Oparzenia słoneczne kojarzą nam się z latem, ale i zimą słońce potrafi wyrządzić krzywdę, zwłaszcza przy rozrzedzonym górskim powietrzu, gdy odbija się od śniegu. Co na oparzenia słoneczne powinno się stosować w pierwszej kolejności? Jakie są najskuteczniejsze domowe sposoby na oparzenia słoneczne? Jakie substancje zawiera typowy krem z filtrem? Co robić, by uniknąć oparzeń słonecznych?
Co to jest oparzenie słoneczne?
Promieniowanie słoneczne, oprócz promieniowania podczerwonego i światła widzialnego, zawiera w sobie także promieniowanie UV (ultrafioletowe), na które składają się:
- Niezwykle szkodliwe w dużych dawkach, wywołujące oparzenia słoneczne promieniowanie UVB. Pod wpływem promieni UVB na skórze powstaje rumień, dając o sobie znać nie tylko czerwoną barwą, ale i piekącym bólem.
- Wzmacniające jego działanie promieniowanie UVA.
Zobacz też: Pantenol-D pantenol na oparzenia. Lek, krem, maść
Oparzenia słoneczne: kiedy uważać na słońce?
O oparzenia słoneczne najłatwiej w naszej części globu w okresie od wiosny do końca lata, gdy słońce świeci najdłużej i znajduje się najwyżej nad horyzontem. Najsilniejsze promieniowanie jest między godziną 11 a 15, wtedy też zaleca się całkowitą rezygnację z kąpieli słonecznych osobom o jasnej karnacji, natomiast osoby o ciemniejszej skórze powinny ilość czasu spędzanego na słońcu ograniczać.
W szczególnych wypadkach może też dojść do poważnych oparzeń słonecznych zimą – do takich sytuacji dochodzi zazwyczaj w górach, gdzie na pewnej wysokości powietrze staje się bardziej rozrzedzone i promienie słoneczne z większą siłą działają na skórę. Efekt ten jest spotęgowany poprzez odbicie promieni od śniegu. Dlatego tak łatwo w górach, zimą o oparzenie słoneczne twarzy – zazwyczaj jedynej nieosłoniętej części ciała.
Aby uniknąć oparzeń słonecznych, należy stosować się do zaleceń dotyczących przebywania na słońcu, a także stosować kremy ochronne z filtrem UV (czyli np. produkty z filtrem przeciwsłonecznym oraz dermokosmetyki do opalania). Nie należy też korzystać z solarium po opalaniu się w naturalnych warunkach.
Kto powinien szczególnie uważać na ekspozycję na słońce?
Przede wszystkim dzieci, osoby z jasną karnacją i piegami, po przeszczepach oraz zabiegach medycyny estetycznej. Poza tym warto mieć świadomość, że niektóre leki zwiększają ryzyko oparzeń słonecznych. Należą do nich:
- Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ, bez recepty: ibuprofen, diklofenak – często stosowany miejscowo w formie maści albo żeli, naproksen; na receptę i bez recepty: ketoprofen),
- Niektóre antybiotyki (cyprofloksacyna, tetracyklina),
- Diuretyki (furosemid i hydrochlorotiazyd),
- Amiodaron (lek na zaburzenia rytmu serca),
- Dziurawiec i jego preparaty,
- Chemioterapeutyki,
- Niektóre leki przeciwgrzybicze (worykonazol, itrakonazol i flukonazol),
- Niektóre leki na depresję i zaburzenia lękowe (np. trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne).
Rodzaje oparzeń słonecznych (stopnie)
Jak wygląda oparzenie słoneczne? Słońce powoduje zazwyczaj oparzenia, które w medycznej nomenklaturze mieszczą się w kategoriach oparzeń I (1), II (2) lub III (3) stopnia. Co to znaczy?
- Oparzenia słoneczne 1 stopnia: to oparzenia objawiające się rumieniem, miejscowo podwyższoną temperaturą skóry, bólem o umiarkowanym nasileniu. Uszkodzenie przez promieniowanie obejmuje tylko naskórek.
- Oparzenia słoneczne 2 stopnia: rumień jest rozległy, skóra rozgrzana, ból piekący o dużym nasileniu, może się pojawiać intensywny wysięk surowiczy, bąble (pęcherze), obrzęk i częściowa martwica naskórka. Uszkodzeniu ulega zarówno naskórek, jak i skóra właściwa. Czasem występuje też wysoka gorączka i ogólne osłabienie.
