Schizofrenia paranoidalna – objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Schizofrenia paranoidalna to najczęściej rozpoznawany typ schizofrenii. Jest bardzo ciężką chorobą psychiczną. Charakteryzuje się m.in. występowaniem omamów i halucynacji, które negatywnie wpływają na codzienne życie i mogą zagrażać bezpieczeństwu pacjenta oraz jego otoczeniu. Sprawdź, jakie są najczęstsze objawy schizofrenii paranoidalnej, jak można ją leczyć oraz jak wspierać chorych.  

Co to jest schizofrenia paranoidalna? 

Schizofrenia nazywana jest też psychozą schizofreniczną. Jej nazwa pochodzi od dwóch łacińskich słów schizi i phren, które oznaczają odpowiednio „rozszczepić” i „umysł”. Bardzo dobrze oddaje to charakter choroby, ponieważ nieadekwatne postrzeganie rzeczywistości i zaburzona umiejętność realistycznej oceny siebie oraz otoczenia to jej cechy charakterystyczne. Wyróżniamy kilka typów schizofrenii: 

• Paranoidalna,  

• Hebefreniczna, 

• Katatoniczna, 

• Prosta, 

• Rezydualna, 

• Nieróżnicowana. 

Chcesz dowiedzieć się więcej o tej chorobie? Przeczytaj nasz artykuł „Co to jest schizofrenia?”.  

W Polsce najczęściej diagnozuje się typ paranoidalny. Czym się różni schizofrenia od schizofrenii paranoidalnej? Przede wszystkim ta postać choroby pojawia się zwykle w późniejszym wieku i ma lepsze rokowania niż inne typy schizofrenii. Odznacza się też dominującymi objawami. W schizofrenii paranoidalnej występują przede wszystkim urojenia i halucynacje, a zaburzenia psychoruchowe, apatia, problemy z komunikatywnością występują rzadziej niż w innych typach schizofrenii.  

Schizofrenia paranoidalna – przyczyny choroby 

Niestety przyczyny schizofrenii paranoidalnej nie są do końca poznane. Aktualny stan wiedzy nie pozwala również na konkretną odpowiedź na pytanie, czy schizofrenia paranoidalna jest dziedziczna. Wiadomo jednak, że ryzyko zachorowania jest większe w rodzinach, w których występowały przypadki tej choroby. Najprawdopodobniej w rozwoju schizofrenii biorą udział zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe związane m.in. z sytuacją społeczną.  

Schizofrenia paranoidalna – objawy i diagnostyka 

Jakie są objawy schizofrenii paranoidalnej? W tej postaci choroby dominują symptomy pozytywne, czyli wytwórcze.  

• Urojenia. Polegają na zniekształceniu rzeczywistości. Osoby doświadczające urojeń mogą widzieć rzeczy lub wydarzenia, które nie istnieją lub nieadekwatnie przeżywać rzeczywistość. Dodatkowo u pacjentów występuje bardzo silne przekonanie, że to, co widzą i czego doświadczają, jest prawdziwe i nikt nie jest w stanie wyjaśnić im, że się mylą. Chorym może wydawać się, że są obserwowani, śledzeni, podsłuchiwani, wyśmiewani, a osoby w ich otoczeniu chcą ich skrzywdzić. To powoduje stopniowe wycofywanie się z relacji społecznych.  

• Halucynacje. Pacjent odczuwa doznania wzrokowe, słuchowe, smakowe lub dotykowe, mimo że w otoczeniu nie ma bodźca, który mógłby je wywołać. Osoby chore mogą np. słyszeć głosy, widzieć przedmioty i osoby, które w rzeczywistości nie istnieją.  

Co ważne, objawy schizofrenii paranoidalnej mogą różnić się u poszczególnych pacjentów m.in. stopniem nasilenia. Często też pojawiają się w przebiegu innych chorób psychicznych lub neurologicznych, a ich samo ich występowanie nie wystarcza do postawienia jakiejkolwiek diagnozy. Dlatego każdy niepokojący objaw należy konsultować z lekarzem. 

Jak rozpoznać schizofrenię paranoidalną?  

• Podstawą jest wywiad, obserwacja chorego, a także rozmowa z jego rodziną lub przyjaciółmi.  

