Nadpotliwość stóp – przyczyny i leczenie

Pocenie to naturalny proces, który zazwyczaj nie stanowi podstawy do niepokoju. Ocenia się jednak, że nawet w przypadku ponad 200 mln ludzi działa on nieprawidłowo i może powodować nie tylko uczucie dyskomfortu i zawstydzenie, ale też poważne dolegliwości (Prystupa i wsp., 2007). Jeżeli dotyczy Cię ten problem, zapoznaj się z poniższym artykułem, w którym wyjaśniamy, czym jest nadpotliwość stóp oraz jak jej zapobiegać i leczyć. 

Czym jest nadpotliwość stóp? 

Proces pocenia jest jednym z kluczowych mechanizmów chroniących organizm przed przegrzaniem. Podczas aktywności fizycznej, stresu lub gorączki podwzgórze wysyła impulsy do współczulnego rdzenia kręgowego, który za pomocą neuroprzekaźników pobudza gruczoły ekrynowe do wydzielania potu. Ten, wysychając na skórze, powoduje obniżenie ciepłoty ciała. W ekstremalnych sytuacjach, np. przy upalnej pogodzie i zwiększonej aktywności, jego produkcja wzrasta nawet do 10-14 litrów na dobę [https://en.wikipedia.org/wiki/Perspiration]. Można to zauważyć szczególnie na stopach, ponieważ m.in. na ich podeszwach znajduje się najwięcej tych gruczołów. 

• Jeżeli nadmierna potliwość stóp występuje po ustaniu czynników zwiększających temperaturę organizmu albo jest nieadekwatna do warunków środowiskowych, np. pojawia się podczas snu, można mówić o hiperhydrozie. Choroba rzadko dotyczy całego ciała. Zazwyczaj powoduje występowanie nadmiernej wilgotności skóry symetrycznie tylko na rękach, dłoniach lub nogach. 

• Nadpotliwość stóp prowadzi do maceracji naskórka, tworzenia się odcisków, pęcherzy oraz nieprzyjemnego zapachu. Skóra na nogach staje się lepka i może mieć żółtawy odcień. Zwiększa się także jej podatność na infekcje, co sprawia, że nawet noszenie obuwia może być problematyczne. Ponadto przyczynia się do rozwoju innych chorób, np. łuszczycy. 

• Hiperhydroza stóp może mieć również negatywny wpływ na zdrowie psychiczne – często prowadzi do izolacji społecznej i obniżenia samooceny, a nawet depresji. Wynika to głównie z faktu, że nadmierna potliwość stóp w opinii publicznej kojarzy się z nieprzestrzeganiem zasad higieny osobistej. Oczywiście przyczyn jest więcej i nie wszystkie zostały dokładnie zbadane, jednak tak czy inaczej, wstyd nie powinien powstrzymać od udania się do lekarza w celu ustalenia rzeczywistych przyczyn dolegliwości, szczególnie gdy nadpotliwości stóp towarzyszą inne objawy, np. osłabienie, czy duszności. 

Co jest przyczyną nadmiernego pocenia się stóp? 

Nadmierne pocenie stóp wynika też z niewłaściwego obuwia i skarpetek, szczególnie gdy są zbyt ciasne i wykonano je z nieprzewiewnych materiałów. Przyczynia się do tego także długotrwała stojąca pozycja, np. w pracy. Czasem powoduje ją również dieta obfitująca w mocną kawę, alkohol, czy pikantne przyprawy. Jednak przewlekła nadpotliwość stóp wskazuje na zaburzenia w funkcjonowaniu któregoś z elementów biorących udział w termoregulacji, szczególnie jeśli pojawia się nagle w dorosłym życiu. 

Hiperhydroza pierwotna ma zazwyczaj podłoże genetyczne i można ją zaobserwować u kilku członków danej rodziny. Czasem wynika bezpośrednio ze stresu, stanów lękowych oraz odstawienia pewnych używek i substancji. Natomiast wtórna jest następstwem głównie 3 przyczyn: 

1. Zaburzenia hormonalne m.in. nadczynność tarczycy, niedoczynność przysadki, cukrzyca, akromegalia i menopauza oraz ciąża, 

1. Choroby ogólnoustrojowe, takie jak: ostre infekcje oraz przewlekłe zakażenia, otyłość, cukrzyca, nadciśnienie tętnicze oraz choroby neurologiczne, niektóre nowotwory. 

1. Przyjmowanie niektórych leków, np. hipoglikemizujących, przeciwdepresyjnych, neuroleptyków, opioidów, niesteroidowych leków przeciwzapalnych, niektórych antybiotyków i środków hormonalnych, a nawet leków przeciwgorączkowych. 

Nadpotliwość stóp – leczenie 

Jak zmniejszyć potliwość stóp? Najpierw warto udać się do lekarza rodzinnego, który ustali dalsze kroki w zależności od nasilenia dolegliwości. W łagodniejszych przypadkach wystarczający okazuje się dezodorant do stóp. Jego działanie zazwyczaj opiera na związkach glinu, które blokują ujścia gruczołów potowych. Utworzone na nich czopy z czasem zostają samoistnie usunięte wraz ze złuszczanym naskórkiem. Dodatkowo glin ogranicza rozwój bakterii. Ważne jednak, aby antyperspiranty aplikować na czystą, suchą skórę stopy i okolicę między palcami, najlepiej przed snem, kiedy gruczoły potowe są mniej aktywne. Pozostałe preparaty na nadpotliwość stóp zawierają np.: 

• Klotrimazol o działaniu przeciwgrzybiczym, 

• Związki srebra działające przeciwbakteryjnie, 

• Metenaminę (urotropinę), która uszkadza gruczoły potowe oraz zatrzymuje rozkład potu przez bakterie, w konsekwencji zapobiegając powstawaniu nieprzyjemnego zapachu, 

• Mentol, który zmniejsza uczucie świądu, ponieważ lekko znieczula i daje uczucie chłodu, 

• Tlenek cynku i kwas salicylowy mające właściwości wysuszające i antyseptyczne. 