- Oparzenie słoneczne 3 stopnia: zmiany sięgają głęboko – aż do tkanki podskórnej i nerwów. Jeśli dojdzie do ich uszkodzenia, w miejscu oparzenia nie ma czucia. Taki stan wymaga pomocy lekarskiej, a często również hospitalizacji.
Oparzenia słoneczne: objawy. Kiedy się pojawiają?
Skąd wiadomo, że doszło do oparzenia słonecznego? Bąble, schodząca skóra po opalaniu, zaczerwienienie, ogólnie złe samopoczucie – to kilka typowych problemów spowodowanych „nadmiarem słońca”. Ich występowanie i intensywność to podstawa do zaliczenia uszkodzeń do jednego z trzech stopni oparzenia.
Pierwsze objawy oparzenia słonecznego występują w ciągu nie więcej niż 4 godzin, natomiast swoje apogeum oparzenie słoneczne osiąga po około 12 godzinach. To dlatego skóra poparzona w czasie „kąpieli słonecznej” między śniadaniem a obiadem, najbardziej boli w nocy. Jak długo goi się oparzenie słoneczne? Zazwyczaj dolegliwości utrzymują się do 3, maksymalnie 4 dni, po czym całkowicie zanikają, pozostawiając na skórze opaleniznę.
Jak wyleczyć oparzenia słoneczne?
Jakie stosować produkty po opalaniu? Doraźnie z pomocą przyjdą produkty dermokosmetyczne, a także domowe sposoby na oparzenie słoneczne.
Co stosować na oparzenia słoneczne? Dermokosmetyki i preparaty z apteki
Czym posmarować oparzenie słoneczne? Jeżeli chodzi o środki na oparzenia słoneczne dostępne w aptekach, od lat dużą popularnością cieszą się specyfiki bazujące na właściwościach substancji o nazwie pantenol. Jest to organiczny związek chemiczny, alkohol polihydroksylowy, analog kwasu pantotenowego. Aerozol, pianka, żel albo krem na oparzenia słoneczne z pantenolem będą łagodzić rumień i związane z nim dolegliwości, pielęgnować oparzoną skórę oraz stymulować proces odnowy komórek.
Oprócz pantenolu, kremy na oparzenia słoneczne zawierają też często w swoim składzie allantoinę, witaminy E oraz A, olej rzepakowy, masło shea, ekstrakt z liści aloesu czy nagietka lekarskiego. Ceny preparatów na oparzenia słoneczne wahają się od kilku do kilkudziesięciu złotych.
W razie potrzeby do leczenia oparzeń stosuje się również leki przeciwbólowe i przeciwzapalne (np. ibuprofen, naproksen). Po ich przyjęciu nie wolno wystawiać się na działanie słońca!
Zobacz: Kremy na oparzenia słoneczne
Oparzenia słoneczne: domowe sposoby
Jak zregenerować skórę po oparzeniu słonecznym? Jeśli uszkodzenia skóry nie są zbyt duże albo w najbliższej okolicy nie ma apteki, można wykorzystać domowe sposoby na oparzenia słoneczne.
Skórę zniszczoną przez słońce należy przede wszystkim schłodzić. Dlatego dobrze jest wziąć kąpiel w letniej wodzie. Nie powinna ona jednak być zbyt zimna, aby nie zafundować organizmowi szoku termicznego. Oparzone miejsca można też obłożyć zimnymi kompresami.
Czy kefir pomaga na oparzenia słoneczne? Tak, za najskuteczniejsze naturalne sposoby uchodzą okłady właśnie z zimnego kefiru lub maślanki. Nie tylko schłodzą one skórę, ale dostarczą jej witamin A i E. W podobny sposób można wykorzystać na przykład miód. Bezpośrednio na oparzenia słoneczne można przykładać też plasterki zielonego ogórka. Kojące działanie będzie miał również sok lub żel z aloesu (najlepiej czysty, bez alkoholu w składzie). Godne wypróbowania są również zioła na oparzenia słoneczne takie jak nagietek lekarski, rumianek czy lawenda.
W przypadku oparzeń słonecznych należy pić dużo wody!
Oparzenie słoneczne: pierwsza pomoc. Kiedy jest niezbędna szybka interwencja medyczna?