• Niestety nie istnieją żadne badania laboratoryjne, które pozwalałyby na jednoznaczną diagnozę, wykonuje się je jednak w celu oceny ogólnego stanu zdrowia i doboru odpowiedniego leczenia.  

Schizofrenia paranoidalna – przebieg choroby 

Przebieg schizofrenii paranoidalnej może być ciągły i powoli postępujący lub epizodyczny z okresami nasilenia objawów przeplatanych etapami powrotu do zdrowia. Niezależnie od etapu choroby pacjent wymaga leczenia i stałego kontaktu ze specjalistą.  

• Początek schizofrenii paranoidalnej może mieć charakter nagły. Choroba rozwija się wtedy w ciągu kilku dni. Najbliższe otoczenie pacjenta zazwyczaj nie ma wówczas wątpliwości co do tego, że dzieje się coś niepokojącego, jednak nie zawsze jest to oczywiste dla samego chorego. Zaburzenia prawidłowego i krytycznego postrzegania rzeczywistości mogą sprawić, że osoba dotknięta schizofrenią dostrzeże jej objawy znacznie później niż najbliżsi.  

• Schizofrenia może rozwijać się również stopniowo, miesiącami, a nawet latami. Objawy bywają wtedy trudniejsze do rozpoznania. Często tłumaczy się je intensywnym okresem w pracy, stresem, nadmiarem codziennych obowiązków i problemów.  

• Początkowo chory staje się zamknięty w sobie i nieufny, stopniowo izoluje się od otoczenia i unika kontaktu z innymi. Z czasem może pojawić się obojętność na wszystko, co dzieje się dookoła, niemożność wykonywania codziennych obowiązków życiowych i zawodowych, porzucenie wcześniejszych planów i ambicji. 

• Wraz z upływem czasu objawy ulegają nasileniu, pojawiają się urojenia i halucynacje, które powodują dalsze wycofywanie się chorego z życia prywatnego i zawodowego. 

• W skrajnych przypadkach zdarza się, że objawy schizofrenii paranoidalnej są na tyle silne, że chory stanowi bezpośrednie zagrożenie dla bezpieczeństwa, a nawet życia swojego i swoich bliskich. Dlatego ważne jest, aby wszelkie objawy konsultować jak najszybciej i nie przerywać leczenia nawet w okresach remisji.  

Leczenie schizofrenii paranoidalnej 

Czy schizofrenia paranoidalna jest uleczalna? Niestety, aktualnie nie istnieją leki ani inne metody, które byłyby w stanie całkowicie wyleczyć tę chorobę. Leczenie przybiera charakter objawowy i ma za zadanie umożliwić choremu powrót do normalnego, codziennego funkcjonowania. To, jak długo trwa leczenie schizofrenii paranoidalnej, jest bardzo indywidualne, ale najczęściej chorzy muszą pozostawać pod specjalistyczną opieką przez całe życie. To ważne również w okresach remisji, aby zmniejszyć ryzyko nawrotu objawów. Jak wyleczyć schizofrenię paranoidalną? Dostępne metody to:  

• Farmakoterapia lekami przeciwpsychotycznymi,  

• Psychoedukacja pacjenta i jego rodziny, 

• Psychoterapia, 

• Terapia zajęciowa. 

U niektórych osób można rozważyć leczenie elektrowstrząsami. W stanach silnego zaostrzenia lub ryzyka zagrożenia życia pacjenci poddawani są hospitalizacji.  

Leczenie farmakologiczne 

Farmakoterapia to podstawowa metoda leczenia schizofrenii paranoidalnej. Najczęściej stosuje się leki na receptę o działaniu przeciwpsychotycznym. Niestety w większości przypadków należy przyjmować je do końca życia i regularnie zgłaszać się na kontrole lekarskie. Leki mają bardzo dużą skuteczność i umożliwiają pacjentowi powrót do normalnego, codziennego funkcjonowania. Dobór leków jest bardzo indywidualny i zależy m.in. od ogólnego stanu zdrowia i tolerancji konkretnych substancji leczniczych. Zdarza się, że konieczne jest wypróbowanie kilku metod farmakoterapii przed ustaleniem docelowej, która jest skuteczna i nie powoduje skutków ubocznych.  

