczej odpowiedzi immunologicznej. Natomiast charakterystyczne objawy AZPP są następujące:
- w postaci ostrej AZPP – po upływie 4–8 godzin od narażenia pojawiają się: gorączka, dreszcze, poty, złe samopoczucie, bóle głowy i mięśni. Może wystąpić suchy kaszel i duszność, a nawet świsty. Symptomy ustępują najczęściej samoistnie po ustaniu narażenia na alergen już po 24–48 godzinach od momentu pojawienia się dolegliwości. Obraz przypomina zakażenie wirusowe lub atypowe zapalenie płuc, ale gorączka występuje tylko kilka godzin i nie nawraca;
- w postaci podostrej AZPP – występuje postępująca duszność, zmęczenie, chudnięcie, nietolerancja wysiłku, przewlekły suchy kaszel, gorączka, utrata masy ciała;
- w postaci przewlekłej AZPP – objawy są dyskretne, wręcz niezauważalnie dla pacjenta przez co nie budzą niepokoju. Z czasem pojawia się narastająca duszność, suchy kaszel, uczucie przewlekłego zmęczenia, chudnięcie, niedotlenienie organizmu.
Jeśli chodzi o obraz kliniczny AZPP u dzieci, to jest on złożony i zmienny. Często występują nagle: duszność, kaszel, zwiększona częstość oddechów.
Jakie badania na AZPP?
Istnieje szereg badań pomocnych w diagnozowaniu i monitorowaniu przebiegu AZPP. Niestety, lekarzom nadal dość trudno jest szybko i trafnie zdiagnozować tę chorobę. Pacjent wymaga wielu specjalistycznych badań i wnikliwych obserwacji.
Diagnostyka AZPP obejmuje przede wszystkim szczegółowy wywiad środowiskowy z pacjentem (zwłaszcza pytania o rodzaj wykonywanej pracy, hobby, obecność zwierząt w domu) oraz identyfikację chorobotwórczego antygenu.
Badania pomocne w diagnostyce tej choroby:
- morfologia krwi z rozmazem – w AZPP wystąpić może przemijające zwiększenie stężenia krwinek białych, zwłaszcza neutrofilów (neutrofilia), dodatkowo jest mniej limfocytów;
- wskaźniki stanu zapalnego - OB, CRP;
- testy immunoenzymatyczne;
- próby prowokacyjne reakcją na wybrany antygen;
- biopsja płuca i poddanie wycinka badaniu histopatologicznemu;
- badania obrazowe – szczególnie tomografia komputerowa o wysokiej rozdzielczości, która ma znacznie większą czułość w wykrywaniu zmian typowych dla AZPP. Zdjęcie RTG płuc nie jest najlepszą metodą w diagnostyce, chociaż w niektórych przypadkach też może być przydatna;
- płukanie oskrzelowo-pęcherzykowe, które jest metodą inwazyjną. Ocenia się skład komórkowy pobranego płynu. Pomaga w diagnostyce różnicowej AZPP;
- badanie czynnościowe płuc, czyli badanie zdolności dyfuzji gazów w płucach (DLCO) nie jest charakterystyczne. Pomaga jednak zdiagnozować stopień zwłóknienia płuc, ale też zwężenia dróg oddechowych.
Leczenie alergicznego zapalenia pęcherzyków płucnych
Dostępne są różne metody leczenia i postępowania z pacjentem z AZPP. Jakie są zatem wytyczne postępowania i leczenia AZPP?
- Przede wszystkim całkowite zaprzestanie kontaktu z antygenem wywołującym objawy (czasem wymagane jest podjęcie drastycznych kroków w postaci porzucenia pracy, a nawet przeprowadzki do nowego domu).
- Stosowanie doustnych sterydów u chorych z utrzymującymi się objawami w przebiegu przewlekłej lub podostrej postaci choroby.
- Wprowadzanie leków nowej generacji, które przeciwdziałają odkładaniu się kolagenu u osób z AZPP ze znaczącym zwłóknieniem płuc.
Rokowanie i zapobieganie AZPP
Należy podkreślić, że wczesne rozpoznanie choroby i natychmiastowe zaprzestanie kontaktu z antygenem w ostrej postaci prowadzi do całkowitego wyleczenia. Z kolei stałe narażenie jest przyczyną nieodwracalnych zmian w układzie oddechowym, czyli zwłóknienia tkanki płucnej – rokowanie u takich pacjentów jest niekorzystne.
Jakie istnieją skuteczne metody profilaktyki?
- Stosowanie masek przeciwpyłowych z filtrami typu HEPA.
- Stały nadzór medyczny nad osobami narażonymi na antygeny i zakaz dalszej ekspozycji zawodowej w przypadku pogorszenia stanu zdrowia.
- Zastosowanie właściwych, nowoczesnych technologii w przemyśle i rolnictwie takich jak: dobra wentylacja czy instalacja systemów grzewczych.
- Regularne czyszczenie mieszkań i klimatyzacji (również w aucie).
- Unikanie palenia papierosów i innych wziewnych używek.
Bibliografia:
- Alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych. https://podyplomie.pl/medycyna/26394,alergiczne-zapalenie-pecherzykow-plucnych?page=3 (data dostępu: 18.12.2024)
- Alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych. https://www.mp.pl/pacjent/pulmonologia/choroby/148663,alergiczne-zapalenie-pecherzykow-plucnych (data dostępu: 18.12.2024)
- Alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych: warto o nim wiedzieć jak najwięcej. https://www.termedia.pl/pulmonologia/Alergiczne-zapalenie-pecherzykow-plucnych-warto-o-nim-wiedziec-jak-najwiecej,25794.html (data dostępu: 18.12.2024)
- Krakowiak A. Alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych; w: Czynniki alergizujące w środowisku pracy. 2011. Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego. Warszawa.
- Mastrorilli C. i wsp. Pediatric hypersensitivity pneumonitis: literature update and proposal of a diagnostic algorithm. 2022. Italian Journal of Pediatrics, 48: 51
Podziel się artykułem ze znajomymi