Jeśli zmiany skórne nie ustępują mimo schładzania ciała i nawadniania organizmu, a do tego pojawiają się bóle i zawroty głowy, wymioty, wysoka gorączka lub dreszcze, należy szybko zwrócić się do lekarza. Oznacza to, że mogło dojść do udaru słonecznego, który jest groźny dla zdrowia i życia. Warto także zwrócić uwagę na pojawienie się pęcherzy wypełnionych płynem oraz silnego obrzęku skóry – to objawy oparzenia II lub III stopnia. Szybka interwencja jest szczególnie ważna u dzieci, osób starszych i przewlekle chorych, ponieważ u nich ryzyko powikłań jest znacznie większe.
Ile trwają oparzenia słoneczne?
Po jakim czasie schodzi oparzenie słoneczne? Po kilku, kilkunastu dniach od momentu jego wystąpienia, dochodzi do szybkiego złuszczania się opalonej skóry. Całe jej płaty zaczynają schodzić z ciała. W ich miejscu pozostają jaśniejsze plamy. Z pewnością nie jest to ten efekt estetyczny, o który chodziło podczas łapania opalenizny.
Oparzenia słoneczne: kiedy do lekarza?
Pilnej konsultacji z lekarzem wymaga wystąpienie objawów:
- Oparzenia III stopnia,
- Udaru słonecznego,
- Nadkażenia ran po oparzeniu (żółtawe strupy, ropna wydzielina).
Niestety, niekiedy oparzenia słoneczne mają też skutki dalekosiężne, ujawniające się po wielu latach, do których zaliczyć można poważne choroby, z rakiem skóry (czerniakiem) na czele. Promieniowanie UV to główny czynnik środowiskowy, który przyczynia się do rozwoju tego rodzaju nowotworów. Dlatego każdą niepokojącą zmianę skórną należy pokazać lekarzowi, zwłaszcza jeśli mamy „na sumieniu” ciężkie oparzenia słoneczne w dzieciństwie lub młodości (po ponad 5 epizodach oparzeń ryzyko rozwoju nowotworu zwiększa się 2-krotnie, a czasami nawet 3-krotnie) oraz obciążenia rodzinne (prawdopodobieństwo większe 3-70 razy). Na co zwracać szczególną uwagę?
- Niegojące się lub krwawiące owrzodzenia,
- Powiększające się guzy czy wykwity, czasem przypominające blizny,
- Znamiona o asymetrycznym, nieregularnym kształcie oraz nierównym kolorycie i powierzchni,
- Zmiany większe niż 6 mm.
Profilaktyka oparzeń słonecznych
W artykule wspominam już trochę, jak uniknąć oparzeń słonecznych. Warto jednak zebrać wszystkie wskazówki w jednym miejscu:
- Unikaj ekspozycji na słońce między 10:00 a 15:00,
- W czasie upałów pij 3-4 l wody dziennie,
- Stosuj preparaty przeciwsłoneczne na całe ciało, najlepiej SPF50+,
- Chroń głowę (kapelusz, czapka) i oczy (okulary z filtrem – najlepiej zakupione u profesjonalnego optyka),
- Noś ubrania z przewiewnych, naturalnych materiałów o ciasnym splocie,
- Unikaj picia alkoholu (zwiększa on ryzyko odwodnienia i udaru cieplnego).
Oparzenia słoneczne: jak szybko wyleczyć? Podsumowanie
Oczywiście najlepiej unikać oparzeń słonecznych poprzez odpowiednią profilaktykę, ale życie pokazuje, że czasem wystarczy kilka chwil nieuwagi, żeby doszło do uszkodzenia skóry. Wtedy należy zadbać o schłodzenie i nawodnienie organizmu, stosować preparaty łagodzące podrażnienia i unikać ekspozycji na słońce. Jeśli jednak objawy są ciężkie lub nie mijają, trzeba zwrócić się po pomoc medyczną.
Źródła
1. https://www.nfz.gov.pl/aktualnosci/aktualnosci-centrali/poradnik-pacjenta-oparzenia-sloneczne-kiedy-slonce-szkodzi,8451.html. [dostęp: 21.05.2025].
2. https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/chorobyskory/353001,oparzenie-sloneczne-co-stosowac-na-oparzenia-sloneczne-jak-szybko-wyleczyc. [dostęp: 21.05.2025].
3. https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/objawy/274549,ochrona-przed-sloncem-w-pytaniach-i-odpowiedziach. [dostęp: 21.05.2025].
4. https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/nowotwory_skory/74462,nowotwory-zlosliwe-skory-raki-skory. [dostęp: 21.05.2025].
Podziel się artykułem ze znajomymi