Leczenie naturalne 

Oprócz leczenia farmakologicznego bardzo ważna jest również modyfikacja stylu życia. Czynniki, takie jak aktywność fizyczna, dieta, sen, unikanie stresu, co prawda same w sobie nie uleczą choroby, ale mają ogromne znaczenie w dbaniu o ogólne zdrowie psychofizyczne. Najważniejsze aspekty, o które należy zadbać to: 

• Dobrze zbilansowana, nisko przetworzona, urozmaicona dieta, 

• Indywidualnie dobrana suplementacja w porozumieniu z lekarzem (warto rozważyć m.in. witaminę D, kwasy omega-3, witaminy B-complex, magnez), 

• Umiarkowana aktywność fizyczna, 

• Wypracowanie własnych skutecznych metod radzenia sobie ze stresem. 

Dużą popularnością w leczeniu chorób psychicznych cieszą się terapie ziołowe, jednak ich stosowanie bez konsultacji z lekarzem jest ryzykowne. Substancje roślinne mogą wchodzić w interakcje z lekami i obniżać lub nasilać ich działanie, powodując skutki uboczne. Należy więc zachować szczególną ostrożność i wszystkie naturalne metody leczenia konsultować ze specjalistą.  

Jak postępować z chorym na schizofrenię paranoidalną? 

Jak rozmawiać z chorym na schizofrenię paranoidalną? To pytanie, które zadaje sobie każdy, kto ma w swoim otoczeniu osobę z tą chorobą. Przede wszystkim należy wykazać się empatią, cierpliwością i uważnością. Warto pamiętać, że osoby cierpiące na schizofrenię mają zaburzony obraz rzeczywistości. Mogą robić i mówić rzeczy, które są obraźliwe, oskarżać o wyśmiewanie lub śledzenie, wycofywać się ze spotkań towarzyskich oraz pokazywać bardzo dużą obojętność. Mimo że jest to trudne, trzeba mieć na uwadze, że nie są to prawdziwe myśli, a objawy choroby.  

Dodatkowo warto udać się na rozmowę z lekarzem prowadzącym, który wyjaśni, jak zachowuje się osobą ze schizofrenią paranoidalną, jak postępować na co dzień i na co zwracać uwagę. Warto też dopytać o leki i ich dawki, aby móc przypominać o nich choremu i upewniać się, że stosuje się do zaleceń. Najważniejsze jest jednak zachowanie dużej uważności i nieodcinanie kontaktu, mimo często trudnych i nieprzyjemnych zachowań, ponieważ pogłębianie się izolacji społecznej nie sprzyja zdrowieniu.  

Skutki nieleczonej schizofrenii paranoidalnej 

Nieleczona schizofrenia paranoidalna może być tragiczna w skutkach. Utrudnia, a z czasem nawet uniemożliwia codzienne funkcjonowanie, utrzymywanie i nawiązywanie relacji społecznych czy wykonywanie obowiązków zawodowych. W skrajnych przypadkach i bardzo dużym nasileniu halucynacji i urojeń może również stać się bezpośrednim zagrożeniem bezpieczeństwa, zdrowia, a nawet życia.  

Podsumowanie 

Schizofrenia paranoidalna to poważna choroba psychiczna. Objawia się głównie występowaniem halucynacji i urojeń, które negatywnie wpływają na codzienne funkcjonowanie chorych, sprzyjają izolacji społecznej, a nawet mogą stanowić zagrożenie dla bezpieczeństwa pacjentów i ich najbliższych. Podstawą leczenia schizofrenii jest farmakoterapia. Najczęściej musi być ona stosowana do końca życia, nawet w okresach remisji, aby zmniejszyć ryzyko nawrotów. Warto zadbać również o prowadzenie zdrowego stylu życia i umiarkowaną aktywność. 

Źródła: 

1. Borowiecka-Kluza J. Schizofrenia, https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/choroby/78549,schizofrenia [dostęp: 16.09.2024] 

1. Bajus A. Schizofrenia – epidemiologia i diagnostyka, https://psychologiawpraktyce.pl/artykul/schizofrenia-epidemiologia-i-diagnostyka [dostęp: 16.09.2024] 

1. Patel K., Cherian J., Gohil K. Schizophrenia: Overview and Treatment Options, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4159061/  [dostęp: 16.09.2024] 

1. Paranoid Schizophrenia https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/23348-paranoid-schizophrenia [dostęp: 16.09.2024] 

1. Hany M., Rehman B., Rizvi A. Schizophrenia https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30969686/ [dostęp: 16.09.2024]