Lekarz może przepisać także leki przeciwpotne (antycholinergiczne) oraz redukujące lęk i stres albo zaproponować bardziej zaawansowane metody leczenia. 

• Jonoforeza. Polega na stosowaniu prądu galwanicznego, który przechodzi przez wodę, w której zanurzone są stopy pacjenta albo za pomocą specjalnych elektrod przypiętych do skóry. Zabieg ten w wyniku wprowadzenia jonów do tkanek blokuje przewodnictwo nerwowe w gruczołach, co powoduje okresowe zahamowanie wydzielania potu. Dodatkowo może pomagać w regeneracji skóry, bo wykazuje działanie przeciwzapalne, bakteriostatyczne i znieczulające. Efekt zabiegu utrzymuje się do 2 lat, pod warunkiem wykonania regularnych sesji. 

• Laseroterapia pozwala na precyzyjne niszczenie gruczołów potowych w obszarach dotkniętych nadpotliwością. Zabieg ten jest przeprowadzany w warunkach ambulatoryjnych, w znieczuleniu miejscowym i nie wymaga długiej rekonwalescencji. Efekty terapii laserowej mogą utrzymywać się przez kilka lat. 

• Sympatektomia, czyli chirurgiczny zabieg wykonywany endoskopowo. Polega na przecięciu pni nerwów współczulnych, które odpowiadają za stymulację gruczołów potowych. 

Jaki zabieg na potliwość stóp wybrać? Najbardziej długotrwałe efekty osiąga się poprzez zabieg chirurgiczny, jednak jest on najbardziej inwazyjny i wiąże się z ryzykiem powikłań. Najbezpieczniejsza wydaje się jonoforeza, ale i w tym przypadku występują przeciwwskazania, np. nie powinny z niej korzystać kobiety w ciąży, osoby z wszczepionym rozrusznikiem serca i inni. Z tego powodu przed decyzją należy rozważyć ze specjalistą wszystkie „za” i „przeciw”. 

Co zrobić, żeby nie pociły mi się stopy? Domowe sposoby 

Chociaż nowoczesne metody leczenia są skuteczne, to jednak codzienna pielęgnacja skóry pomaga poprawić jej kondycję, a przez to – zmniejszyć nadpotliwość stóp. Domowe sposoby nieraz wymuszają pewną modyfikację nawyków, ale umożliwiają trwałe złagodzenie objawów. Zatem jak pielęgnować stopy w domu? 

• Codzienna higiena. Stopy powinno się myć co najmniej dwa razy dziennie w letniej wodzie przy użyciu antybakteryjnych mydeł, a następnie dokładnie osuszać, szczególnie w przestrzeniach między palcami. 

• Noszenie suchego oraz odpowiedniego obuwia, wkładek i skarpetek, które pozwalają na lepszą cyrkulację powietrza i wchłanianie wilgoci. 

• Kąpiele stóp w soli ziołowej (np. rozmaryn, eukaliptus). Do ciepłej wody należy dodać kilka łyżek i moczyć nogi przez 10-15 minut. 

• Regularny peeling złuszczający martwy naskórek ogranicza namnażanie się w nim bakterii, które w połączeniu z potem powodują powstawanie niemiłego zapachu potu. 

• Zioła takie jak szałwia, kora dębu czy rozmaryn mają właściwości przeciwpotne i przeciwbakteryjne. Można je przyjmować w formie tabletek bądź herbatek do picia. 

• Oprócz antyperspirantów dostępnych w aptekach, można stosować naturalne zasypki do stóp, np. z talkiem, które wchłaniają wilgoć i zmniejszają tarcie skóry. 

Nadpotliwość stóp – podsumowanie 

Nadmierna potliwość stóp nie jest jedynie problemem kosmetycznym. To schorzenie, które wpływa na jakość życia zarówno fizycznie, jak i psychicznie, a nieleczona prowadzi do rozwoju różnych chorób. Jednak dzięki odpowiedniej higienie, stosowaniu nowoczesnych metod leczenia oraz naturalnych środków, można skutecznie zminimalizować problem. 

Źródła 

1. Prystupa A., Kowal A., Mosiewicz J., Myśliński J., Hyperhydroza – objawy, diagnostyka i leczenie na podstawie opisu przypadku, 2007. https://www.monz.pl/HYPERHYDROZA-OBJAWY-DIAGNOSTYKA-I-LECZENIE-NA-PODSTAWIE-OPISU-PRZYPADKU,91758,0,1.html. [dostęp: 07.10.2024]. 

1. https://en.wikipedia.org/wiki/Perspiration. [dostęp: 07.10.2024]. 

1. https://www.termedia.pl/dermatologia/Nadmierna-potliwosc-przyczyny-i-mozliwosci-terapeutyczne,41718.html. [dostęp: 07.10.2024]. 

1. Sazanów-Lubelski J., Bergler-Czop B., Barasińska P., Noga N., Nadpotliwość – patogeneza i metody leczenia, 2018. 
   https://www.termedia.pl/Czasopismo/-56/pdf-33639-10?filename=hyperhidrosis.pdf [dostęp: 07.10.2024].